Της Μαρίας Σαριγιαννίδου,
Η εφηβεία είναι μια περίοδος με πολλές αλλαγές στη ζωή του ατόμου κατά την οποία είναι πολύ πιθανό να κάνουν την εμφάνισή τους διάφορες διαταραχές. Μια από αυτές είναι το Σύνδρομο Hikikomori, το οποίο αφορά την έντονη κοινωνική απόσυρση και απομόνωση του ατόμου. Το σύνδρομο αυτό συνδέεται με διάφορες ψυχιατρικές διαταραχές, από τις οποίες είτε προκαλείται είτε αποτελεί σύμπτωμα, αλλά και από την εξέλιξη των νέων τεχνολογιών και την ενασχόληση με αυτές. Αν και στην αρχή το σύνδρομο αυτό θεωρούνταν ότι αφορά μόνο την Ιαπωνία από όπου και ξεκίνησε, πλέον φαίνεται πως και άλλες χώρες, πολλές από τις οποίες και Ευρωπαϊκές, αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα. Είναι, επομένως, ιδιαίτερα σημαντικό να το κατανοήσουμε αλλά και να μελετήσουμε θεραπευτικές μεθόδους.
Η λέξη hikikomori προέρχεται από τα ιαπωνικά και αποτελείται από δυο ρήματα: το hiku, που εκφράζει τη στάση ενός υποκειμένου να αποτραβηχτεί, και το komoru, που αφορά την αυτοαπομόνωση. Το κύριο χαρακτηριστικό του hikikomori είναι η κοινωνική απομόνωση, ενώ το διακριτό στοιχείο είναι ο κοινωνικός αυτό-διαχωρισμός, που αφορά κατά κύριο λόγο έφηβους ή νεαρούς ενήλικες, ενώ έχει φανεί ότι πλήττει κυρίως άνδρες. Συνήθως, η κοινωνική απομόνωση περιορίζει το άτομο στο σπίτι, όπου τα άτομα αποφεύγουν κάθε είδος έκθεσης και κοινωνικοποίησης, λείπουν από το σχολείο, τη δουλειά, το πανεπιστήμιο, τις δραστηριότητες, για μέρες, εβδομάδες ή και μήνες. Το hikikomori κατά τα πρόωρα χρόνια θεωρούνταν ότι αφορά μόνο τον πληθυσμό της Ιαπωνίας, κάτι που πλέον έχει καταρριφθεί, καθώς έχει παρατηρηθεί και στην Κορέα, το Χονγκ Κονγκ και την Ευρώπη, μάλιστα, στην Ισπανία και τη Γαλλία έχει παρατηρηθεί σε αρκετά έντονο βαθμό.
Μέχρι τώρα δεν έχουν βρεθεί τα ακριβή αίτια που μπορεί να οδηγήσουν σε αυτό το σύνδρομο. Αρκετά ερευνητικά δεδομένα υπογραμμίζουν τη σύνδεση ανάμεσα στο Hikikomori και τραυματικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία, ενώ η εσωστρεφής και ντροπαλή προσωπικότητα μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξή του. Παράλληλα, η οικογένεια παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς οι υψηλές προσδοκίες των γονέων σε συνδυασμό με τις χαμηλές επιδόσεις του ατόμου μπορεί να οδηγήσουν στην κοινωνική απομόνωση του ατόμου, καθώς στο ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να οδηγήσει και η απόρριψη από τους γονείς ή ακόμα και η υπερπροστατευτικότητα.
Υψηλή σύνδεση με την ανάπτυξη του συνδρόμου έχει η έντονη ενασχόληση με τις νέες τεχνολογίες και η απορρόφηση του ατόμου από αυτές. Η έντονη ενασχόληση ή η προβληματική χρήση του ίντερνετ οδηγεί το άτομο να περνά διαρκώς και περισσότερες ώρες τις ημέρας στον υπολογιστή προκειμένου να πετύχει το επίπεδο ευχαρίστησης που επιθυμεί, ενώ φαινόμενα όπως ο διαδικτυακός τζόγος, ο εθισμός στα παιχνίδια, το cybersex και το online shopping μπορεί να εμφανιστούν. Παράλληλα, το άτομο, μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε πολλές περιπτώσεις επαναπαύεται στην εξ αποστάσεως επικοινωνία που του επιτρέπει να διαμορφώνει την ταυτότητα του όπως το ίδιο επιθυμεί, γεγονός που το απομονώνει από τη διαπροσωπική αλληλεπίδραση, ενώ παράλληλα ενισχύεται το άγχος, το στρες και η μοναξιά.
Το Hikikomori μπορεί να συνυπάρχει με πληθώρα ψυχιατρικών διαταραχών, οι οποίες μπορεί να αποτελούν κίνδυνο για την εμφάνιση του συνδρόμου. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού με ψυχιατρικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη ή ακόμα και η καταθλιπτική διάθεση, εμφανίζει κοινωνική απόσυρση. Η κοινωνική αγχώδης διαταραχή, καθώς και άλλες αγχώδεις διαταραχές, όπως επίσης το άγχος κατά την κοινωνική αλληλεπίδραση, πολύ συχνά συνυπάρχουν με το Σύνδρομο Hikikomori. Επιπλέον, πολλές διαταραχές προσωπικότητας, όπως η αποφευκτική, η παρανοειδής, η εξαρτητική, η σχιζοειδής, η αντικοινωνική και η οριακή αποτελούν παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση του συνδρόμου. Τέλος, εκτός από τις ψυχιατρικές διαταραχές, ασθένειες που προκαλούν πολύ έντονο πόνο μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη του συνδρόμου.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση του Hikikomori αποτελεί πρόκληση καθώς ακόμα δεν έχει βρεθεί η μέθοδος που οδηγεί στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή του. Πάντως, θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι η παρέμβαση οφείλει να συμπεριλάβει όλη την οικογένεια, καθώς αυτή μπορεί να αποτελέσει την αιτία ανάπτυξης, αλλά και την αφορμή αντιμετώπισης του συνδρόμου.
Καθώς η κοινωνία εξελίσσεται, εμφανίζονται νέες μορφές επικοινωνίας, αλλά και αγχογόνοι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν πολλά άτομα στην κοινωνική απομόνωση. Καθώς ολοένα και περισσότερα παιδιά φαίνεται να αποφεύγουν την κοινωνική αλληλεπίδραση και να περιορίζονται στο σπίτι τους, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να κατανοηθούν τα αίτια και οι συμπεριφορές που οδηγούν σε αυτό το αποτέλεσμα, αλλά και να διερευνηθούν τρόποι και αποτελεσματικές θεραπευτικές μέθοδοι για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Hikikomori Phenomenon of Social Withdrawal: An Emerging Condition Involving Youth’s Mental Health and Social Participation, The Journal of Pediatrics, διαθέσιμο εδώ
- The Influence of New Technologies on the Social Withdrawal (Hikikomori Syndrome) Among Developed Communities, Including Poland, Social Communication, διαθέσιμο εδώ
