Της Μαρίας Αλμασίδου,
1960: Διαδραματίστηκε η σφαγή του Σάρπβιλ στη Νότιο Αφρική. Αφορμή ήταν η διαμαρτυρία για την απόφαση ότι όλοι οι έγχρωμοι πολίτες ηλικίας 16 ετών και άνω θα έπρεπε να έχουν πάνω τους την ταυτότητά τους, σύμφωνα με το καθεστώς απαρτχάιντ.
Οι ταυτότητες αυτές αποτελούσαν, ουσιαστικά, ένα είδος εσωτερικού διαβατηρίου, που στόχο είχε να περιορίσει τις μετακινήσεις του έγχρωμου πληθυσμού από τις περιοχές που ζούσαν εκείνοι στις περιοχές που κατοικούσαν οι λευκοί. Επίσης, οι ταυτότητες αυτές χρησίμευαν στον έλεγχο της εισροής εργατικών χεριών που θα απασχολούνταν στις αγροτικές εκτάσεις των λευκών, καθώς αναγράφονταν πληροφορίες για το επάγγελμα κάθε έγχρωμου, το όνομα και τη διεύθυνση του εργοδότη, όπως και σχόλια για τη συμπεριφορά και την επίδοση του εργαζομένου. Η μη κατοχή της ταυτότητας αυτής μπορούσε να οδηγήσει στη σύλληψη.
Έπειτα από μία ημέρα ειρηνικών διαδηλώσεων, το πλήθος αποφάσισε να κινηθεί με κατεύθυνση το αστυνομικό τμήμα της πόλης Σάρπβιλ, όπου έμελλε να εξελιχθεί σε μία από τις πιο αιματηρές ημέρες για την ιστορία της χώρας. Στο αστυνομικό τμήμα οι διαδηλωτές θα παραδίνονταν, επειδή δεν διέθεταν το επίμαχο «διαβατήριο». Σύντομα, την ειρηνική διαδήλωση διέκοψαν τα μαχητικά αεροσκάφη που πετούσαν πάνω από τα κεφάλια των διαδηλωτών, οι οποίοι τρομαγμένοι ξεκίνησαν να εκσφενδονίζουν πέτρες, ενώ κάποιοι εξ αυτών έσπασαν τα οδοφράγματα που είχαν στηθεί μπροστά από το αστυνομικό τμήμα.
Η κατάσταση έμελλε να γίνει χειρότερη, αφού οι αστυνομικοί, βλέποντας ότι η ρίψη δακρυγόνων δεν είχε κανένα αποτέλεσμα, αποφάσισαν να ανοίξουν πυρ εναντίον των διαδηλωτών, εκτελώντας 69 ανθρώπους, μεταξύ των οποίων 8 γυναίκες και 10 παιδιά, ενώ οι τραυματίες ανήλθαν στους 180.
Η εφημερίδα Καθημερινή ανέφερε την επόμενη μέρα για το περιστατικό: «Σοβαρώταται και φονικαί συγκρούσεις εσημειώθησαν σήμερον εις διαφόρους περιοχάς της Νοτίου Αφρικής, λόγω αποφάσεως των Αφρικανών, όπως αντιδράσουν εις τα μέτρα φυλετικής διακρίσεως, αρνούμενοι να φέρουν τας προβλεπομένας υπό του νόμου ταυτότητας. Όπως εδήλωσε ο ταξίαρχος Έλς της αστυνομίας του Γουϊτγουώτερσραντ περί τας 12.000 Αφρικανών επολιόρκησαν τον αστυνομικόν σταθμόν του Σάρπεβιλ. Η αστυνομία επυροβόλησε με αυτόματα κατά των διαδηλωτών και εθέρισε τας τάξεις αυτών φονεύσασα 50 και τραυματίσασα άνω των 160. Οι τραυματίαι έμειναν επί τόπου άνευ βοηθείας επί ώρας. Οι αριθμοί αυτοί ίσως αυξηθούν διότι τα νοσοκομεία αρνούνται να δώσουν πληροφορίας».
Παράλληλα, για τους λευκούς Νοτιοαφρικάνους το κίνημα έβρισκε αναπάντεχους υποστηρικτές. Όπως αναφέρουν τα ρεπορτάζ, πολλοί λευκοί στράφηκαν εναντίον του Άγγλου Πρωθυπουργού, Macmillan, ο οποίος στην ομιλία του στο νοτιοαφρικανικό Κοινοβούλιο ανέφερε ότι ο άνεμος επιβολής του αφρικανικού εθνικισμού πλέει υπεράνω της μαύρης ηπείρου και, κατά συνέπεια, οι Αφρικανοί αναθάρρεψαν, πιστεύοντας ότι έχουν την ηθική ενίσχυση της Αγγλίας.
Στις 23 Μαρτίου δημοσιεύτηκαν και άλλες εξελίξεις, με τα ρεπορτάζ να αναφέρουν ότι στην κεντρική πλατεία του Σάρπβιλ υπήρχαν πτώματα ανδρών, γυναικών, αλλά και παιδιών, θυμίζοντας πεδίο μάχης, όπως αναφέρει ένας αστυνομικός. Τα γεγονότα αυτά ξεσήκωσαν παγκόσμιες αντιδράσεις, με ξένες εφημερίδες όπως οι Times και Guardian να αντιδρούν. Οι Times ανέφεραν ότι πρέπει να αναθεωρηθεί η σημερινή κατάσταση στην Αφρική, ενώ η Guardian αναγνώρισε το νόμιμο της διαμαρτυρίας και υποστήριξε ότι θα έπρεπε να εφαρμοστεί η αρχή της ειρηνικής αντιστάσεως.
Το επόμενο διάστημα συνεχίστηκαν τόσο οι απεργίες όσο και οι διαμαρτυρίες, ώσπου η Κυβέρνηση επέβαλε στρατιωτικό νόμο, κηρύσσοντας κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Οι συλλήψεις έφτασαν τις 18.000 και ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν και ο Nelson Mandela. Ως συνέπεια των αντιδράσεων αυτών, η Νότια Αφρική απομονώθηκε από τη διεθνή κοινότητα μετά την έγκριση του ψηφίσματος 134 που ακολούθησε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε., το οποίο καταδίκαζε τη στάση της νοτιοαφρικανικής Κυβέρνησης και το καθεστώς απαρτχάιντ.
Η σφαγή του Σάρπβιλ έμεινε στην ιστορία για την αιματηρή κατάληξή της και ως ένας ακόμα αιματηρός αγώνας για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων της έγχρωμης φυλής. Η σημαδιακή αυτή ημέρα κατέστη η αφορμή για την απόφαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, το 1966, να ανακηρύξει την 21η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων, καθιερώνοντάς την ως κάλεσμα για την εξάλειψη του ρατσισμού, των φυλετικών διακρίσεων, της μισαλλοδοξίας και της ξενοφοβίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σαν σήμερα: 21 Μαρτίου 1960 – Η σφαγή της Σάρπβιλ στη Νότια Αφρική, kathimerini.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Η Σφαγή του Σάρπβιλ: Το γεγονός που καθιέρωσε την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού, cnn.gr, Διαθέσιμο εδώ
