Του Δημήτρη Μπουτσικάρη,
Akira Kurosawa (1910-1998): Ο «Ασιάτης του αιώνα», όπως ονομάστηκε σε άρθρο του CNN το 1999, είχε στην πλάτη του 50 χρόνια δημιουργίας και 30 ταινίες στο ενεργητικό του. Σύστησε την Ιαπωνία στον κόσμο και έφερε τη Δύση στην Ιαπωνία. Οι ταινίες του, γάμοι της ιαπωνικής κουλτούρας και ηθικής με έργα του Σαίξπηρ, του Γκόρκι και του Ντοστογιέφσκι, που το γαμήλιο ταξίδι είναι η αναζήτηση της απάντησης στο αιώνιο ερώτημα: Άνθρωπος. Και για κάποιον που δεν έχει γνωρίσει ακόμα τον Ιάπωνα σκηνοθέτη, όπου και στις 23 Μαρτίου συμπληρώνονται 114 χρόνια από τη γέννησή του, έχουμε και τις εξής 5 ταινίες:
1) Ο Καταδικασμένος (1952)
Από τις ταινίες που τον έκαναν γνωστό και εκτός των ιαπωνικών συνόρων. Το “ikiru”, όπως είναι και ο γιαπωνέζικος τίτλος, σημαίνει «Να ζεις» και έρχεται σε αντίθεση με τον Καταδικασμένο, όπως αποδόθηκε στα ελληνικά. Συνήθως, όσοι ακούνε το όνομα Kurosawa, τους έρχονται στο μυαλό τα μεγάλα κινηματογραφικά έπη που σκηνοθέτησε, όπως το Rashomon (1950), τους Επτά Σαμουράι (1954) ή το Ran (1985) που έχουν ως θεματική τη φεουδαρχική Ιαπωνία του 16ου και 17ου αιώνα. Όμως, εδώ έχουμε την Ιαπωνία του 20ου αιώνα και μια ταινία που δείχνει το μέγεθος του ανθρωπισμού του Ιάπωνα σκηνοθέτη. Το σενάριο βασίστηκε στη νουβέλα του κορυφαίου Ρώσου συγγραφέα Λέοντος Τολστόι Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς (1886). Ωστόσο, εδώ ο Kurosawa θα κάνει ένα βήμα παραπέρα και θα αναζητήσει μέσα από το δικό του έργο το νόημα της ζωής. Και βέβαια έχουμε σαν πρωταγωνιστή έναν Takashi Shimura σε έναν από τους καλύτερους ρόλους της μακράς καριέρας του, μόνο 22 ρόλους με τον Kurosawa. Υπόθεση; Ένας γέρος γραφειοκράτης ανακαλύπτει πως έχει 6 μήνες ζωής και τα τελευταία 30 χρόνια δεν έζησε ούτε μια μέρα. Όμως, ποτέ δεν είναι αργά και το ταξίδι της αναζήτησης για τη ζωή τώρα ξεκινά.
2) Το Μυστικό Φρούριο (1958)
Το Μυστικό Φρούριο, μια κλασική jidaigeki ταινία για όσους αγαπούν τους σαμουράι, τα κατάνα και την Άπω Ανατολή. Είναι μια ταινία της χρυσής δεκαετίας του ’50 για τον Kurosawa, που κάθε χρόνο έβγαζε τουλάχιστον και μια ταινία, αλλά και μια από τις πιο επιτυχημένες του εμπορικά. Ως πλοκή μια διαχρονική ιστορία που τη βλέπουμε από τον καιρό των έργων του Ευριπίδη, που το αγόρι σώζει το κορίτσι. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο, το μεγάλο αστέρι του Kurosawa, Toshiro Mifune. Μεγάλος θαυμαστής της ταινίας ήταν ο Αμερικανός σκηνοθέτης George Lucas, που έχει δηλώσει πως επηρεάστηκε από αυτή για τη δημιουργία του Star Wars, τουλάχιστον ως προς τον τρόπο απόδοσης της ιστορίας. Έτσι, αναλογικά προς τους ρόλους έχουμε τον στρατηγό Rokurota Makabe, ως Obi-Wan Kenobi, την πριγκίπισσα Yuki ως Leia, τους Tahei και Matashichi ως C-3PO και R2-D2 και βέβαια τον παλιό φίλο και εχθρό του Rokurota, στρατηγό Hyoe Tadokoro ως Darth Vader. Εδώ οι Jedi και τα φωτόσπαθα είναι οι σαμουράι και τα κατάνα.
