Του Γιώργου Τσίλλα,
Ο πέμπτος αιώνας π.Χ. συμπίπτει με την αποκορύφωση του ελληνικού πνεύματος και πολιτισμού. Κατά τον αιώνα αυτό, η Αθήνα γίνεται η σημαντικότερη πόλη-κράτος, ιδιαίτερα μετά την απόκρουση της εισβολής των Περσών και της ίδρυσης της Αττικής-Δηλιακής ναυτικής συμμαχίας με τους Ίωνες (477 π.Χ.). Κατά το μεγαλύτερο μέρος του πέμπτου αιώνα, δηλαδή του Χρυσού Αιώνα του ελληνισμού, έζησε και μεγαλούργησε ο τραγωδός Σοφοκλής.
Ο Σοφοκλής (497-406 π.Χ) γεννήθηκε στον Κολωνό της Αθήνας. Πληροφορίες για τον βίο και το έργο του έχουμε από την αρχαιότητα, αρκετές μάλιστα ανάγονται σε σύγχρονους του συγγραφείς. Πατέρας του ήταν ο Σοφίλλος. Πρώτη σύζυγός του ήταν η Νικοστάτη με την οποία απέκτησε τον Ιοφώντα. Δεύτερη σύζυγός του μάλλον ήταν η Θεωρίς από την Σικυώνα, φαίνεται όμως ότι στην πραγματικότητα ήταν ερωμένη του και τα παιδιά που έκανε μαζί της ήταν νόθα. Από την Θεωρίς γεννήθηκε ο Αρίστωνας, του οποίου ο αδερφός, ο Σοφοκλής, έγινε γνωστός ποιητής. Τα έργα του που έχουν διασωθεί είναι επτά. Η Αντιγόνη θεωρείται ότι είναι το αρχαιότερο έργο από τα σωζόμενα. Τα έργα κατά χρονολογική σειρά είναι: η Αντιγόνη, Αίαις, Οιδίπους Τύραννος, Τραχίνιαι, Ηλέκτρα, Φιλοκτήτης.
Ο Σοφοκλής έμαθε την τραγική τέχνη από τις τραγωδίες του Αισχύλου και για πρώτη φορά ήρθε στο προσκήνιο ως ποιητής του δράματος το 468 π.Χ. Πολλοί σύγχρονοι μελετητές του θεωρούν ότι εκείνη τη χρονιά συμμετείχε στον θεατρικό αγώνα με την τραγωδία του Τριπτόλεμος. Σε αυτόν τον αγώνα κέρδισε τον πρεσβύτερο και δάσκαλό του Αισχύλο. Αυτή ήταν η τομή του συναγωνισμού μεταξύ των δύο σπουδαίων τραγικών ποιητών, οι οποίοι επηρέασαν ο ένας τον άλλον.
Ακόμη, ενδιαφέρθηκε για τα κοινά και οι Αθηναίοι είχαν μεγάλη εκτίμηση για αυτόν, μάλιστα, ύστερα από την παρουσίαση της «Αντιγόνης», τον εξέλεξαν στρατηγό στον πόλεμο εναντίον της Σάμου, κατά τα έτη 441-439 π.Χ. Πρέπει να σημειωθεί ότι κατά την διάρκεια του πολέμου ο Σοφοκλής ήταν συστράτηγος του Περικλή. Μετά το πέρας του πολέμου ο Σοφοκλής επέστρεψες στην Αθήνα και πήρε μέρος σε αρκετούς αγώνες θεάτρου. Για τον χαρακτήρα του μαρτυρείται πως ήταν ευχάριστος και απλός. Ο βιογράφος του σημειώνει πως όλοι τον αγαπούσαν. Όσον αφορά την στρατηγική του ικανότητα, ξέρουμε ότι ο Περικλής είπε για αυτόν «στρατηγείν ουκ επίσταται», ότι δηλαδή δεν γνωρίζει να διοικεί ως στρατηγός. Τομή στην ζωή του ποιητή ήταν η δίκη που οργάνωσε εναντίον του ο γιος του, Ιοφών. Στενοχωρημένος από την προτίμηση του τραγωδού για τον προαναφερόμενο ομώνυμο εγγονό του και έχοντας φοβηθεί για την περίπτωση πιθανής μεροληψίας εναντίον του στην διανομή της περιουσίας του Σοφοκλή, κατηγόρησε τον πατέρα του για παράνοια για να λάβει ο ίδιος την περιουσία του. Για να αποδείξει ότι είναι ψυχικά υγιής, ο Σοφοκλής απήγγειλε την πάροδο από το έργο του «Οιδίποδα επί Κολωνώ». Το δικαστήριο ξαφνιάστηκε τόσο, που τον απάλλαξε από την κατηγορία του Ιοφώντος.
Οι σημαντικότερες καινοτομίες του Σοφοκλή στο θέατρο ήταν τρεις στο σύνολο. Η λαμπρότερη ήταν η προσθήκη ενός ακόμη υποκριτή (μέχρι τότε συμμετείχαν μόνο δυο υποκριτές στα θεατρικά έργα). Η ιδέα αυτή του Σοφοκλή επηρέασε σαφώς και τον πρεσβύτερό του, τον τραγωδό Αισχύλο. Μια άλλη καινοτομία του στο θέατρο ήταν η κατάργηση της τριλογικής ή τετραλογικής συνέχειας στα δράματά του. Πριν και μετά από αυτό, οι ποιητές αγωνίζονταν στα Μεγάλα Διονύσια με τέσσερα έργα τα οποία είχαν μια συνοχή μεταξύ τους. Ο Σοφοκλής, εν αντιθέσει με τους υπόλοιπους, χρησιμοποίησε στις τριλογίες ή τετραλογίες του, μύθους που δεν σχετίζονται ο ένας με τον άλλον. Δηλαδή η κάθε θεματική των έργων του ήταν ανεξάρτητη και δεν είχε σχέση με τα προηγούμενα.
Εν κατακλείδι, πρέπει να επισημανθεί οτι ο Σοφοκλής κατόρθωσε να εκπονήσει τα έργα του (τα οποία διαβάζονται έως τις ημέρες μας) διότι ανατράφηκε στην Αθήνα της κλασικής περιόδου. Η διαπαιδαγώγηση του και το υψηλό πνευματικό επίπεδο της πόλης του «γέννησε» την ψυχή του Σοφοκλή, η οποία 2.400 χρόνια μετά τον θάνατό του παραμένει ζωντανή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ούλιρχ Βίκλεν (1976), ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Αθήνα, εκδ. ΠΑΠΑΖΗΣΗ
- Σοφοκλής (1993), ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ, Αθήνα, εκδ. Κάκτος
