Του Χαράλαμπου Βελλιανίτη,
Από τις 29 Φεβρουαρίου βρίσκεται σε διαβούλευση ένα νομοσχέδιο του Υπουργείου Πολιτισμού, στόχος του οποίου είναι η ανάδειξη και προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, συνακόλουθα με την προάσπιση και εξάπλωση της ελληνικής γλώσσας. Το εν λόγω νομοσχέδιο έχει προκαλέσει πληθώρα αντιπαραθέσεων από επίσημους φορείς, αλλά και εντός της κοινωνίας μεταξύ των πολιτών. Σύμφωνα με το Υπουργείο, η δεδομένη χρονική συγκυρία επιλέγεται ως η πλέον κατάλληλη για αυτήν τη νομοθετική ρύθμιση, μιας και συμπληρώνονται 21 χρόνια από την υιοθέτηση της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της U.N.E.S.C.O., υπογραφείσα το 2003, αλλά και τη συμπλήρωση δεκαετίας όσον αφορά τη λειτουργία του Εθνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας.
Στο κείμενο, προβλέπονται αρκετές γραφειοκρατικές διαδικασίες, στις οποίες δεν έχουμε σκοπό να εστιάσουμε. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στα άρθρα 9-11, σύμφωνα με τα οποία ελληνόφωνα τραγούδια ή ορχηστρική απόδοση αυτών πρέπει να ακούγονται σε συγκεκριμένα ποσοστά: 45%, σε κοινόχρηστους χώρους, μέσα μαζικής μεταφοράς, αερολιμένες και σχετικές εγκαταστάσεις, χώρους αναμονής και ανελκυστήρες καζίνων και ξενοδοχείων και κατά 70% σε κινηματογραφικές παραγωγές υπό δημόσια χρηματοδότηση. Τέλος, προβλέπεται και αύξηση κατά 30% του διαφημιστικού χρόνου για ραδιοφωνικούς σταθμούς ξένου ρεπερτορίου, ενημερωτικούς ή όχι, υπό την προϋπόθεση ότι το ελληνικό τραγούδι θα ξεπεράσει το 50% σε αυτούς. Οι εν λόγω διατάξεις αποκτούν κανονιστικό χαρακτήρα με πρόστιμα που κυμαίνονται από € 2.000 μέχρι € 20.000.
Ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Μουσικών Πνευματικών Δικαιωμάτων «Αυτοδιαχείριση» πήρε ήδη θέση υπέρ του νομοθετήματος, δηλώνοντας στήριξη σε οποιοδήποτε από τα στάδια της διαδικασίας ψήφισής του, ενώ η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων το χαρακτηρίζει ως πράξη κατάφορης παρεμβατικότητας στην ελεύθερη αγορά, με την Υπουργό Λίνα Μενδώνη να υπογραμμίζει ότι η απόφαση δεν αφορά τους χώρους εστίασης των ονομαζόμενων χώρων (καζίνο, ξενοδοχεία). Ανάλογες διατάξεις έχει στο παρελθόν ψηφίσει η Ισπανία και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το νομοσχέδιο αυτό, από συγκεκριμένες κατευθύνσεις, εικάζεται πως αποτελεί ένα ισορροπητικό στοιχείο σε σχέση με το πρόσφατο νομοσχέδιο για τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών, όσον αφορά τους πιο συντηρητικούς ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας. Πέραν της σκοπιμότητας, η ξενομανία του ελληνικού πολιτισμικού χώρου και συνακολούθως του τουριστικού χώρου, είναι τάση εμφανής από τη δεκαετία του 1960 και γεωμετρικά εξελισσόμενη. Κατά αυτόν τον τρόπο, σε μεγάλο βαθμό η ελληνική κοινωνία, πάλαι συντηρητική, έχει μετατραπεί σε πιο φιλελεύθερη κοινωνία υπό την επιρροή της αμερικανικής πολιτισμικής διπλωματίας.
Μια άλλη οπτική πολιτικής σκοπιμότητας του νομοσχεδίου θα μπορούσε να αποτελεί και η προώθηση συμφερόντων από πλευράς των μεγάλων μουσικών παραγωγών της ελληνικής σκηνής, των οποίων τα ποσοστά θα εκτοξευτούν κατακόρυφα με την ποσόστωση που προβλέπεται. Αλλά η πιο ενδιαφέρουσα οπτική του νομοσχεδίου αυτού και η πιο έξυπνη είναι να το θεωρήσουμε ως μέτρο ενίσχυσης της πολιτισμικής διπλωματίας της χώρας μας.
