Της Έλενης Μουλή,
Έχοντας, αναφερθεί στο πρώτο μέρος του άρθρου στην ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, στο Β’ μέρος του παρόντος άρθρου, θα εξεταστούν οι διμερείς σχέσεις των κρατών και οι πόλεμοι που ξέσπασαν από την ίδρυση του ισραηλινού κράτους και μετά έως και τον πόλεμο ανήμερα του Γιομ Κιπούρ το 1973.
Ο Α’ αραβοϊσραηλινός πόλεμος ξέσπασε το 1948, όταν οι Αιγύπτιοι κατέλαβαν την περιοχή της Γάζας και οι Ισραηλινοί απείλησαν για την κατάληψη της Ιερουσαλήμ. Οι Ισραηλινοί κατέλαβαν διάφορες περιοχές και χωριά και εκτόπισαν χιλιάδες Παλαιστίνιους Άραβες από τις περιοχές τους. Έως τον Οκτώβριο του 1948, οι Ισραηλινοί είχαν ολοκληρώσει την κατάκτηση της Γαλιλαίας και είχαν εκτοπίσει πάνω από 600.000 πρόσφυγες. Τον Ιανουάριο του 1949 εφαρμόστηκε κατάπαυση του πυρός. Παρά τις συνεχείς πιέσεις και των Η.Ε. και των Η.Π.Α. για τον επαναπατρισμό των προσφύγων στο Ισραήλ, οι Εβραίοι αποποιήθηκαν κάθε ευθύνη για τους Άραβες πρόσφυγες, οι οποίοι σύμφωνα με τους Ισραηλινούς έφυγαν από μόνοι τους, καθώς δεν μπορούσαν να συνυπάρξουν ειρηνικά με το Ισραήλ. Μετά τον πόλεμο η Δύση παρεμβαίνει έντονα στα κράτη της Μέσης Ανατολής. Η Βρετανία ασκεί έντονο έλεγχο και επιρροή στην Αίγυπτο, οι Η.Π.Α. στηρίζουν το Ισραήλ και η Αίγυπτος εξαπολύει απειλές για προσέγγιση της Σοβιετικής Ένωσης. Το 1952, τα ηνία της Αιγύπτου αναλαμβάνει ο Νάσερ, ο οποίος ακολουθεί μία φιλοαμερικανική πολιτική, απορρίπτει τον θρησκευτικό δογματισμό, αρνείται τον κομμουνισμό και πετυχαίνει την απόσυρση των βρετανικών στρατευμάτων από το αιγυπτιακό έδαφος.
Το 1956 ξεσπά ο Β΄ Αραβοϊσραηλινός πόλεμος ή αλλιώς η κρίση στο Σουέζ. Η αραβοϊσραηλινή διένεξη είχε τώρα δύο πτυχές. Αφενός την κατοχή της Παλαιστίνης από το Ισραήλ και τον εκτοπισμό χιλιάδων προσφύγων από τις εστίες τους και αφετέρου διαφορές του Ισραήλ με τα αραβικά κράτη αναφορικά με τον κόλπο της Άκαμπα, τη διώρυγα του Σουέζ, τις αποστρατιωτικοποιημένες ζώνες και τους υδάτινους πόρους του Ιορδάνη. Την ίδια στιγμή ευρωπαϊκές δυνάμεις που είχαν εκτοπιστεί υπό Νάσερ από τα εδάφη της Μέσης Ανατολής, σε συνεργασία με το Ισραήλ επιδίωκαν την ανατροπή του Προέδρου της Αιγύπτου. Έτσι, Βρετανία, Γαλλία και Ισραήλ επεμβαίνουν στρατιωτικά στην Αίγυπτο, το Ισραήλ και στη χερσόνησο του Σινά και οι εχθροπραξίες σταματάνε με την επέμβαση των Η.Π.Α. και της Σοβιετικής Ένωσης. Έκτοτε, οι δύο Μεγάλες Δυνάμεις παίζουν κεντρικό ρόλο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, εντάσσοντας στη σφαίρα επιρροής τους διάφορα κράτη. Αξιοσημείωτο είναι να αναφερθεί, ωστόσο, ο διαφορετικός προσανατολισμός των δύο αυτών δυνάμεων, καθώς οι Η.Π.Α. προώθησαν το σχέδιο Αιζενχάουερ, σύμφωνα με το οποίο η οικονομική στήριξη και η στρατιωτική παρέμβαση των Η.Π.Α. ήταν αναγκαία στη Μέση Ανατολή, ενώ η Σοβιετική Ένωση προώθησε το σχέδιο Τσεπίλοβ, το οποίο προήγε την ειρηνική επίλυση των διαφορών στη Μέση Ανατολή και την μη επέμβαση εξωτερικών δυνάμεων στα εσωτερικά της. Το 1964 συστήνεται και η Οργάνωση για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης, από κράτη του Αραβικού Συνδέσμου.