3) Ο Δολοφόνος του Τόκιο (1963)
Μια ταινία χωρίς σαμουράι, αλλά τοποθετημένη στον 20ο αιώνα. Μια από τις μεγαλύτερες πολιτισμικές αλλαγές που συνέβησαν στην Ασία ήταν ο εξαμερικανισμός των Ιαπώνων. Σε αυτήν την ιστορία θα δούμε μια Ιαπωνία στα πρότυπα του δυτικού κόσμου και τους Ιάπωνες να ζουν και να σκέφτονται ως δυτικοί. Σε αυτή την περίπτωση, ο μεγάλος σκηνοθέτης θα παίξει με ηθικά διλήμματα και θα εκμαιεύσει μαεστρικά προβλήματα που λανθάνουν μέσα στην κοινωνία. Ένα μεγαλοστέλεχος μιας εταιρείας παραγωγής παπουτσιών αναγκάζεται να δώσει λύτρα για την κατά λάθος απαγωγή του γιου του σοφέρ του και καταστρέφεται οικονομικά. Χάνει τη θέση του στην εταιρεία, αλλά όλος ο Τύπος και η χώρα είναι μαζί του και τον εξυμνεί για τη γενναία του πράξη. Η αστυνομία ορκίζεται να βρει τον απαγωγέα. Όμως, σιγά σιγά, θα δούμε μια άλλη οπτική μέσα από τα μάτια του απαγωγέα. “High and Low” ο τίτλος στα αγγλικά, δηλώνοντας τις τοποθεσίες των σπιτιών του βιομήχανου και του απαγωγέα, αλλά και υπονοώντας την ταξική τους θέση. Άλλο ένα αριστούργημα του Ιάπωνα καλλιτέχνη με έξυπνες σκηνές, εικόνες από τα πάνω και κάτω σαλόνια της κοινωνίας και μια αλληγορία παραδείσου και κόλασης.
4) Η Γειτονιά των Καταφρονεμένων (1970)
Από την πρώτη του ταινία το 1943 (Shugata Sanshiro) μέχρι τον Κοκκινογένη του 1965, ο Akira Kurosawa έκανε κάθε χρόνο τουλάχιστον και μια ταινία. Όμως, η φιλόδοξη εμπλοκή του στην αμερικανικής παραγωγής ταινία “Tora! Tora! Tora!” έφερε τελείως διαφορετικά αποτελέσματα από αυτά που περίμενε, καθώς δεν μπόρεσε να εξοικειωθεί με το τελείως διαφορετικό περιβάλλον, από το ιαπωνικό, του Hollywood. Η δεκαετία του ’70 θα ήταν η πιο δύσκολη στη ζωή του, φτάνοντας μέχρι και στο σημείο να κάνει απόπειρα αυτοκτονίας το 1971! Όμως, μέσα στις πιο σκοτεινές του μέρες δημιούργησε και την πρώτη του έγχρωμη ταινία. Ήταν μια συλλογή ιστοριών για τις ζωές ανθρώπων που ζουν σε μια παραγκούπολη μέσα σε μια χωματερή. Τα μαγευτικά χρώματα που χαρακτηρίζουν την ύστερη εποχή του Kurosawa και η κάθε ιστορία που αποτελεί μέρος του ίδιου κύκλου της απόλυτης εξαθλίωσης είναι τα εργαλεία του σκηνοθέτη σε αυτό το νέο ταξίδι αναζήτησης.
5) Ran (1985)
Κάθε φορά που τον ρωτούσαν ποια είναι η καλύτερή του ταινία, αυτός απαντούσε η επόμενη. Όταν έφτιαξε αυτήν την ταινία και του έγινε ξανά αυτή η ερώτηση, δεν απάντησε. Ένα έπος στη Φεουδαρχική Ιαπωνία που κρατάει 2 ώρες και 42 λεπτά, μια συγκλονιστική μεταφορά του Βασιλιά Lear του Σαίξπηρ στη μεγάλη οθόνη, κάθε πλάνο και ένας καμβάς γεμάτος χρώματα από την παλέτα του, παιχνίδια με τον άνεμο, όπως στο Stray Dog (1949) με τον καύσωνα, δίνοντας άξια στον Κουροσάβα τον τίτλο του «δαμαστή του καιρού». Συγκρούσεις διαδοχής, ύπουλα παιχνίδια, προδοσία και αγώνας για δικαίωση σε μια ιστορία που θυμίζει αρχαία τραγωδία. Παρ’ όλα αυτά, το Ran δεν έτυχε της αποδοχής που του άξιζε στην πατρίδα του, αλλά και πάλι θεωρείται μια από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Akira Kurosawa, imdb.com, διαθέσιμο εδώ.
- Akira Kurosawa, edition.cnn.com, διαθέσιμο εδώ.
- Συλλογικό, Ακίρα Κουροσάβα ο «Σαίξπηρ» του σινεμά, εκδόσεις Βακχικόν, Αθήνα 2018.
