Της Αντωνίας Πετρολέκα,
Στο Μέρος A’ του παρόντος άρθρου αναλύσαμε την ταυτότητα του συγγραφέα της Τέχνης του Πολέμου, καθώς και τα τρία πρώτα κεφάλαια αυτού του μεγαλειώδους έργου. Συνεχίζοντας την ανάλυση, θα εστιάσουμε στις διδαχές των υπόλοιπων 10 κεφαλαίων, αλλά και στο γιατί η συγγραφική αξία του παραμένει πάντα υψηλή, επίκαιρη και τραβά τα βλέμματα μέχρι και σήμερα.
Στο 4ο κεφάλαιο εξηγείται η σημασία της υπεράσπισης των υπαρχουσών θέσεων, έως ότου ένας Διοικητής είναι σε θέση να προχωρήσει από αυτές τις θέσεις με ασφάλεια. Διδάσκοντας, δηλαδή, στους Διοικητές τη σημασία της αναγνώρισης στρατηγικών ευκαιριών. Όπως, άλλωστε, αναφέρεται χαρακτηριστικά: «οι κορυφαίοι πολεμιστές της αρχαιότητας πρώτα εξασφάλιζαν τους εαυτούς τους από την ήττα και έπειτα προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν τυχόν τρωτότητα του αντιπάλου». Προχωρώντας στο 5ο κεφάλαιο, αναλύεται η χρήση της δημιουργικότητας και του συγχρονισμού στην οικοδόμηση της δυναμικότητας ενός στρατού. Ένας ικανός Διοικητής στοχεύει στη νίκη μέσω του στρατηγικού πλεονεκτήματος που είχε προηγουμένως αποκτήσει, εκμεταλλευόμενος την κατάσταση.
Στο 6ο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στα ισχυρά και αδύνατα σημεία που έχει ο αντίπαλος και πώς αυτά μπορούν να αξιοποιηθούν. Χαρακτηριστικό σημείο αποτελεί το γεγονός ότι όποιος φθάνει πρώτος στο πεδίο της μάχης έχει το πλεονέκτημα να είναι πιο ξεκούραστος. Εάν ο εχθρός είναι πιο ξεκούραστος, τότε πρέπει πάση θυσία να κουραστεί. Το 7ο κεφάλαιο έρχεται για να φέρει στο «παιχνίδι» την έννοια του ελιγμού, τονίζοντας, παράλληλα, τη σημασία των παραπλανητικών ελιγμών και των τακτικών χειρισμού με στόχο πάντοτε τη νίκη. Εν συνεχεία, προσεγγίζοντας το 8ο κεφάλαιο διαπιστώνουμε ότι ο συγγραφέας εστιάζει στην ανάγκη για ευελιξία στις κινήσεις ενός στρατού, τόσο εκτός όσο και εντός του πεδίου μάχης, εξηγώντας την ανάγκη καλής διαχείρισης της κατάστασης σε συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Το 9ο κεφάλαιο έρχεται, με τη σειρά του, να περιγράψει τις διαφορετικές καταστάσεις στις οποίες βρίσκεται ένας στρατός, καθώς κινείται μέσω νέων εχθρικών εδαφών και πώς να ανταποκριθεί σε αυτές τις καταστάσεις. Ένα μεγάλο μέρος αυτής της ενότητας επικεντρώνεται στην αξιολόγηση των προθέσεων των αντιπάλων. Συνεχίζοντας με το 10ο κεφάλαιο, ο συγγραφέας επικεντρώνεται στη μορφολογία του εδάφους και στον καθοριστικό ρόλο που αυτό παίζει κατά τη διάρκεια της εμπόλεμης σύρραξης. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και το 11ο κεφάλαιο, στο οποίο αναλύονται τα εννέα είδη εδάφους και το πώς οι Διοικητές κατά την υλοποίηση της στρατηγικής τους θα πρέπει να το λαμβάνουν υπόψη. Ολοκληρώνοντας αυτήν την επισκόπηση, τα δυο τελευταία κεφάλαια αναφέρονται στις επιθέσεις με φωτιά και στην κατασκοπεία, ως όπλα για την εξουδετέρωση του εχθρού.
Βέβαια, παρά την υψηλή σημασία της μελέτης του πολέμου, η στρατηγική αυτή διεξάγεται και εν καιρώ ειρήνης. Τα κράτη χρησιμοποιούν πέρα από τα στρατιωτικά μέσα και μια πληθώρα άλλων μέσων, όπως οικονομικά και διπλωματικά, προκειμένου να επιτύχουν τους πολιτικούς τους σκοπούς. Η υψηλή στρατηγική είναι η θεωρία ενός κράτους για το πώς μπορεί να προαγάγει ασφάλεια και ευημερία για τον εαυτό του. Για τον Sun Tzu ο πόλεμος είναι ένα από τα πολλά εργαλεία που έχει στα χέρια της η πολιτική ηγεσία για την επίτευξη των πολιτικών της σκοπών και προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι σκοποί, η Κυβέρνηση θα πρέπει να βρίσκεται σε αρμονία με τον λαό.
Παράλληλα, η βαθιά γνώση των οικονομικών του πολέμου που αναπτύσσονται στην Τέχνη του Πολέμου προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση. Πέραν αυτού, φαίνεται καθαρά ότι ο συγγραφέας έχει πλήρη επίγνωση της σχέσης μεταξύ οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος. Η δύναμη και ο πλούτος είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος, η οικονομική ενδυνάμωση του κράτους θα του επιτρέψει να ισχυροποιηθεί και στρατιωτικά, αποκτώντας ένα σχετικό πλεονέκτημα απέναντι στον ανταγωνιστή του. Πέρα από την οικονομική διάσταση της υψηλής στρατηγικής, δίνεται, επίσης, έμφαση και στη διπλωματία, βάζοντας στο επίκεντρο τη διπλωματική απομόνωση του αντιπάλου, αλλά, παράλληλα, θεωρεί ότι ένα κράτος πρέπει να μεριμνά για τη διατήρηση της ισορροπίας ισχύος.
Με βάση τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι το έργο του Sun Tzu είναι σαφώς ευρύτερο από αυτό του Clausewitz, το οποίο περιορίζεται στη διεξαγωγή του πολέμου αυτήν καθαυτή, αναφερόμενος ελάχιστα στις υπόλοιπες διαστάσεις υψηλής στρατηγικής. Όσο για τον Θουκυδίδη, αυτός ακολουθεί την ίδια προσέγγιση με τον Sun Tzu, αντί να περιοριστεί σε καθαρά στρατιωτικά γεγονότα του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η σημασία του έργου αυτού παρουσιάζει μεγάλο ερευνητικό και όχι μόνο ενδιαφέρον, καθώς δεν συσσωρεύει απλά τη γνώση αιώνων, αλλά έχει καταφέρει να σταθεί στο πέρασμα του χρόνου, ως ένα από τα σημαντικότερα και πολυδιαβασμένα έργα στρατηγικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Πλατιάς Κολιόπουλος, Η τέχνη του πολέμου του Σουν Τσου, Εκδόσεις Δίαυλος
