Του Άρη Γλυκού,
Το κυριότερο χαρακτηριστικό της αγοράς των κρυπτονομισμάτων, στις αρχές της μεγάλης δημοσιότητάς της, ήταν οι εξωπραγματικές αποδόσεις που δημιουργήθηκαν και τράβηξαν πολλούς επενδυτές (ή καλύτερα κερδοσκόπους). Το κυνήγι για το γρήγορο κέρδος και το γενικότερο κλίμα απληστίας που επικρατούσε αποτέλεσε το ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη απατών που έχουν αποσπάσει δισεκατομμύρια δολάρια από επενδυτές.
Το rug pull (τράβηγμα χαλιού) είναι η συνηθέστερη απάτη στον κόσμο των κρυπτονομισμάτων, αλλά και των nfts (non-fungible tokens). Η επίσημη ονομασία αυτού του τύπου απάτης είναι exit scam, δηλαδή απάτη εξόδου. Με την έννοια rug pull εννοούμε ότι οι δημιουργοί ενός κρυπτονομίσματος εκμεταλλεύονται, ουσιαστικά, τους επενδυτές και ιδιοποιούνται των κεφαλαίων τους.
Η απάτη αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί με πληθώρα τρόπων. Όταν τα κρυπτονομίσματα πρωτοεισάγονται στην αγορά, οι επενδυτές ανταλλάσσουν ήδη υπάρχοντα κρυπτονομίσματα με το νέο κρυπτονόμισμα. Οι ανταλλαγές αυτές πραγματοποιούνται, συνήθως, σε αποκεντρωμένα ανταλλακτήρια, δηλαδή ανταλλακτήρια όπου δεν υπάρχει κάποια κεντρική υπηρεσία που εξασφαλίζει την ασφάλεια των επενδύσεων και όπου δεν ελέγχονται τα νέα κρυπτονομίσματα που εισάγονται.
Τα κεφάλαια αυτά, λοιπόν, κατευθύνονται σε ένα liquidity pool («δεξαμενή» ρευστότητας), για να προσφέρουν απαραίτητη ρευστότητα στις συναλλαγές για το εκάστοτε κρυπτονόμισμα, ώστε να μπορούν να πραγματοποιούνται γρήγορα οι αγοραπωλησίες, χωρίς να είναι πάντα απαραίτητο να υπάρχει ένα αντισυμβαλλόμενο μέρος. Τα κεφάλαια αυτά θεωρούνται κλειδωμένα και χρησιμοποιούνται μόνο για να διευκολύνουν τις συναλλαγές.
Η απάτη ολοκληρώνεται όταν οι δημιουργοί του κρυπτονομίσματος παίρνουν όλα τα κεφάλαια από τη δεξαμενή ρευστότητας, οδηγώντας την τιμή πολύ χαμηλά, αφού όχι μόνο αποκόπτεται ολοκληρωτικά η ρευστότητα και, επομένως, η δυνατότητα πραγματοποίησης συναλλαγών, αλλά και η εμπιστοσύνη στη χρησιμότητα και στην πρακτικότητα του κρυπτονομίσματος.
Ένας ακόμα τρόπος που πραγματοποιείται η απάτη αυτή σχετίζεται με τον κώδικα πίσω από το εκάστοτε κρυπτονόμισμα. Συγκεκριμένα, οι δημιουργοί έχουν «γράψει» τον κώδικα με τέτοιο τρόπο ώστε να περιορίσουν τη δυνατότητα των υπόλοιπων χρηστών να πουλήσουν τα κρυπτονομίσματα αφότου τα έχουν αγοράσει, με αποτέλεσμα να παγιδεύονται όλοι οι επενδυτές και οι μόνοι που μπορούν να πουλήσουν να είναι οι δημιουργοί, οι οποίοι αποκομίζουν σημαντικά κέρδη.
