Της Χαράς Παπαϊωάννου,
Ο Vincent Van Gogh αποτελεί εμβληματική φιγούρα στον χώρο της τέχνης εδώ και 133 χρόνια που έχει φύγει από τη ζωή. Ως λάτρης του Ιμπρεσιονισμού, ρεύμα που εξ αρχής αγάπησε στην καλλιτεχνική του πορεία, απολάμβανε να ζωγραφίζει την άγρια φύση, τοπία που τον γοήτευαν, προσωπογραφίες ανθρώπων ή δικές του, αλλά και να ερμηνεύει έργα αγαπημένων του ζωγράφων, όπως ο Claude Μοnet και ο Anton Mauve. Ο Vincent ήταν ένα άγριο, ατίθασο και επαναστατικό πνεύμα με έντονες εκρήξεις συναισθήματος και μια προσωπικότητα αρκετά αντιφατική ανά περιόδους, που πιθανόν να οφειλόταν στην ψυχική ασθένεια που τον συνόδευε στη ζωή του.
«Το να είσαι φυσιολογικός είναι ένας πλακόστρωτος δρόμος. Είναι άνετος να περπατάς αλλά δεν φυτρώνουν λουλούδια σε αυτόν».
-Vincent Van Gogh
O Vincent γεννήθηκε σε ένα χωριό της Ολλανδίας το 1853. Μεγάλωσε σε οικογένεια με πατέρα πάστορα και έχοντας πέντε μικρότερα αδέλφια. Η οικογένεια, έναν χρόνο πριν τη γέννησή του, είχε αποκτήσει την ίδια ακριβώς μέρα ένα άλλο αγοράκι που επίσης είχε ονομάσει Vincent, άλλα απεβίωσε βρέφος, κάτι που έκανε τους γονείς ιδιαίτερα χαρούμενους για τον ερχομό του. Η φύση ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς του, καθώς οι οικογενειακές εξορμήσεις ήταν μία έντονη ανάμνηση της παιδικής του ηλικίας. Είχε ταλέντο στην κατανόηση διάφορων γλωσσών, αλλά εγκατέλειψε το σχολείο σε ηλικία 15 ετών, ενώ το ταλέντο του στη ζωγραφική είχε ήδη γίνει αισθητό.
Ο 16χρονος Vincent ξεκίνησε να εργάζεται σε έναν οίκο που εμπορευόταν έργα τέχνης στη Χάγη και όντας αποστασιοποιημένος από το σπίτι του, ξεκινά να στέλνει γράμματα στον αγαπημένο αδελφό του Τeo. Όταν αλληλογραφούσαν, πολλές φορές του έστελνε σκίτσα με στιγμιότυπα που καθημερινά παρατηρούσε. Ο Τeo αναγνώρισε το ταλέντο του στο σχέδιο και τον προέτρεπε να ασχοληθεί πιο σοβαρά με τη ζωγραφική, κάτι που ο Vincent έκανε, λόγω της γοητείας που ένιωσε όταν ήρθε πρώτη φορά σε επαφή με τον Ιμπρεσιονισμό που του είχε γεννήσει και την επιθυμία να ασχοληθεί με το σχέδιο.
«Εάν ακούς μία φωνή μέσα σου να σου λέει πως δεν μπορείς να ζωγραφίσεις, τότε με κάθε μέσο ζωγράφισε και η φωνή θα σιωπήσει».
-Vincent Van Gogh
O Vincent, όπως εξομολογήθηκε στον αδερφό του, άρχισε να θεωρεί πως μέσω της τέχνης θα μπορούσε να υπηρετεί τον Θεό και κάνοντας μεταστροφή στην καριέρα του αποφασίζει να γίνει πάστορας όπως ο πατέρας του. Στόχος του ήταν να βοηθήσει όσους το είχαν ανάγκη. Δεν κατάφερε να το πετύχει όμως, διότι κατηγορήθηκε για φανατισμό και διώχθηκε το 1879. Η αγάπη του για τη θρησκεία, όμως, δεν έσβησε, και τον οδήγησε στο να ακολουθήσει επαγγελματικά τη ζωγραφική. Η δεκαετία 1880 έως το 1890 υπήρξε εκείνη με τον μεγαλύτερο όγκο των έργων του να παράγονται και, μάλιστα, σε φρενήρεις ρυθμούς. Στο στιλ ζωγραφικής του παρατηρούνται σχέδια με έντονα χρώματα, μεγάλες και με πάχος γραμμές πινέλου και άστατο σχέδιο.
