Της Στέλλας Χριστοδούλου,
Η καμπύλη Phillips, της οποίας το όνομα προέρχεται από τον θεμελιωτή της, William Phillips, είναι μία πολύ βασική θεωρία που αναπτύχθηκε το 1958 και βοηθάει στην κατανόηση της σχέσης που υπάρχει μεταξύ της ανεργίας και του πληθωρισμού σε ένα οικονομικό σύστημα.
Τόσο η ανεργία όσο και ο πληθωρισμός αποτελούν δυο μακροοικονομικές μεταβλητές, οι οποίες όταν ξεφεύγουν από τα «όρια», προκαλούν πολλαπλές δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία. Ειδικότερα, αυτό που δείχνει η καμπύλη Phillips είναι ότι πληθωρισμός και ανεργία έχουν μια σταθερή και αντίστροφη σχέση. Σύμφωνα με τον Phillips, η οικονομική ανάπτυξη μπορεί να επιφέρει πληθωρισμό, ο οποίος με τη σειρά του θα οδηγήσει σε περισσότερες θέσεις εργασίας και, άρα, σε χαμηλότερη ανεργία («υπερθέρμανση» οικονομίας). Θεωρείται ότι βραχυχρόνια υπάρχει αντιστάθμιση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας, δηλαδή μια αρνητική σχέση ανάμεσα σε αυτές τις μεταβλητές, που υποδηλώνει πως αν μία οικονομία επιθυμεί να μειώσει τον πληθωρισμό της τότε θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει με σωστό τρόπο και έξυπνο χειρισμό την αύξηση της ανεργίας στο μέγιστο βαθμό. Γενικά, η έννοια πίσω από την καμπύλη Phillips δηλώνει ότι η αλλαγή της ανεργίας σε μια οικονομία έχει προβλέψιμη επίδραση στον πληθωρισμό των τιμών.
Η πεποίθηση στη δεκαετία του 1960 ήταν ότι οποιαδήποτε δημοσιονομική τόνωση θα αύξανε τη συνολική ζήτηση και θα δημιουργούσε τα ακόλουθα αποτελέσματα. Η ζήτηση εργασίας θα αυξηθεί, ο αριθμός των ανέργων, στη συνέχεια, θα μειωθεί και οι εταιρείες θα αυξήσουν τους μισθούς για να ανταγωνιστούν και να προσελκύσουν ικανότερους εργαζόμενους. Το λειτουργικό κόστος των μισθών αυξάνεται και οι εταιρείες μετακυλίουν αυτό το κόστος στους καταναλωτές, στις τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών.
Ας εξετάσουμε τη θεωρία του Phillips σε βάθος δύο περιόδων:
Η πρώτη που θα μελετήσουμε είναι η βραχυχρόνια περίοδος. Σύμφωνα με τη θεωρία του Phillips, στο βραχυχρόνιο διάστημα, οι δύο μεταβλητές χαρακτηρίζονται από μία αρνητική σχέση και άρα η εφαρμογή πολιτικών για τον περιορισμό της μιας εκ των δύο οδηγεί, αναπόφευκτα, σε αύξηση της άλλης. Παράλληλα, εξωγενείς παράγοντες, όπως είναι οι διαταραχές της προσφοράς και οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό, τείνουν να μετατοπίζουν την καμπύλη του Phillips, καθώς για δεδομένο επίπεδο ανεργίας, ο πληθωρισμός επηρεάζεται ανάλογα με παράγοντες όπως είναι αυτοί.
Από την άλλη πλευρά, η μακροχρόνια καμπύλη Phillips ορίζει σε βάθος χρόνου ότι η αντιστάθμιση αυτή δεν υπάρχει, καθώς η ανεργία τείνει να παραμείνει σε ένα επίπεδο που δεν επιταχύνει την αύξηση του πληθωρισμού, γνωστό ως φαινόμενο N.A.I.R.U. (non-accelerating inflation rate of unemployment) ή φυσικό ποσοστό ανεργίας. Αυτό συμβαίνει διότι οι εργαζόμενοι και οι καταναλωτές μπορούν να προσαρμόσουν τις προσδοκίες τους για τα μελλοντικά ποσοστά πληθωρισμού, με βάση τα τρέχοντα ποσοστά πληθωρισμού και ανεργίας.
Διαχρονικά, έρευνες που έχουν διεξαχθεί σε διάφορες οικονομίες ανά τον κόσμο και τα ευρήματά τους αποτελούν σημαντική ένδειξη για τη μελέτη του φαινομένου αυτού, αναδεικνύουν ως επί το πλείστων ότι στα κράτη της Δύσης, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, τα όσα ορίζει η θεωρία του Phillips είναι σε ισχύ.