Τη μέθοδο αυτή χρησιμοποίησαν και οι δημιουργοί του Squid Coin το 2021, ενός κρυπτονομίσματος που έγινε γρήγορα περιζήτητο, λόγω και της συσχέτισης που είχε το όνομά του με τη διάσημη σειρά Squid Game. Η τιμή του κρυπτονομίσματος εκτοξεύθηκε τον Νοέμβριο του 2021 από 1 λεπτό σε παραπάνω από $ 2.800 δολάρια το ένα. Παρόλα αυτά, οι επενδυτές που πήγαν να πουλήσουν τα κρυπτονομίσματα που είχαν συνειδητοποίησαν ότι δεν μπορούσαν να πουλήσουν. Οι δημιουργοί του κρυπτονομίσματος απέσπασαν συνολικά $ 3,38 εκατ.
Οι δύο παραπάνω τρόποι είναι παράνομοι, αλλά είναι δύσκολο να συλληφθούν οι υπαίτιοι και να επιστραφούν τα κλεμμένα κρυπτονομίσματα στους επενδυτές, λόγω της αποκεντρωποιημένης φύσης των κρυπτονομισμάτων, αλλά και της έλλειψης ενιαίου νομοθετικού πλαισίου.
Υπάρχει και μια μορφή rug pull που δεν εμπίπτει σε απαγορευτική διάταξη νόμου. Οι δημιουργοί του κρυπτονομίσματος διακρατούν πολλά νομίσματα του κρυπτονομίσματος που δημιούργησαν. Όταν κρίνουν ότι η τιμή έχει ανέβει αρκετά, πωλούν όλα τα κρυπτονομίσματα που διαθέτουν και προκαλούν αυτό που ονομάζεται hard rug. Η τιμή πέφτει, καθώς πωλούνται σημαντικές ποσότητες και γιατί οι επενδυτές χάνουν την εμπιστοσύνη που είχαν στους δημιουργούς και στο σχέδιο που είχαν θέσει για το κρυπτονόμισμα.
Ένας άλλος τρόπος που είναι πιο αργός, αλλά μπορεί, τελικά, να αποφέρει μεγαλύτερα κέρδη για τους δημιουργούς είναι το soft rug. Με τον όρο αυτόν περιγράφεται η σταδιακή πώληση των κρυπτονομισμάτων από τους δημιουργούς που δεν προκαλεί ακραίες μεταβολές στην τιμή αυτού. Στην εκδοχή αυτήν, οι επενδυτές μπορούν, ορισμένες φορές, να αναγνωρίσουν τον επικείμενο κίνδυνο νωρίς, αρκεί να ελέγχουν τις συναλλαγές που πραγματοποιούνται και τις διευθύνσεις –κάτι ανάλογο του αριθμού λογαριασμού ενός τραπεζικού λογαριασμού– που πωλούν συχνά ποσότητες του κρυπτονομίσματος.
Σε κάθε περίπτωση, καίριο μέρος της απάτης αποτελεί η διαφήμιση από τους δημιουργούς που προσπαθούν να προσελκύσουν όσους περισσότερους ανθρώπους μπορούν, δημιουργώντας υπερβολικές προσδοκίες.
Η μεγαλύτερη απάτη αυτού του τύπου ήταν το One Coin. To υποτιθέμενο κρυπτονόμισμα δημιουργήθηκε το 2014, κυνηγώντας τη θέση του Bitcoin. Η ομάδα που το προωθούσε είχε συμμετάσχει στο παρελθόν σε διάφορες απάτες και αυτό θα έπρεπε να αποτελούσε επαρκής συνθήκη για την αποφυγή του κρυπτονομίσματος. Παρόλα αυτά, η άκρως επιτυχημένη διαφήμιση και οι υπεραποδόσεις απλά συνέχισαν να προσελκύουν νέους επενδυτές. Από το 2015 ακόμη, η Βουλγαρία ήταν η πρώτη που ανέδειξε κάποιους από τους κινδύνους του One Coin, ενώ το 2017 ολοκληρώθηκε η απάτη, όταν το ανταλλακτήριο του One Coin έκλεισε και οι επενδυτές δεν μπορούσαν να πουλήσουν τα κρυπτονομίσματα που είχαν, με τους δημιουργούς να φεύγουν με περισσότερα από $ 4 δις. Το δημόσιο πρόσωπο του One Coin, η Ruja Ignatova, είναι στους δέκα πιο καταζητούμενους ανθρώπους του F.B.I. και η αμοιβή για τη σύλληψή της είναι στα $ 250.000.