Η πολιτισμική διπλωματία αποτελεί την υιοθέτηση οπτικών και σκέψεων ή τη διέγερση του θαυμασμού προς την ψυχή ενός έθνους, την εύρεση κοινών αξιακών υποβάθρων μέσα από στοιχεία πολιτισμού. Στη χώρα μας, αυτού του είδους η διπλωματία υφίσταται σε όλο το μήκος της ιστορίας μας.
Από τα αρχαία χρόνια και αποτελώντας τη βάση της ουσίας της διπλωματίας κατά τα νεότερα χρόνια, η επικοινωνία κατοίκων διαφορετικών πόλεων-κρατών, με αφορμή τις διάφορες θρησκευτικές γιορτές, είναι το πρώτο παράδειγμα (πολιτισμικής) διπλωματίας. Εν συνεχεία, θα βρει κανείς στον ιστορικό ρου τις πρακτικές του Μεγάλου Αλεξάνδρου για ουσιώδη αναγνώριση της κυριαρχίας, όπως τους γάμους στην περσική πόλη Σούσα, όπου ο ίδιος μαζί με τον Ηφαιστίωνα παντρεύτηκαν τις κόρες του Δαρείου Γ’ της Περσίας, ενώ έπραξε το ίδιο και για πολλούς αξιωματικούς του, αντίστοιχα με κόρες Περσών ευγενών.
Στον Μεσαίωνα, η πολιτισμική διπλωματία υπάρχει μέσα από τη θρησκεία. Το πιο ενδεικτικό παράδειγμα που μπορούμε να αναφέρουμε είναι η υπογραφή του Διατάγματος των Μεδιολάνων το 313 από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο. Ένα άλλο καλό παράδειγμα αποτελεί ο εκχριστιανισμός των Ρως, με το βάπτισμα του Βλαδίμηρου Α’, Μεγάλου Πρίγκηπα του Κιέβου, από τον Πατριάρχη εντός της Αγίας Σοφίας το 988, πράξη που εδραίωσε τις καλές σχέσεις με τους Ρως και σαφώς τη στρατιωτική συνεργασία τους και την ευρύτερη Βυζαντινή επιρροή. Τέλος, κατά τον πόλεμο της ανεξαρτησίας, μεγάλο μέρος της υλικής και έμψυχης υποστήριξης προήλθε από φιλέλληνες της Δύσης, οι οποίοι κατά την Αναγέννηση είχαν θαυμάσει το μεγαλείο της ελληνικής φιλοσοφίας και επιστήμης.
Σήμερα, με το νομοσχέδιο αυτό όλοι θα έρχονται σε επαφή με τη σύγχρονη, αλλά και τη διαχρονική μουσική παράδοση της Ελλάδας, αποτελώντας έναν ακόμα θύλακα Ελληνισμού στο εξωτερικό. Αλλά θα επιτευχθεί και το ρεπουμπλικανικό μοντέλο ενσωμάτωσης των προσφύγων και μεταναστών στο ελληνικό πνεύμα, μιας και προβλέπεται η ακρόαση τέτοιων μουσικών έργων και σε μέσα μαζικής μεταφοράς.
Μια απλή νομοθετική κίνηση που μπορεί να εγείρει ίσως κάποιες αντιδράσεις σχετικά με την ελευθερία επιλογής και την ελευθερία της τέχνης, πρακτικά προωθεί διπλό σκοπό, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό της χώρας, πραγματώνοντας όντως αυτό που υπόσχεται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Διχάζει το νομοσχέδιο για υποχρεωτική ποσόστωση ελληνικής μουσικής: Τι περιλαμβάνει – Διευκρινίσεις από Μενδώνη, ethnos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μενδώνη: Σχέδιο νόμου για την καλύτερη ανάδειξη και διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς: Τι προβλέπει το νέο σχέδιο νόμου του Υπ. Πολιτισμού, lawpost.gr, διαθέσιμο εδώ
