Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Τα γεγονότα των τελευταίων χρόνων, ιδίως αυτά της γεωπολιτικής φύσης, συντάραξαν το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον και τις διεθνείς αγορές, κλιμακώνοντας τις πληθωριστικές τάσεις που ήδη άρχισαν να εμφανίζονται στο πρώιμο στάδιο της μετά-Covid εποχής (αναφερόμενοι στο διάστημα μετά το τέλος των lockdowns). Στο επίκεντρο, λοιπόν, βρέθηκε η αγορά εμπορευμάτων (commodity market), η οποία για πολλούς αναλυτές εισήλθε σε περίοδο υπερκύκλου.
Σε προηγούμενο άρθρο εξηγήσαμε το φαινόμενο του υπερκύκλου στην αγορά εμπορευμάτων και αναφέραμε τους 4 ιστορικά μεγάλους υπερκύκλους που σημειώθηκαν κατά τον 20ο και 21ο αιώνα. Στο παρόν άρθρο, θα αναλύσουμε την κατάσταση που επικρατεί τα τελευταία χρόνια, εξετάζοντας αν οι διακυμάνσεις των τιμών των εμπορευμάτων διανύουν έναν υπερκύκλο και αν ναι, σε ποια φάση βρίσκεται.
Ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή… Η έλευση της Covid-19, που οδήγησε σε αναγκαστικό «πάγωμα» των οικονομιών, σε έντονους τριγμούς στο εμπόριο και δημιούργησε εμπόδια στις εφοδιαστικές αλυσίδες και, εν γένει, στην πλευρά της προσφοράς. Σε πρώτη φάση, πριν εδραιωθούν τα εμπόδια στις εφοδιαστικές αλυσίδες, η ζήτηση μειώθηκε ραγδαία και, συνεπώς, οι τιμές υποχώρησαν αντίστοιχα. Στη συνέχεια, με την υπερβολικά «χαλαρή» πολιτική που υιοθέτησαν Κυβερνήσεις και Κεντρικές Τράπεζες, με τις αγορές σταδιακά να ανοίγουν και την οικονομία να ανακάμπτει (απότομα), οι τιμές εκτοξεύτηκαν στα ύψη, όπου σε συνδυασμό με τη διαμορφούμενη ελλειμματική προσφορά, δημιουργήθηκε για «έναρξη» ενός υπερκύκλου, δηλαδή μια παρατεταμένης περιόδου υψηλών τιμών στα εμπορεύματα, υψηλότερα από τις μέσες τιμές της μακροπρόθεσμης τάσης.
Ωστόσο, στη συνέχεια δεν έλλειψαν τα σκαμπανεβάσματα στις τιμές, καθώς οι συνθήκες έκαναν ιδιαίτερα ευμετάβλητες τις αγορές εμπορευμάτων, γεγονός που ισχυροποίησε τους αντικρουόμενους οικονομολόγους, αλλά προσωρινά. Η γρήγορη ανάκαμψη των οικονομιών, ιδίως της Κίνας, διαμόρφωσε μια δυναμική ανοδική τάση, η οποία, μάλιστα, διαχύθηκε και στα υπόλοιπα αγαθά και καλλιέργησε το πληθωριστικό περιβάλλον των τελευταίων 2,5 – 3 ετών.
Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της τάσης έπαιξαν, προφανώς, και οι «πράσινες» επενδύσεις, παρότι αυτές γίνονται για να αντικαταστήσουν τη χρήση ορυκτών αγαθών. Ενδεικτικά: Τα εργοστάσια αιολικής ενέργειας περιέχουν εννέα φορές περισσότερα ορυκτά από αυτά που λειτουργούν με αέριο, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (I.E.A.). Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα απαιτούν έξι φορές περισσότερα ορυκτά από αυτά που κινούνται από κινητήρες εσωτερικής καύσης. Για την επίτευξη των παγκόσμιων κλιματικών στόχων, ο I.E.A. υπολογίζει ότι η κατανάλωση λιθίου, το οποίο χρησιμοποιείται στις μπαταρίες, πρέπει να αυξηθεί 40 φορές έως το 2040.