Τους παραπάνω κινδύνους μπορούν να τους αποφύγουν οι επενδυτές με σωστές δράσεις, όταν επιλέγουν να αγοράσουν κάποιο κρυπτονόμισμα. Αρχικά, είναι χρήσιμο να επιλέγουν κρυπτονομίσματα που έχουν γνωστούς προγραμματιστές, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί και με τη δημιουργία άλλων κρυπτονομισμάτων. Επιπλέον, μπορούν να επιλέγουν κρυπτονομίσματα που έχουν λάβει πιστοποίηση για την ασφάλεια του κώδικα που έχει γραφτεί, για να το υποστηρίξει από ένα τρίτο ανεξάρτητο μέρος.
Οι επενδυτές οφείλουν να ελέγχουν και τον διαμοιρασμό που γίνεται στην προσφορά του κρυπτονομίσματος. Ο έλεγχος αυτός εξασφαλίζει τους επενδυτές, κυρίως, από soft και hard rugs. Τέλος, αφότου έχουν πραγματοποιηθεί τα παραπάνω, ο επενδυτής έχει τη δυνατότητα να αγοράσει με ένα μικρό κεφάλαιο και στη συνέχεια να ελέγξει αν μπορεί αυτό το ποσό να το πουλήσει. Αν η τελευταία αυτή δράση είχε πραγματοποιηθεί από τους επενδυτές στο Squid Coin θα είχαν αποφύγει πολύ σοβαρές ζημιές.
Το σημαντικότερο, όμως, το οποίο πρέπει να προσέχουν οι επενδυτές είναι οι υπερβολικά υποσχόμενες αποδόσεις από τους δημιουργούς του κρυπτονομίσματος. Στην αγορά των κρυπτονομισμάτων οι υπεραποδόσεις δεν είναι κάτι που μπορεί να προβλεφθεί και πλέον το πιο συχνό φαινόμενο είναι ότι ανάλογες υποσχέσεις είναι απάτες.
Τα κρυπτονομίσματα είναι μια πολύ επικίνδυνη επένδυση και ενέχει επιπλέον κινδύνους από αυτούς που επηρεάζουν τα παραδοσιακά μέσα επένδυσης. Για αυτό, οι επενδυτές οφείλουν να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν επιλέγουν ένα κρυπτονόμισμα και ακόμα περισσότερο όταν αυτό είναι νέο στην αγορά. Τα rug pulls είναι υπαρκτές απάτες και έχουν προκαλέσει σημαντικές ζημιές στους επενδυτές και μεγάλο φόβο σε δυνητικούς επενδυτές. Μπορούν, όμως, οι επενδυτές με κατάλληλους τρόπους να τα εντοπίσουν και να τα αποφύγουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Rug Pull, Coinmarketcap, διαθέσιμο εδώ
- Crypto rug pulls: What is a rug pull in crypto and 6 ways to spot it, Cointelegraph, διαθέσιμο εδώ
- 5 “Worst” Rug-Pulls in Crypto, securities.io, διαθέσιμο εδώ
- Ruja Ignatova: Κρύβεται στην Ελλάδα η «βασίλισσα των κρυπτονομισμάτων»; Είναι στους top καταζητούμενους του FBI, in.gr, διαθέσιμο εδώ
