Της Χριστίνας Σεφθελή,
Ο Γαληνός γεννήθηκε στην Πέργαμο της Μικράς Ασίας και πατέρας του ήταν ο Νίκων, ο οποίος ήταν εύπορος αρχιτέκτονας. Η οικονομική ευχέρεια της οικογένειας έδωσε στον Γαληνό τη δυνατότητα για μια καλή εκπαίδευση, που περιλάμβανε Φιλοσοφία και Μαθηματικά, ενώ στα 16 του άρχισε να σπουδάζει Ιατρική στο Ασκληπιείο της πόλης του, κοντά στον ανατόμο Σάτυρο, στον ιατρό Αισχρίωνα και στον ιατρό Στρατόνικο. Μετά τον θάνατο του πατέρα του ο Γαληνός άρχισε το εκπαιδευτικό του ταξίδι, κατά το οποίο πέρασε πολύ χρόνο στη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας όπου μελετούσε. Κατά την παραμονή του στην Αλεξάνδρεια ασχολήθηκε και με την Αστρονομία. Όταν επέστρεψε στην Πέργαμο στα 28 έτη του έγινε γιατρός των μονομάχων. Η δουλειά του ήταν πολύ σημαντική, καθώς έπρεπε να δένει τις πληγές των μονομάχων μεταξύ των αγώνων, ώστε να συνεχίσουν να μάχονται. Λέγεται ότι ήταν πολύ επιτυχημένος, καθώς μετρούσε μόνο 5 θανάτους έναντι 60 των προκατόχων του.
Γύρω στο 160 μ.Χ. εγκαθίσταται στη Ρώμη, όπου συμμετείχε σε εκστρατεία του Μάρκου Αυρήλιου με τον οποίο συζητούσε για διάφορα φιλοσοφικά θέματα. Αργότερα άρχισε να εμπλέκεται σε διαμάχες με τους άλλους ιατρούς, γιατί η επιτυχία του στην κατασκευή φαρμάκων τον έκανε αλαζονικό. Εξαιτίας των απειλών ενάντια στη ζωή του αποφασίζει να φύγει, αλλά το 166 ξεσπά πανώλη και ο Αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος τον καλεί πίσω. Έτσι έγινε γιατρός του Αυτοκράτορα και τον ακολουθούσε στις εκστρατείες του.
Όπως παλαιότερα ο Ιπποκράτης, έτσι και ο Γαληνός ήταν πεπεισμένος ότι το σώμα αποτελείτο από τέσσερις χυμούς: το αίμα, την κίτρινη χολή, τη μελανή χολή και το φλέγμα. Επίσης, και στους τέσσερις χυμούς παρατηρούσαν αν ήταν ψυχροί ή θερμοί και αν ήταν υγροί ή ξηροί και μ’ αυτόν τον τρόπο επηρέαζε την ψυχολογία των ανθρώπων, για παράδειγμα η υπερβολική κίτρινη χολή φέρνει ντελίριο, ενώ η υπερβολική μελανή χολή προκαλούσε μελαγχολία. Έτσι, η ισορροπία των χυμών εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως το φύλο, η ηλικία, ο χρόνος και οι συνθήκες υπό τις οποίες ζει κάθε άνθρωπος, δηλαδή προκαταλήψεις για τις περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες εκείνης της περιόδου, για παράδειγμα τις γυναίκες.
Έπειτα, για την αντιμετώπιση μιας ασθένειας γινόταν η επιλογή μιας «αντίθετης» θεραπείας της ίδιας έντασης. Για παράδειγμα, μια θεραπεία, η οποία ήταν θερμή και υγρή σε τρίτο βαθμό, έπρεπε να αντιμετωπιστεί με μια θεραπεία, η οποία ήταν ψυχρή και ξερή του τρίτου βαθμού. Επομένως, αν ο ασθενής κρύωνε και είχε συνάχι, έπρεπε να καταναλώσει φάρμακα και τρόφιμα που ξήραιναν και θέρμαιναν, εφαρμόζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο πρακτικά την θεωρία της ισορροπίας των χυμών, ο οργανισμός επανερχόταν σε «ουδέτερη» κατάσταση.
Ο Γαληνός επιδίωκε να διορθώσει λάθη και σφάλματα των άλλων γιατρών, με σκοπό όλοι να γνωρίζουν την ανωτερότητα των δικών του διαγνώσεων και θεραπειών και ο ίδιος έδινε ιδιαίτερη έμφαση στις ψυχικές και σωματικές πτυχές του σώματος και έτσι έγινε ένας μεγάλος και δαιμόνιος γιατρός με μεγάλη ζήτηση από σημαντικές προσωπικότητες εκείνης της περιόδου. Αυτό τον οδήγησε στη διάγνωση μιας σημαντικής «ασθένειας»: Μια γυναίκα γινόταν ασθενική και νευρική όταν ένας άνδρας χορευτής έδινε παραστάσεις στην πόλη της. Αυτή η ασθένεια ονομάστηκε «η ασθένεια της αγάπης».
Η επινόηση της πρακτικής της ψηλάφησης του σφυγμού του ασθενούς που χρησιμοποιείται στην σύγχρονη ιατρική είναι επίσης μια μέθοδος που οφείλεται ξεκάθαρα στον Γαληνό. Επιπλέον, ο εκ Περγάμου ιατρός είχε και μια σημαντική συγγραφική δραστηριότητα, καθώς έγραψε πραγματεία για την τεχνική της διάγνωσης του σφυγμού και τι συνέβαινε όταν ήταν αργός ή γρήγορος, ισχυρός ή ασθενής, κανονικός ή ακανόνιστος και αυτή η τεχνική αποδείχτηκε χρήσιμη για την Ιατρική, παρότι στερείτο της γνώσης της κυκλοφορίας του αίματος στο ανθρώπινο σώμα.
Στο κέντρο του σώματος βρισκόταν μία ουσία που ονομάζονταν πνεύμα και σχετίζονταν με τον αέρα. Από τη λέξη πνεύμα προήλθε ο όρος πνευμονία. Για τον Γαληνό το σώμα έχει τρία είδη πνεύματος. Το βασικότερο είδος πνεύματος ήταν το συκώτι και αφορούσε τη θρέψη. Πίστευε ότι το συκώτι αντλεί υλικό από το στομάχι με την κατανάλωση φαγητού και έτσι παράγει αίμα και εμπλουτίζεται με «φυσικό» πνεύμα. Το αίμα από το συκώτι φτάνει από τις φλέβες σε όλο το σώμα και έτσι δημιουργείται το «ζωτικό» πνεύμα. Το σύστημα πνευμάτων του Γαληνού ήταν αποδεκτό για πάνω από 1000 χρόνια και μαζί με τη γενικότερη δραστηριότητά του μας καθιστά ξεκάθαρη την καθοριστική συμβολή του στην επιστήμη της Ιατρικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γαληνός, ο γιατρός από την Πέργαμο που χειρουργούσε μονομάχους. Επινόησε την ψηλάφηση του σφυγμού και διέγνωσε την “ασθένεια του έρωτα”, mixanitouxronou.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Γαληνός (129/131-199/201 μ.Χ.), chilonas.com, Διαθέσιμο εδώ