Παράλληλα, βέβαια, τέθηκαν και περιορισμοί στις εξορύξεις ορυκτών από τις Κυβερνήσεις, στα πλαίσια της «πράσινης» ατζέντας, και οι επιβαρυμένες κλιματικές συνθήκες έβλαψαν μεγάλο μέρος της παραγωγής των λεγόμενων «μαλακών» εμπορευμάτων (όπως γεωργικά αγαθά). Για παράδειγμα, κατά το 2021, η Κίνα περιόρισε την παραγωγή χάλυβα για περιβαλλοντικούς λόγους, ξηρός καιρός έβλαψε την παραγωγή καλαμποκιού και η πανδημία έπληξε τον εξορυκτικό κλάδο της Νότιας Αμερικής. Πέρα από την ελλειμματική προσφορά, τα παραπάνω γεγονότα διαμόρφωσαν και ανοδικές προοπτικές για την αγορά των περισσότερων εμπορευμάτων, που οδήγησε σε υπεραντιδράσεις των επενδυτών και ιδιαίτερα αισιόδοξες εκτιμήσεις των αναλυτών.
Στον αντίποδα, όσοι ήταν σκεπτικοί εκείνη την περίοδο για την ύπαρξη υπερκύκλου στην αγορά εμπορευμάτων υποστήριξαν ότι ένα «ράλι» διάρκειας ενός έτους δεν αρκεί για να προβλέψει έναν υπερκύκλο, βασιζόμενοι σε εμπειρικά δεδομένα. Συγκεκριμένα, υποστήριξαν πως σε αντίθεση με την προηγούμενη περίοδο υπερκύκλου, στις αρχές του 2000, η Κίνα βρίσκεται σε πολύ διαφορετικό στάδιο ανάπτυξης και οι αγορές ενέργειας έχουν μεταβληθεί σημαντικά.
Παρόλα αυτά, η πρώτη προσέγγιση επικρατούσε στον κύκλο των αναλυτών, δηλαδή ότι εισερχόμαστε σε έναν υπερκύκλο στην αγορά εμπορευμάτων. Κάποιοι πίστευαν ότι η αγορά επρόκειτο να καταγράψει ένα «ράλι» στις τιμές των πρώτων υλών ανάλογο με αυτό που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και διήρκεσε μέχρι την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007-09. Αυτήν τη φορά αιτία θα ήταν ένα μείγμα ταχείας οικονομικής ανάκαμψης (αναφερόμενη στην περίοδο που οι Δυτικές οικονομίες βγήκαν από τα lockdown του Covid-19), σε συνδυασμό με μια στροφή προς την «πράσινη» ενέργεια. Πλέον, όμως, τα σενάρια αυτά έχουν υποβαθμιστεί σημαντικά.
Για παράδειγμα, οι τιμές του λιθίου και του νικελίου, που είναι ζωτικής σημασίας για τις μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων (ev), εξερράγησαν το 2021 και το 2022, αλλά έκτοτε έχουν καταρρεύσει. Το νικέλιο είναι σχεδόν 50% φθηνότερο από ό,τι στις αρχές του 2023. Η πτώση του λιθίου ήταν ακόμη πιο απότομη: η τιμή του μειώθηκε περισσότερο από 80% την ίδια περίοδο. Ο δείκτης εμπορευμάτων του Bloomberg, που αποτελείται από ένα καλάθι τροφίμων, καυσίμων και μετάλλων, έχει υποχωρήσει κατά 29% από την κορύφωσή του στα μέσα του 2022. Οι προβλέψεις για τη ζήτηση πετρελαίου τώρα ποικίλλουν επίσης πολύ, ανάλογα με τις υποθέσεις σχετικά με τα σχέδια των Κυβερνήσεων. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας αναμένει ότι η ζήτηση πετρελαίου θα αυξηθεί στα 106 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα (bpd) έως το 2028, από 102 bpd πέρυσι, και η παγκόσμια ζήτηση θα κορυφωθεί όχι πολύ πάνω από αυτό το επίπεδο. Ο OPEC αναμένει ότι η ζήτηση θα αυξηθεί περισσότερο από δύο φορές ταχύτερα τα επόμενα πέντε χρόνια, στα 110 εκατομμύρια bpd και, στη συνέχεια, θα συνεχίσει να αυξάνεται για τουλάχιστον τις επόμενες δύο δεκαετίες.
