Της Μαρίας Βαρλάμη,
Η Γαλλία έχει από πολύ νωρίς επιδείξει επιτεύγματα σε αμέτρητους τομείς της τέχνης και των επιστημών. Το Παρίσι υπήρξε η πρωτεύουσα δημιουργημάτων που δεν θα μπορούσε κανείς να περιφρονήσει. Ένα από τα αριστουργήματα αρχιτεκτονικής που δεσπόζουν στο Παρίσι και συγκεκριμένα στη νησίδα Ιλ ντε λα Σιτέ του ποταμού Σηκουάνα είναι η Παναγία των Παρισίων.
Η Παναγία των Παρισίων, έργο αμιγώς γοτθικού ρυθμού, αρχίζει να κατασκευάζεται τον 12ο αιώνα, με τον αρχιεπίσκοπο Ομπρί ντε Ιμπέρ να αναθέτει στον αρχιτεχνίτη Ζαν ντ’ Όμπρε την κατασκευή ενός γοτθικού ναού στη θέση μιας βασιλικής, η οποία είχε καεί ολοσχερώς. Διαφορετικά ονόματα άρχισαν να εμφανίζονται έκτοτε, διεκδικώντας μια θέση στον κατάλογο των καλλιτεχνών που ασχολήθηκαν με το ναό: Ζαν λε Λουπ, Ντ’ Όμπρε. Γκοσέ ντε Ρεμς: γλύπτης. Μπερνάρ ντε Σουασόν: αρχιτέκτονας.
Το εντυπωσιακό είναι ότι ακόμα και έπειτα από την ανάμειξη τόσων τεχνιτών, ο ναός παρουσιάζει μια ανεπανάληπτη αρχιτεκτονική ομοιογένεια. Αρκεί να ρίξει κανείς μόνο μια ματιά στην πρόσοψη για να αντιληφθεί αμέσως τη συμμετρία και την αρμονία του ναού. Στην κάτοψη διακρίνεται ένας επιμήκης ναός του οποίου η ανατολική πλευρά έχει σχήμα αψίδας. Το κτίσμα περιβάλλουν διαδοχικές κοσμημένες αψίδες. Εσωτερικά, οριοθετείται με τη βοήθεια πεσσών και κιόνων ένας λατινικός σταυρός. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι κίονες έχουν κλασική προέλευση, αφού φέρουν κορινθιακά κιονόκρανα. Ο ναός είναι τρίκλιτος. Στα δυτικά είναι τοποθετημένο το εκκλησιαστικό όργανο, ενώ στο ανατολικό τμήμα υπάρχουν στοές, το χοροστάσιο, ο άμβωνας και ένα γλυπτό με την Αποκαθήλωση του Χριστού.
Το κύριο υλικό κατασκευής είναι ο ασβεστόλιθος, προερχόμενος από τα περίχωρα του Παρισιού. Πριν το 2019 το πλαίσιο της στέγης ήταν ξύλινο, από βελανιδιά, ενώ η επιφάνεια από μόλυβδο. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στη δυτική πρόσοψη, που αποτελείται από την Πύλη της Τελικής Κρίσεως, την Πύλη της Παναγίας αριστερά και την Πύλη της Αγίας Άννας δεξιά.
Για τη στήριξη του κτίσματος, αλλά και για να απωθούνται τα νερά της βροχής, προστέθηκαν επίστεγες αντιρήδες. Από τον ναό δεν έλειπαν, επίσης, οι υδρορροές, που εμφανίζονταν ως διακοσμητικά στοιχεία, συνήθως πάνω από τις αντιρήδες. Είχαν τη μορφή φανταστικών πλασμάτων και για τις λειτουργικές ανάγκες του κτίσματος παρουσιάζονται να σκύβουν μπροστά στο κενό. Το παλαιότερο τμήμα του ναού είναι η ανατολική αψίδα, που περικλείει και τα παρεκκλήσια. Εδώ υπάρχουν επιφάνειες κοσμημένες με τη ζωή της παρθένου.
Εσωτερικά, το κεντρικό κλίτος είναι αρκετά φαρδύ και μακρύ ώστε να φιλοξενήσει πλήθος πιστών. Γύρω από τον κεντρικό χώρο υπάρχει μια στοά, στην οποία οι επισκέπτες μπορούν να περιηγούνται. Όταν επιμηκύνθηκε το κτίριο, κατά το 13ο αι., προστέθηκαν παρεκκλήσια περιμετρικά των διαδρόμων. Συνολικά 29 παρεκκλήσια χτίστηκαν γύρω από το εσωτερικό του ναού, τα περισσότερα προς τιμήν της μνήμης κάποιου νεκρού, ως αφιερώματα της οικογένειάς του.
Παράδειγμα γλυπτικής στην Παναγία των Παρισίων συναντάται στη δυτική πρόσοψη. Πρόκειται για την Τελική Κρίση. Ο Χριστός εδώ εμφανίζεται ένθρονος στην πάνω ζώνη του τυμπάνου. Η Παναγία και ο Άγιος Ιωάννης τον παρακολουθούν προσευχόμενοι για τη σωτηρία των ανθρώπων, με τους αγγέλους που τους πλαισιώνουν να κρατάνε τα όργανα του μαρτυρίου (καρφιά, λόγχη, σταυρός), ενώ από κάτω απλώνεται η Ιερουσαλήμ. Ο Χριστός δεν έχει τον ρόλο του κριτή, αλλά του σωτήρα. Η ιστορία που αφηγείται αυτό το ανάγλυφο γινόταν πολύ εύκολα κατανοητή από όλους χάρη στην τακτική και ευδιάκριτη τοποθέτηση των μορφών.
Βασικό στοιχείο της γοτθικής τέχνης αποτελούν τα βιτρό (υαλογραφίες). Βιτρό συναντάμε σε όλες τις πλευρές του ναού. Στη δυτική πρόσοψη, επί παραδείγματι, η υαλογραφία χρονολογείται γύρω στο 1230. Απεικονίζει μια μάχη ανάμεσα σε ελαττώματα και αρετές, καθώς και τους μήνες και τις εργασίες που επιτελούνται κατά τη διάρκειά τους. Στο βιτρό στην βόρεια πλευρά αναπαρίστανται σκηνές από τη ζωή της Παναγίας και μορφές από την Παλαιά Διαθήκη, ενώ στη νότια πλευρά παριστάνεται ο Ευαγγελισμός.
Τον Απρίλιο του 2019 ξέσπασε πυρκαγιά στην Παναγία των Παρισίων, η οποία κατέστρεψε ένα σημαντικό τμήμα της στέγης. Τα αντίγραφα έργων που φυλάσσονταν στον καθεδρικό, όπως και άλλα ανεκτίμητα έργα τέχνης διασώθηκαν εγκαίρως. Σχεδόν αμέσως ξεκίνησαν οι εργασίες αναστήλωσης, που ενδέχεται να ολοκληρωθούν εντός του 2024.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- NOTRE-DAME CATHEDRAL FIRE, friendsofnotredamedeparis.org, Διαθέσιμο εδώ
- Architecture, notredamedeparis.fr, Διαθέσιμο εδώ
- Les vitraux du Moyen Âge, notre-dame-de-paris.culture.gouv.fr, Διαθέσιμο εδώ
- Toman, Rolf (επιμ.), Gothic Architecture – Sculpture – Painting, h.f.ullman, Potsdam, 2004.
- Cattaneo, M., Trifoni, J., Παγκόσμια Κληρονομιά UNESCO: Οι θησαυροί της Τέχνης, ΔΟΜΙΚΗ, 2007
