Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
2008: Ο παγκόσμιος χώρος της τέχνης έχασε ένα από τα κορυφαία μέλη της, τον Αμερικανό Jules Dassin. Έμεινε στη συνείδηση των περισσότερων ανά τον κόσμο ως σκηνοθέτης, παραγωγός, συγγραφέας και ηθοποιός του κινηματογράφου και του θεάτρου, ωστόσο στη μνήμη της ελληνικής κοινωνίας του περασμένου αιώνα είχε μείνει και ως ο σύζυγος της Μελίνας Μερκούρη. Dassin και Μερκούρη αποτέλεσαν ένα καλλιτεχνικό δίδυμο που άφησε το στίγμα του στον χώρο της έβδομης τέχνης.
Ο Αμερικανός σκηνοθέτης γεννήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 1911 στο Κονέκτικατ, με τους γονείς του να είναι και οι δύο Εβραίοι μετανάστες από την Οδησσό, με την οικογένεια να αριθμεί συνολικά οκτώ παιδιά. Από μικρός του άρεσε να είναι κοντά στον κόσμο του θεάματος, συμμετέχοντας σε διάφορα προγράμματα, άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε όχι και τόσο, ενώ εργαζόταν παράλληλα με το σχολείο για να μπορέσει να συνεισφέρει στα υψηλά έξοδα της οικογένειας. Η αγάπη του, όμως, για την τέχνη δεν έσβησε και έτσι παρακολουθούσε μαθήματα ηθοποιίας στην “Civic Repertory Theatre Company”. Έπειτα, η γνωριμία του με την Beatrice Launer ήταν καθοριστική, καθώς υπήρξε η πρώτη του σύζυγος με τον γάμο τους να πραγματοποιείται το 1933 —με το ζευγάρι να αποκτά τρία παιδιά— και θα κρατήσει σχεδόν τρεις δεκαετίες.
Στα 1936 εντάσσεται στην ομάδα του Yiddish Theatre στη Νέα Υόρκη, ενώ αργότερα θα γράψει και μερικά σενάρια για ραδιοφωνικά θεατρικά. Παράλληλα, το επόμενο διάστημα θα δοκιμαστεί και σε διάφορες εκπομπές, κάτι που θα του ανοίξει κι άλλους δρόμους, με αποκορύφωμα την ένταξή του στην κινηματογραφική εταιρία RKO σαν μαθητευόμενος σκηνοθέτης, όπου θα γνωρίσει τον Άλφρεντ Χίτσκοκ και θα λάβει θέση βοηθού σκηνοθέτη στο πλευρό του για την ταινία Mr. and Mrs. Smith. Έπειτα, θα ακολουθήσει η Metro Goldwyn Mayer, και το 1941 θα αρχίσουν και οι δικές του σκηνοθετικές απόπειρες. Έτσι, τα επόμενα χρόνια θα έχει μια πλούσια και παραγωγική δραστηριότητα με την μια ταινία να διαδέχεται την άλλη.
Οι αριστερές και κομμουνιστικές του πεποιθήσεις βρέθηκαν στο στόχαστρο, σε μια περίοδο που η Αμερική ήταν αντιμέτωπη με το φαινόμενο του Μακαρθισμού, δηλαδή με πολιτική καταστολή και δίωξη αριστερών ατόμων για υποτιθέμενη κομμουνιστική και σοβιετική επιρροή στους αμερικανικούς θεσμούς, μια κατάσταση που διατηρήθηκε από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 έως τη δεκαετία του 1950. Το κλίμα αυτό ανάγκασε τον Dassin να διαφύγει αρχικά στην Αγγλία και στη συνέχεια να αυτοεξοριστεί στη Γαλλία, ξεκινώντας μια νέα περίοδο.
Ακολούθησε το έργο Ριφιφί, μια φιλμ νουάρ ταινία που έχει χαράξει τον παγκόσμιο κινηματογράφο και για την οποία θα λάβει το το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών το 1955. Εκεί γνωρίστηκε και με τη Μελίνα Μερκούρη, η οποία βρισκόταν στο Φεστιβάλ με την ταινία Στέλλα όπου και πρωταγωνιστούσε. Γρήγορα ένα ειδύλλιο άρχισε να αναπτύσσεται με την Ελληνίδα ηθοποιό να γίνεται η μούσα του σκηνοθέτη, με τις ταινίες που ξεχωρίζουν να είναι Τοπκαπί, η Φαίδρα και το Ποτέ την Κυριακή κ.α. Μάλιστα, το Ποτέ την Κυριακή έστειλε τον Dassin ξανά στις Κάννες, ενώ ήταν και υποψήφια για Όσκαρ σκηνοθεσίας και σεναρίου, αλλά τελικά κατέκτησε το Όσκαρ καλύτερης μουσικής και τραγουδιού για «Τα Παιδιά του Πειραιά».
Οι δύο τους θα ενωθούν εκτός από τον κινηματογράφο και στη ζωή με τον γάμο τους να πραγματοποιείται το 1966, με τον Dassin να αποκτά και την ελληνική υπηκοότητα και έκτοτε θα είναι αχώριστοι. Ο θάνατος της Μερκούρη το 1994 τον βύθισε σε θλίψη και για να την τιμήσει δημιούργησε το Ίδρυμα «Μελίνα Μερκούρη».
Ο Dassin, που αγάπησε τόσο την Ελλάδα και τους ανθρώπους της, έφυγε από τη ζωή μια μέρα σαν σήμερα το 2008 στην Αθήνα στα 96 του χρόνια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Jules Dassin, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- Ζιλ Ντασέν: Ο σκηνοθέτης του «Ποτέ την Κυριακή», sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