Ακολουθεί μία περίοδος ύφεσης, ωστόσο, το 1967 ξεσπά ο Γ΄ Αραβοϊσραηλινός πόλεμος ή αλλιώς ο πόλεμος των 6 ημερών. Η Αίγυπτος με τη στήριξη των κρατών του Αραβικού Συνδέσμου βρίσκεται σε ετοιμότητα για επίθεση προς το Ισραήλ, ενώ παράλληλα προβαίνει στο κλείσιμο των στενών του Τιράν για κάθε ισραηλινό πλοίο που θα μετέφερε στρατηγικά υλικά. Χωρίς να το περιμένει κανείς, το Ισραήλ ξεκινά κεραυνοβόλο πόλεμο με αεροσκάφη και με άρματα μάχης από τις 5 έως τις 10 Ιουνίου του 1967. Με αυτή την αιφνίδια επίθεση κατακτά την λωρίδα της Γάζας, τη χερσόνησο του Σινά, τη Δυτική Όχθη του ποταμού Ιορδάνη, την Αν. Ιερουσαλήμ και τα Υψίπεδα του Γκολάν.
Ο Δ΄ πόλεμος ξεσπά το 1973, την ημέρα του Γιομ Κιπούρ (ισραηλινή εορτή του εξιλασμού). Η Αίγυπτος και η Συρία κάνουν αιφνιδιαστική επίθεση στο Ισραήλ και τις πρώτες μέρες μάλιστα σημειώνουν νίκες και επιτυχή έκβαση του πολέμου. Ωστόσο, στην συνέχεια, το Ισραήλ με την αρωγή των Η.Π.Α. υπερτερεί, κατακτά νέα εδάφη και ακολουθεί κατάπαυση του πυρός με το Ψήφισμα 338 του Ο.Η.Ε.. Ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αιφνιδιαστικού πολέμου και στρατηγικής παραπλάνησης από τους Άραβες προς το Ισραήλ.
Ολοκληρώνοντας τις φάσεις των αραβοϊσραηλινών πολέμων, είναι σημαντικό να αναφερθεί το «επίσημο» τέλος των εχθροπραξιών και η φιλική προσέγγιση Ισραήλ-Αιγύπτου με τη Συνθήκη της Ουάσιγκτον ή αλλιώς με την Συνθήκη του Καμπ Ντέιβιντ, το 1979. Ο Κάρτερ ήταν ο κύριος εμπνευστής των συμφωνιών και γενικά οι Η.Π.Α. αποτέλεσαν τον κύριο διαμεσολαβητή στις συζητήσεις μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου. Η Αίγυπτος με τον Σαντάτ βρέθηκαν στην απομόνωση από τα υπόλοιπα αραβικά κράτη και από την Ο.Α.Π., καθώς κατηγορήθηκε για προδοσία και τα υπόλοιπα αραβικά κράτη δεν ήθελαν μία φιλική και ειρηνική προσέγγιση με το Ισραήλ. Παρά τις αντιδράσεις των κρατών αυτών, την απόρριψη της συνθήκης από τα ίδια και την περιθωριοποίηση της Αιγύπτου, η συνθήκη υπογράφεται μεταξύ του Ισραήλ και της Αιγύπτου τον Μάρτιο του 1979. Την ίδια στιγμή, η Αίγυπτος διακόπτει την συμμετοχή της από τον Αραβικό Σύνδεσμο. Με την συνθήκη η Αίγυπτος αναγνωρίζει πλήρως το κράτος του Ισραήλ και το ίδιο απολαμβάνει επίσης ελεύθερη διέλευση στη διώρυγα του Σουέζ και στον κόλπο της Άκαμπα. Από την άλλη, η Αίγυπτος έχει την πλήρη κυριαρχία του Σινά και οι δύο δυνάμεις βρίσκονται σε ειρήνη και σε διπλωματικό διάλογο.
Παρά την επίλυση των διμερών σχέσεων μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ με τη Συνθήκη του Καμπ Ντέιβιντ και τη διασφάλιση της ειρήνης και της σταθερότητας για τις δύο δυνάμεις, το Παλαιστινιακό ζήτημα δεν επιλύθηκε ποτέ. Ανεπίλυτο παραμένει και το ζήτημα των εδαφών της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας. Σήμερα, το καθεστώς του Ισραήλ αμφισβητείται λόγω της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης, το κράτος του Ισραήλ δεν αναγνωρίζεται από όλα τα κράτη, ενώ παράλληλα το κράτος της Παλαιστίνης είναι μερικώς αναγνωρισμένο. Οι εχθροπραξίες σε βάρος των Αράβων Παλαιστινίων συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Τα ζητήματα της διένεξης παραμένουν το ζήτημα επιστροφής των προσφύγων, το ζήτημα των συνόρων και των ισραηλινών εποικισμών, το πρόβλημα για τα δικαιώματα στο νερό, τα εδάφη της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας, το καθεστώς της Ιερουσαλήμ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Memorandum of conversation, by Mr. Fraser Wilkins, of the division of Near Eastern Affairs, Office of the Historian, διαθέσιμο εδώ
- Μέση Ανατολή, Αραβο- ισραηλινή διένεξη, Γ. Σπυρόπουλος, Εκδόσεις Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 2011
- Ιστορία της Μέσης Ανατολής, Arthur Goldschmidt Jr. Aomar Boum, Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2016
- Arab- Israeli conflict, wiley online library, διαθέσιμο εδώ
- Israeli- Palestinian conflict, Global Conflict Tracker, διαθέσιμο εδώ
- The Israel- Palestine crisis, international crisis group, διαθέσιμο εδώ