Το 1881, πήγε να σπουδάσει σχέδιο στην Ακαδημία των Βρυξελλών, αλλά σύντομα το μετάνιωσε και την εγκατέλειψε. Από τα έργα του δεν έβγαζε χρήματα, για την επιβίωση του στηριζόταν στα λεφτά που του έστελνε ο Teo, ενώ, μάλιστα, επέστρεψε στο σπίτι των γονιών του. Το 1882, μαθητεύει στο πλευρό του Anton Mauve και ξεκινά να σχεδιάζει στην αρχή με μολύβι, προσωπογραφίες, κυρίως, σκίτσα και τοπία. Η ζωή του, όμως, δεν κυλούσε ομαλά, ο μόνος υποστηρικτής του ήταν ο Teo, οι γονείς του πρότειναν να βρει μια άλλη δουλεία και ένιωθαν απογοητευμένοι από την επιλογή του να ασχοληθεί με την τέχνη. Ο Van Gogh, όμως, είχε μια σχέση αγάπης με την τέχνη, εκεί εναπόθετε ό,τι τον βασάνιζε και τον έκανε να νιώθει μόνος.
Η τέχνη ήταν και ο τρόπος που ξέσπαγε την προσωπική του ζωή και τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες του, που κάθε άλλο παρά ήμερες ήταν. Ο Vincent φημολογείται πως ήταν ερωτευμένος με τη χήρα ξαδέλφη του Kee Vos, εκείνη, όμως, δεν επιθυμούσε καμία σχέση μαζί του. Το όλο κλίμα με τους γονείς του έγινε ακόμα πιο τεταμένο, κάτι που τον οδήγησε στο να φύγει από το σπίτι τους και να μετακομίσει στην Χάγη εκ νέου. Σε μια επιστολή του προς τον Teo, έγραφε συγκεκριμένα ότι οι συνθήκες ζωής του στο σπίτι τον έπνιγαν και τον έκαναν να χειροτερεύει ψυχικά, καθώς ήδη είχε εκδηλώσει και μια ψυχική διαταραχή που θα τον συνόδευε έως τον θάνατό του.
«Έβαλα την καρδιά και την ψυχή μου στη δουλειά μου και έχασα το μυαλό μου κατά τη διάρκεια».
-Vincent Van Gogh
Το 1883, έχοντας επηρεαστεί από τον Jean Francois Millet και τον Anton Rappard, συνέχισε πιστός στον Ιμπρεσιονισμό, ανακαλύπτοντας ότι του αρέσει να αποτυπώνει στον καμβά τη ζωή των χωρικών. Το 1884, δημιουργεί πλήθος από έργα, με φυσικά τοπία να καλύπτουν τα μεγαλύτερο μέρος της τέχνης του. Η διάθεσή του, κάθε φορά, γινόταν αισθητή μέσα από το ύφος και τα χρώματα που χρησιμοποιούσε στις ζωγραφιές του. Το 1885, δημοσιεύεται το πρώτο έργο του με τίτλο «Πατατοφάγοι». Στον πίνακα αυτό απεικονίζει τη σκληρότητα της καθημερινής ζωής των ατόμων που μένουν στον αγρό, χρησιμοποιώντας έντονες σκιάσεις, και δημιουργώντας ιδιάζουσες λεπτομέρειες.
Το 1886, μετακομίζει στο Παρίσι με τον αδελφό Teo. Εκεί, έρχεται σε επαφή με την Ιαπωνική τέχνη και ολοκληρώνει το προσωπικό στυλ του. Αν και ο Ιμπρεσιονισμός εκείνη την περίοδο στην Ευρώπη έχαιρε τεράστιου ενδιαφέροντος, τα έργα του Van Gogh δεν είχαν απήχηση. Παριζιάνοι Ιμπρεσιονιστές που επηρέασαν την τεχνική του υπήρξαν ονόματα όπως ο Claude Monet και ο Eugene Delacroix. Στο στάδιο αυτό, ο Vincent δημιουργούσε έργα στα οποία η ψυχική του αστάθεια και η κατάθλιψή του ήταν εμφανείς. Η κακή του, μάλιστα, ψυχική κατάσταση τον έκανε να δημιουργήσει 40 προσωπογραφίες μέσα σε 5 έτη!