Το 2024 ξεκίνησε με ισχυρή άνοδο στην αγορά πολλών εμπορευμάτων, όπως κακάο, καφές, ζάχαρη, αργό πετρέλαιο και ουράνιο, αναφέροντάς το οι επενδυτές ως “super-squeeze”. Αυτό το φαινόμενο προκύπτει από έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό μακροοικονομικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των διαταραχών του εφοδιασμού, της κλιμάκωσης των γεωπολιτικών εντάσεων, της κρίσης της κλιματικής αλλαγής και της ενεργειακής μετάβασης.
Οι αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις που έχει οδηγήσει στον κατακερματισμό του εμπορίου έχουν συμβάλει περισσότερο στην πίεση στις αγορές εμπορευμάτων. Διαταραχές από γεγονότα όπως η σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς και ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας έχουν παρεμποδίσει το παγκόσμιο εμπόριο, ενώ οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής έχουν διαταράξει τις αλυσίδες εφοδιασμού. Επιπλέον, η έλλειψη επενδύσεων σε κρίσιμα μέταλλα, ορυκτά και ενεργειακά υλικά μετάβασης έχει επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση. Όσο περισσότερο επιμένουν αυτά τα μακροοικονομικά και γεωπολιτικά γεγονότα, τόσο πιο σφιχτές θα γίνονται οι αγορές εμπορευμάτων, οδηγώντας σε μεγαλύτερη συμπίεση των τιμών. Σύμφωνα με την Goldman Sachs, το μακροοικονομικό σκηνικό για τα εμπορεύματα το 2024 φαίνεται πιο ανοδικό από ποτέ.
Η διαπραγμάτευση εμπορευμάτων δεν ήταν ποτέ απλή. Oι τιμές εξαρτώνται από απρόβλεπτους οικονομικούς κύκλους, καθώς και από την παραγωγική ικανότητα των γεωτρύπανων, των καλλιεργητών και των ανθρακωρύχων. Ωστόσο, σε αυτή τη φάση που διανύουμε, σύμφωνα με τους αναλυτές, οι αβεβαιότητα είναι ασυνήθιστα οξυμένη. Εκτός από αυτούς τους παράγοντες, οι επενδυτές πρέπει να αντιμετωπίσουν ένα μπαράζ πολιτικών και τεχνολογικών αβεβαιοτήτων, που θα εξαρτηθούν, κυρίως, από τις εξελίξεις στην τεχνολογία των μπαταριών και τη δυνατότητα για κρατικές επιδοτήσεις.
Κατά τη διάρκεια του τελευταίου υπερκύκλου εμπορευμάτων, η κατασκευή εκατομμυρίων διαμερισμάτων, εκατοντάδων χιλιάδων μιλίων δρόμων και κάθε είδους άλλης υποδομής από την Κίνα κράτησε τη ζήτηση για σκληρά εμπορεύματα σε ανοδική τάση. Τώρα η ζήτηση από τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο είναι πολύ λιγότερο βέβαιη. Η κινεζική οικονομική ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί σημαντικά και οι επενδύσεις σε ακίνητα έχουν υποχωρήσει, καθώς η Κυβέρνηση προσπαθεί να αποφύγει ένα ισχυρό «κραχ». Ταυτόχρονα, οι τιμές του χαλκού έχουν αποδειχθεί εκπληκτικά ανθεκτικές, με πτώση μόλις 9% τους τελευταίους 12 μήνες. Αυτό αντανακλά τη ροπή της Κίνας για αυτάρκεια σε ενέργεια, συμπεριλαμβανομένης της ηλιακής και της υδροηλεκτρικής ενέργειας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Is a commodities supercycle under way?, economist.com, διαθέσιμο εδώ
- Investing in commodities has become nightmarishly difficult, economist.com, διαθέσιμο εδώ
- The Next Phase of The Commodities Supercycle Will Be The “Super Squeeze”, fxempire.com, διαθέσιμο εδώ
