Του Φωκίωνα Δανιηλίδη,
Τα ιστορικά ανάγλυφα του Βωμού της Σεβαστής Ειρήνης συνιστά το σημαντικότερο και το πιο αντιπροσωπευτικό σωζόμενο παράδειγμα της Αυγούστειας Προπαγάνδας. Λαξεύτηκε από μάρμαρο της Καρράρας, όσο ο Αύγουστος ήταν ακόμα ζωντανός και αποτελείται από έναν μεγάλο περίβολο που περικλείει έναν ανυψωμένο μικρότερο.
Ο εξωτερικός τείχος του βωμού είναι πλούσια διακοσμημένος, εσωτερικά και εξωτερικά, από ανάγλυφα. Η εσωτερική επιφάνεια έχει σκαλιστεί με τρόπο που μιμείται ξύλινους πασσάλους από τους οποίους κρέμονται βουκράνια, σπονδυλικές φιάλες και γιρλάντες με ώριμα φρούτα που είναι αντιπροσωπευτικά όλων των εποχών του χρόνου. Το πρώτο μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως στον βωμό λαμβάναν χώρα πραγματικές θυσίες, όπως και το γεγονός πως το μνημείο δεν έχει οροφή, καθώς οι θυσίες γίνονταν δημόσια, ενώ το τελευταίο συνιστά περί χρόνου συμβολισμός παρόμοιος με εκείνος που χρησιμοποιήθηκε στον Αύγουστο της Prima Porta και στο Ηλιακό Ωρολόγιο, δηλαδή πως η Pax Augusta, δηλαδή η ειρήνη επί Αυγούστου, είναι αιώνια και καλύπτει ολόκληρο το έτος. Ο Paul Zanker, ωστόσο, παρουσιάζει μία διαφορετική ερμηνεία, δηλαδή πως οι ώριμοι καρποί λειτουργούν ως ευχαριστήριο δώρο στον Θεό Αύγουστο και συμβολίζουν την ευλογία και την αφθονία του.
Η εξωτερική επιφάνεια του τοίχου είναι λαξευμένη με ποικίλα αλληγορικά ανάγλυφα που τονίζουν το προγραμματικό μήνυμα της Σεβαστής Ειρήνης. Στην ανατολική πλευρά εικονίζεται μία γυναικεία μορφή που κρατάει δύο βρέφη στην αγκαλιά της. Οι παλαιότεροι μελετητές υποστήριζαν πως πρόκειται για τη μητέρα Γη και πως τα μωρά συμβολίζουν τη γονιμότητά της, όμως οι νεότεροι πιστεύουν πως αποτελεί απεικόνιση της Ειρήνης. Η δεύτερη εκδοχή είναι ορθότερη, καθώς συμβαδίζει περισσότερο με το γενικότερο θέμα του Βωμού. Εναλλακτική ερμηνεία συνιστά εκείνη της μορφής ως την Προστάτιδα Ρώμη που προστατεύει τους υπηκόους της, οι οποίοι αντιπροσωπεύονται από τα μωρά στα χέρια της, ενώ είναι πιθανόν το ανάγλυφο να παραπέμπει στον Ρωμύλο και στον Ρέμο, τους μυθικούς πατέρες της Ρώμης, παράλληλα με τον Αινεία. Ανεξαρτήτως της ταυτότητας της απεικονιζόμενης, συνοδεύεται από ζώα ήμερα, συγκεκριμένα το πρόβατο και την αγελάδα, παράλληλα με απεικονίσεις του Νερού και των Ανέμων, στην αριστερή και τη δεξιά μεριά της αντίστοιχα, όπως φαίνεται και από την υδρία της αριστερής μορφής και από τα ανεμιζόμενα ενδύματα της δεξιάς.
Όσον αφορά ένα άλλο ανάγλυφο του Βωμού, απεικονίζεται ο Αινείας θυσιάζοντας ένα γουρούνι. Σύμφωνα με τον μύθο ο μυθικός πατέρας της Ρώμης ξέφυγε από την καταστροφή της Τροίας στο τέλος του πολέμου και έφτασε στο Λάτιο της Ιταλίας, όπου ακολούθησε ένα χρησμό, συγκεκριμένα ότι θα ίδρυε την πόλη του στο σημείο όπου θα βρισκόταν μία γουρούνα με τριάντα τέκνα, κάτω από μία βελανιδιά. Η απεικόνιση αυτή παραπέμπει εμφανώς στη σύνδεση του Αυγούστου και του Καίσαρα με την Αφροδίτη, υπενθυμίζοντας στους θεατές τον μύθο πίσω από την ίδρυση της πατρίδας τους, ενώ βρίσκεται δίπλα σε αυτή του Ρωμύλου και του Ρέμου.
Στις πλάγιες πλευρές του Βωμού υπάρχουν δύο ανάγλυφες πομπές που εξελίσσονται, ξεκινώντας από την οπίσθια όψη του περιβόλου προς την εμπρόσθια. Στην μία απεικονίζονται Συγκλητικοί, ενώ στη δεύτερη η οικογένεια του Αυγούστου. Η ανάδειξη του αυτοκρατορικού οίκου, ανέκαθεν, ήταν αναπόσπαστο χαρακτηριστικό της αυτοκρατορικής προπαγάνδας και χρησιμοποιούταν μέχρι και τη σύγχρονη εποχή. Ονομαστικά, παρόντες είναι ο Αύγουστος, η σύζυγός του η Λιβία και ο, πλέον, γαμπρός του Ηγεμόνα, ο Μάρκος Αγρίππας, μεταξύ άλλων προσώπων, εκ των οποίων ένας αναγνωρίζεται ως ο Τιβέριος, ο διάδοχος της εξουσίας. Έτσι συμβολίζεται η εξουσία της Ρώμης, η οποία, θεωρητικά, ήταν μοιρασμένη μεταξύ του Αυγούστου και της Συγκλήτου, ενώ, στην πραγματικότητα, ως Princeps (Ηγεμόνας), ο πρώτος είχε πάντα τον τελευταίο λόγο στην πολιτική, καθότι επιβλέπων του νέου πολιτικού συστήματος.
Εν κατακλείδι, ο Ναός της Σεβαστής Ειρήνης, κατά κάποιον τρόπο, εξιστορεί την ιστορία της Ρώμης, από την ίδρυσή της, έως την Εποχή του Αυγούστου. Ο Αινείας και ο Ρωμύλος και ο Βρέννος απεικονίζονται στην εμπρόσθια όψη, ενώ οι περί ειρήνης συμβολισμοί στην οπίσθια. Μεταξύ των δύο, όπως έχουμε αναφέρει, η Σύγκλητος και η Ηγεμονία συνυπάρχουν. Αλληγορικά, ο ναός συμβολίζει πως η Ρώμη ξεκίνησε και ότι, εξαιτίας των αλλαγών και των ενεργειών του Αυγούστου, έφτασε στο απόγειό της, ως μία κοινωνία που χαρακτηρίζεται από ειρήνη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- ARA PACIS AUGUSTAE, ancientromelive.org, διαθέσιμο εδώ