Το 1888, πάει στη Νότιο Γαλλία και κατορθώνει να πείσει τον ζωγράφο Paul Gauguin να συγκατοικήσει μαζί του. Ο πίνακάς του «Ηλιοτρόπια» (1887-88) είναι ένα δώρο, μάλιστα, του Van Gogh προς τον συγκάτοικό του, το οποίο προοριζόταν για να κοσμεί το δωμάτιό του. Τα ηλιοτρόπια ήταν το αγαπημένο άνθος του και έλεγε πως εξέφραζαν τον εσωτερικό του κόσμο. Την περίοδο αυτή ζωγράφισε, επίσης, τις «Ίριδες» (1890) και το «Νυχτερινό καφενείο» (1888) που, μαζί με τα «Ηλιοτρόπια», αναπαριστούν, σύμφωνα με τον ίδιο, την ψυχιατρική του ασθένεια.
«Ονειρεύομαι αυτό που θέλω να ζωγραφίσω και μετά ζωγραφίζω το όνειρό μου».
-Vincent Van Gogh
Το ίδιο έτος, λόγω των αντιφατικών τους χαρακτήρων, έρχεται σε σύγκρουση με τον συγκάτοικό του και τον απειλεί με ένα ξυράφι. Έπειτα, στρέφει το ξυράφι αυτό προς τον εαυτό του και ακρωτηριάζει κομμάτι του δεξιού αυτιού του. Το κομμάτι αυτό στη συνέχεια, το δώρισε σε μία ιερόδουλη, η οποία φημολογείται πως δούλευε σε έναν κοντινό οίκο ανοχής και πως ήταν κουφή. Έκοψε το αυτί του, για να συμβολίσει την ύφεση της ασθένειάς του και τότε δημιούργησε και τον πίνακα του εν ονόματι «Προσωπογραφία με κομμένο αυτί», ως αποτύπωση της κατάθλιψης που βίωνε.
Το 1889, μπαίνει εσώκλειστος στην ψυχιατρική κλινική μονάδα Saint Paul της Προβηγκίας. Η διάγνωση ήταν επιληψία, παραισθήσεις και κρίσεις διαρκείας. Την περίοδο αυτή, κουράγιο του έδινε η αλληλογραφία του με τον Teo και το να ζωγραφίζει για να ισορροπεί. Μέσα στην κλινική έκανε πάνω από τους μισούς πίνακες της καριέρας του, ζωγράφιζε τους γιατρούς και τους ασθενείς της κλινικής και τοπία. Το έργο του «’Εναστρη νύχτα» (1889) αποτελεί απεικόνιση της θέας που είχε από το δωμάτιό του στο θεραπευτήριο. Άλλοι πίνακες που δημιούργησε εκεί εμπνευσμένος από τοπία που έβλεπε είναι οι «Ανθισμένες αμυγδαλιές» (1888-1890), «Ο κήπος του θεραπευτηρίου» (1890) και «Το σταροχώραφο με τα κυπαρίσσια» (1890).
Το 1890 φεύγει από την κλινική, παρατηρείται Εξπρεσιονισμός στα έργα του και τα τοπία που ζωγραφίζει πλέον έχουν παστέλ χρώματα και είναι πιο δυναμικά. Στις 27 Ιουνίου του 1890 αυτοπυροβολείται και, δύο μέρες αργότερα, αφήνει την τελευταία του πνοή σε ηλικία 37 ετών. Ο πολυαγαπημένος αδελφός του Teo, δέχεται πλήγμα και φεύγει 6 μήνες αργότερα από τη ζωή. Η γυναίκα του αδελφού του και ο ανιψιός του που του είχαν δώσει το όνομα του Vincent μεταφέρουν τα έργα του σε πινακοθήκες και τότε είναι που αποκτούν φήμη και απήχηση στο ευρύ κοινό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Letters of Vincent Van Gogh, Vincent Van Gogh, εκδόσεις Penguin,2011.
- STILL LIFES, Vincent Van Gogh, εκδόσεις PRESTEL,2019.
- FraPress Youth Cultural Cummunity, “Βίνσεντ βαν Γκογκ: 15 αποφθέγματα για τη ζωή”, Μαριάννα Χατζησάββα, 16/12/17.
