Της Δωροθέας Λυπηρίδου,
Η ποικιλομορφία των ιδιαιτεροτήτων που συναντάμε στη νομική επιστήμη αποτελεί έντονο και αδιαμφισβήτητο χαρακτηριστικό αυτής. Δυνατό παράδειγμα αποτελεί το σκέλος του Γενικού Ενοχικού δικαίου και ειδικότερα οι λόγοι απόσβεσης των ενοχών είτε αυτοί επιτυγχάνονται με φυσιολογικό τρόπο, μέσω της καταβολής ή της άφεσης, με τη βούληση του δανειστή, είτε με μη φυσιολογικό, χωρίς τη βούληση του τελευταίου.
Σύμφωνα με το άρθρο 416 ΑΚ, η ενοχή αποσβήνεται με καταβολή. Η απόσβεση επιτυγχάνεται μέσα από την εκπλήρωση, πληρωμή ή εξόφληση της παροχής. Είναι απαραίτητο η καταβολή να είναι η προσήκουσα και να συσχετίζεται η πράξη με το χρέος. Σε περίπτωση ύπαρξης περισσότερων χρεών από τον οφειλέτη προς τον δανειστή, με έλλειψη δυνατότητας εξοφλήσεως όλων αυτών, από το καταβαλλόμενο ποσό, ορίζει ο νομοθέτης στο άρθρο 422 ΑΚ, πως αν ο οφειλέτης έχει περισσότερα χρέη προς τον δανειστή, έχει το δικαίωμα να ορίσει κατά την καταβολή το χρέος που θέλει να εξοφληθεί. Αν δεν όρισε τίποτε, η παροχή που έγινε καταλογίζεται πρώτα στο ληξιπρόθεσμο χρέος και, αν υπάρχουν περισσότερα, σε εκείνο που παρέχει μικρότερη ασφάλεια για το δανειστή, αν υπάρχουν περισσότερα με ίση ασφάλεια, στο επαχθέστερο για τον οφειλέτη, αν υπάρχουν περισσότερα εξίσου επαχθή, στο αρχαιότερο, αν όλα αυτά τα χρέη είναι σύγχρονα, ο καταλογισμός γίνεται σύμμετρα. Ο οφειλέτης καταβάλλοντας δικαιούται να ζητήσει έγγραφη εξοφλητική απόδειξη, και σε περίπτωση ολικής εξόφλησης απόδοση χρεωστικού εγγράφου, τα έξοδα, ωστόσο, της αποδείξεως φέρει ο ίδιος.
Προβλέπεται ταυτόχρονα η δόση αντί καταβολής, που αποτελεί συμφωνία του δανειστή με τον οφειλέτη σε καταβολή και αποδοχή διαφορετικής από την αρχικώς συμφωνημένη παροχή. Δεν είναι υποχρεωμένος ο δανειστής να προβεί σε μια τέτοια συμφωνία, ωστόσο, αν αυτό γίνει, επιτυγχάνεται απόσβεση της ενοχής. Παράλληλα, στην περίπτωση υπόσχεσης αντί καταβολής, ο οφειλέτης αναλαμβάνει υποχρέωση απέναντι στον δανειστή για παράδοση διαφορετικής παροχής μέσω υποσχετικής σύμβασης που συνάπτεται μεταξύ των δύο, γεγονός που επιφέρει επίσης απόσβεση της ενοχής, με τη διαφορά ότι στη δεύτερη αυτή περίπτωση η ικανοποίηση του δανειστή επέρχεται στο μέλλον.
Σε περιπτώσεις που ο οφειλέτης δεν είναι σίγουρος για το πρόσωπο του δανειστή, ή όταν ο τελευταίος περιέρχεται σε υπερημερία και δε δέχεται την παροχή του πρώτου, είναι δυνατή αντί της καταβολής της παροχής με τον τρόπο που αναφέρθηκε, η δημόσια κατάθεση αυτής στο ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων ή στα γραφεία Παρακαταθηκών των ταμείων του δημοσίου. Ωστόσο, η δημόσια κατάθεση αφορά σε κινητά δεκτικά καταθέσεως, κατά κύριο λόγο χρήματα, και δεν είναι επιτρεπτή σε περιπτώσεις που ο οφειλέτης απλά δεν θέλει να συναντήσει δια ζώσης τον δανειστή του. Αν το πράγμα είναι μη δεκτικό καταθέσεως, τότε με βάση την 428 ΑΚ, ο οφειλέτης σε περίπτωση υπερημερίας του δανειστή, αφού τον ειδοποιήσει προηγουμένως, μπορεί να το πουλήσει με δημόσιο πλειστηριασμό και να καταθέσει δημόσια το εκπλειστηρίασμα.
Σημαντική είναι, πέρα από τα παραπάνω, η περίπτωση του συμψηφισμού που αναφέρεται στο άρθρο 440 ΑΚ, σύμφωνα με το οποίο ο συμψηφισμός επιφέρει απόσβεση μεταξύ δύο προσώπων αμοιβαίων απαιτήσεων, όσο καλύπτονται, αν είναι ομοειδείς κατά το αντικείμενο και ληξιπρόθεσμες. Τον συμψηφισμό διακρίνουμε σε εκούσιο, που επιτυγχάνεται μέσω σύμβασης και σε μονομερή. Η αμοιβαιότητα των απαιτήσεων συνίσταται στο γεγονός ότι ο δανειστής της μιας απαίτησης είναι ο οφειλέτης της άλλης και ταυτόχρονα ο δανειστής της δεύτερης είναι ο οφειλέτης της πρώτης, ενώ όσο αφορά το ομοειδές αυτών, πρέπει οι απαιτήσεις να έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Ο συμψηφισμός επιτυγχάνεται μέσω της πρότασης αυτού από το ένα μέρος στο άλλο, όπως αναφέρει το άρθρο 441 ΑΚ και επιφέρει απόσβεση των αμοιβαίων απαιτήσεων από τότε που συνυπήρξαν.
Η απόσβεση των ενοχών αποτελεί μέρος της εξέλιξης αυτών και σηματοδοτεί το τέλος τους, αφού σκοπός των ίδιων είναι η εκπλήρωση τους. Οι λόγοι μέσω των οποίων επιτυγχάνεται αυτή δεν εξαντλούνται εδώ. Μαζί με όσα εκτέθηκαν συναντάμε περιπτώσεις άφεσης χρέους, στις οποίες ο δανειστής συμφωνεί με τον οφειλέτη ότι δεν υπάρχει πλέον χρέος και επομένως απαίτηση του πρώτου απέναντι στον δεύτερο, περιπτώσεις σαν αυτές της σύγχυσης, όπου ο δανειστής και ο οφειλέτης συναντώνται στο ίδιο πρόσωπο, με αποτέλεσμα, επίσης, την απόσβεση της ενοχής, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως δεν αναφέρονται στον νόμο ρητώς όλοι οι λόγοι που φέρουν τα αποτελέσματα της απόσβεσης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Καλλιρόη Δ. Παντελίδου, Γενικό Ενοχικό Δίκαιο, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2019