Η σύγκριση βραχυχρόνιας και μακροχρόνιας περιόδου, όσον αφορά τη καμπύλη-θεωρία του Phillips, είναι πολύ σημαντική, καθώς όπως όλοι αναγνωρίζουμε, βάσει των παραπάνω, υπάρχουν πολλές διαφορές. Τώρα θα εξετάσουμε και ιστορικά πώς κατέληξαν διάφοροι επιστήμονες στα συμπεράσματα αυτά.
Η καμπύλη Phillips, αρχικά, ονομάστηκε έτσι από δυο οικονομολόγους, τον Solow και τον Samuelson. Μέχρι τα τέλη του 1960, ένα διάγραμμα ζήτησης – προσφοράς (s, supply – d, demand) για την αγορά εργασίας ήταν αρκετό για να περιγράψει αυτήν τη θεωρία. Υποστηριζόταν τότε πως όταν έχουμε υπερβάλλουσα ζήτηση εργασίας, η αγορά τείνει να πιέζει προς τα επάνω τον ονομαστικό μισθό. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε μείωση της ανεργίας (αύξηση του προϊόντος) και ταυτόχρονα αύξηση των τιμών. Το φαινόμενο αυτό, σύμφωνα με στατιστικές μελέτες, παρουσιάστηκε σε αρκετές οικονομίες στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και κατά τη δεκαετία του ’60. Όμως, ο στασιμοπληθωρισμός της δεκαετίας του ’70 κατέρριψε τη συγκεκριμένη θεωρία, καθώς παρουσιάστηκε μια κατάσταση υψηλού πληθωρισμού, υψηλής ανεργίας και χαμηλής ανάπτυξης, ταυτόχρονα. Και τα επόμενα χρόνια, φάνηκε να μην υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ ανεργίας και πληθωρισμού.
Στα τέλη της δεκαετίας του 60, έρχονται στην επιφάνεια άλλοι οικονομολόγοι, για να «επιτεθούν» και να αντικρούσουν αυτή τη θεωρία. Αυτό που ουσιαστικά υποστήριξαν είναι πως, μακροπρόθεσμα, υπάρχει ένα φυσικό και αναπόφευκτο ποσοστό ανεργίας. Το φυσικό ποσοστό ανεργίας προσδιορίζεται μόνο από πραγματικά μεγέθη, όπως είναι η ελλιπής και ατελής πληροφόρηση, το κόστος αναζήτησης εργασίας, οι αναποτελεσματικές συνθήκες στην αγορά εργασίας και όχι από νομισματικά μεγέθη.
Oι Friedman και Phelps υποστήριξαν πως δεν υπάρχει μια αρνητική σχέση μεταξύ του πληθωρισμού και της ανεργίας. Ανέφεραν πως υπάρχει μια αρνητική σχέση ανάμεσα στο μη προσδοκώμενο πληθωρισμό (τη διαφορά του παρατηρούμενου πληθωρισμού από τον προσδοκώμενο) και την κυκλική ανεργία (τη διαφορά του παρατηρούμενου ποσοστού ανεργίας από το φυσικό).
Η κριτική αυτή, αν και στην αρχή όλοι ήταν δύσπιστοι για αυτήν, τελικά γίνεται αποδεκτή γύρω στο 1970.
Στη συνέχεια, το 1980, εξελίξεις συνέβαλαν στο να δημιουργηθεί μία νέα θεωρία, βασισμένη σε αυτήν του 1970, με την ονομασία Νέα Κεϋνσιανή Καμπύλη Phillips. Οπότε, αναγνωρίζουμε πως πρόκειται για μία θεωρία την οποία μελέτησε ένα μεγάλο ποσοστό επιστημόνων και ο καθένας έβγαζε ανά χρονικά διαστήματα τα πορίσματά του.
Συνοψίζοντας, η ανεργία και ο πληθωρισμός είναι δυο έννοιες που έχουν απασχολήσει χιλιάδες οικονομολόγους. Αυτός που ασχολήθηκε πρώτος, κατά τη σύγχρονη εποχή, ήταν ο Α. W. Phillips, κάνοντας ένα γράφημα, στο οποίο βασίστηκαν όλοι οι υπόλοιποι. Για την κατανόηση αυτής της θεωρίας μελετήθηκαν, σε δυο χρονικές περιόδους, η ισορροπία της αγοράς (βραχυχρόνια – μακροχρόνια). Πάντα με γνώμονα τη συνάρτηση συνολικής ζήτησης και προσφοράς και πάντα με οδηγό τους την αρχική καμπύλη ισορροπίας του W. Phillips.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Καμπύλη Phillips (Phillips curve), euretirio.com, διαθέσιμο εδώ
- Γιατί ο πληθωρισμός διατηρείται ακόμη χαμηλός; Λειτουργεί ακόμη η καμπύλη Phillips;, hellasfin.gr, διαθέσιμο εδώ
- The Phillips Curve Economic Theory Explained, investopedia.com, διαθέσιμο εδώ
