Της Μαρίας Μπαλαούρα,
Έφτασε η Καθαρά Δευτέρα! Κατ’ εμέ, μια από τις ομορφότερες και πιο χαρούμενες γιορτές του χρόνου, οπόταν τρώμε τα αγαπημένα σαρακοστιανά μας και φυσικά πετάμε τον πολυπόθητο χαρταετό! Ένα έθιμο που συνήθως τηρούμε είτε ως μικρά παιδιά, είτε ως γονείς, όμως η ευτυχία και η ξεγνοιασιά δεν είναι μόνο για παιδιά, οπότε ο καθένας μας έχει το δικαίωμα να ζήσει το ανοιξιάτικο αυτό έθιμο σε κάποιο πάρκο, λόφο ή σε μια παραλία!
Ο χαρταετός είναι μια κατασκευή από χαρτί, ένα λεπτό κομμάτι ξύλου και έναν σπάγκο. Φυσικά κυκλοφορούν πολλοί στην αγορά, είτε σε καταστήματα είτε από πλανόδιους και μάλιστα, σε διάφορα χρώματα και σχέδια, όμως υπάρχει και η επιλογή της κατασκευής με απλά υλικά, όπως παλιές εφημερίδες και ουρά από αποκριάτικες κορδέλες και σερπαντίνες! Σε κάθε περίπτωση, το πέταγμα του χαρταετού έχει έναν πολύ όμορφο συμβολισμό, ο οποίος σχετίζεται, φυσικά, και με την ημέρα, την Καθαρά Δευτέρα! Η ανύψωση του χαρταετού στον ουρανό λοιπόν, συμβολίζει την ανύψωση της ψυχής προς τον Θεό, τον Δημιουργό της και την κάθαρση αυτής, την ημέρα που ξεκινά η σωματική και πνευματική νηστεία!
Το έθιμο, παρά ταύτα, έχει τις ρίζες του πολλά χρόνια πριν, στην Ασία και πιο συγκεκριμένα στη Κίνα, όπου στρατιώτες πετούσαν χαρταετό για να αντιληφθούν την απόσταση τους από τα τείχη της πόλης που ήθελαν να πολιορκήσουν, με σκοπό την κατασκευή υπόγειων σηράγγων για την πολιορκία τους. Επίσης, συνήθιζαν να κρεμούν καμπανάκια σε χαρταετούς που έφτιαχναν από μπαμπού και μετάξι και τους πετούσαν νύχτα στα αντίπαλα στρατόπεδα για να μένουν ξύπνιοι οι στρατιώτες από τον θόρυβο και να μην μπορούν να αποδώσουν στη μάχη την επόμενη μέρα, αλλά και για να του δημιουργήσουν την πεποίθηση πως οι άνεμοι είναι εναντίον τους. Μέχρι και σήμερα, το πέταγμα του χαρταετού στην Κίνα αποτελεί ιεροτελεστία από την κατασκευή έως και την ανύψωση στον ουρανό, που επίσης συμβολίζει την απαλλαγή από την κακή τύχη. Αντίστοιχα, στη δίκη μας κουλτούρα έχει επικρατήσει σε ορισμένα μέρη το έθιμο να γράφουμε ευχές πάνω στον χαρταετό μας ώστε να τις δει, όπως λένε, ο Θεός και να τις υλοποιήσει. Όσο πιο ψηλά ο αετός, τόσο πιο εύκολα θα της δει και ο Κύριος!
Από το 1400 μ.Χ. περίπου, Ευρωπαίοι εξερευνητές μετέφεραν το έθιμο του χαρταετού στην Ευρώπη, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε και ως συσκευή παρατήρησης κατά τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους. Άλλωστε, ας μη ξεχνάμε πως χάρη στη χρήση ενός χαρταετού και ενός κλειδιού, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος ανακάλυψε το αλεξικέραυνο. Επιπλέον, ο χαρταετός χρησιμοποιήθηκε για μετεωρολογικές προβλέψεις αλλά και για τη μεταφορά αντικειμένων σε δύσβατα σημεία. Από τον 19ο αιώνα, έγινε πολύ δημοφιλές παιχνίδι και για τα παιδιά!
Αντίστοιχα έθιμα, σαν αυτό του χαρταετού έχουν και στην Οσάκα της Ιαπωνίας, όπου την πέμπτη μέρα του Μαΐου, οι Ιάπωνες γιορτάζουν το «κοντομονο – χι», δηλαδή τη μέρα του παιδιού, οπόταν νοικοκυρές στολίζουν τον κήπο τους με πολύχρωμες κορδέλες και χαρταετούς σε σχήμα κυπρίνου. Ακόμα, στο Πακιστάν, καλωσορίζουν την Άνοιξη με το “Basant”, και πετάνε επίσης χαρταετό, ενώ διοργανώνουν και διαγωνισμούς με τον νικητή να έχει είτε τον πιο εντυπωσιακό χειροποίητο χαρταετό είτε τη μεγαλύτερη επιδεξιότητα στο πέταγμα!
Στην Αγγλία το όνομα που δίνεται στον χαρταετό είναι το “kite”, το όνομα ενός εντυπωσιακού πτηνού. Στη Γερμανία λέγεται “drachen” που σημαίνει δράκος, στο Μεξικό χρησιμοποιούν τη λέξη “papolete”, που σημαίνει πεταλούδα και στην Ιαπωνία ονομάζεται «τάκο», που σημαίνει χταπόδι λόγω των πολλών «χορδών» του χαρταετού. Στην Ελλάδα, μπορεί να είναι διαδεδομένη η λέξη «χαρταετός», όμως στη Θράκη και στα Επτάνησα καινοτομούν, αφού οι Θρακιώτες το ονομάζουν «πετάκι», ενώ στα Επτάνησα το λένε «φύσουνα»!
Προσωπικά, δεν υπάρχει ομορφότερο συναίσθημα από το βγαίνεις έξω την Καθαρά Δευτέρα και είτε να πετάς χαρταετό, είτε να βλέπεις ένα σωρό πολύχρωμα σχέδια να πετάνε σε διάφορα ύψη και να γεμίζουν τον ανοιξιάτικο ουρανό με χρώματα και όλων τα πρόσωπα με χαμόγελα! Μην ξεχάσετε το καλαθάκι του «πικ νικ»!
Καλά Κούλουμα!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Καθαρά Δευτέρα: Από πού που προέρχεται το έθιμο του χαρταετού, tanea.gr, διαθέσιμο εδώ
- Χαρταετός: Ο συμβολισμός του στην Ελλάδα και η σκοτεινή ιστορία του στην Αρχαία Κίνα, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
