Τα παιδιά μιας άλλης πραγματικότητας σε εμπόλεμες ζώνες

Της Σοφίας Αρσονιάδου, 

Η ανθρωπιστική κρίση συνεχίζει να ταλανίζει μεγάλο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού, ιδίως παιδιά τα οποία δεν έχουν ενηλικιωθεί ακόμη. Η παρουσία των παιδιών στον πόλεμο είναι γνωστή από τον Μεσαίωνα και τους Ναπολεόντειους Πολέμους. Επίσης, παιδιά πολέμησαν στον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο και συνέβαλαν σημαντικά στη μάχη του Νιου Μάρκετ που διεξήχθη στη Βιρτζίνια στις 15 Μαΐου 1864. Παιδιά πολέμησαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς έχει αναφερθεί ότι υπηρετούσαν ως «χιτλερική νεολαία». Ωστόσο, στη σύγχρονη εποχή, ο αριθμός των παιδιών θυμάτων αυξάνεται, όπως αυξάνεται και το ποσοστό των αμάχων θυμάτων. Τον 18^ο και τον 19^ο αιώνα και τις αρχές του 20^ου, περίπου τα μισά θύματα πολέμου ήταν άμαχοι, ενώ άμαχοι ήταν σχεδόν το 90% μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Αποδεδειγμένα, τα παιδιά αποτελούν μεγάλο μέρος του πληθυσμού που πλήττεται από τους πολέμους, διότι το 95% των άμαχων που σκοτώθηκαν τα τελευταία χρόνια από ένοπλες συγκρούσεις, το 50% περίπου ήταν παιδιά, σύμφωνα με στοιχεία της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας.

Σήμερα υπολογίζεται ότι, περισσότερα από 80 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 7 ετών έχουν περάσει όλη τους τη ζωή σε ζώνες συγκρούσεων, σύμφωνα με στοιχεία της UNICEF. Εκατομμύρια παιδιά ακροβατούσαν μεταξύ ζωής και θανάτου, στις εμπόλεμες περιοχές του πλανήτη. Ο πόλεμος παραβιάζει κατάφορα τα δικαιώματα του παιδιού, όπως το δικαίωμα στη ζωή, στην οικογενειακή ενότητα, στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην προστασία από τη βία και την κακομεταχείριση. Ο πόλεμος μπορεί να σημαδέψει για πάντα το παιδί σε ψυχολογικό και σωματικό επίπεδο. Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία αποτελεί σημείο αναφοράς για την αισχρή πραγματικότητα που βιώνουν τα παιδιά σε ένοπλες συγκρούσεις. Ο πολιτισμός μας ανέχεται όσα συμβαίνουν στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας και εθελοτυφλεί προκλητικά για το εάν τα κύρια θύματα του πολέμου είναι τα παιδιά. Είναι γεγονός πως, πολλά από αυτά γεννήθηκαν μέσα στον πόλεμο και έμαθαν πως μόνο με τη βία κατακτώνται όσα θέλουμε. Αυτός είναι και ο λόγος που παρουσιάζονται πολλά περιστατικά επιθετικής βίας μαθητών στα σχολεία της Συρίας. Όσα παιδιά δεν σκοτώθηκαν στον πόλεμο, τα ακρωτηρίασε σωματικά, ψυχικά και συναισθηματικά, αφού το «τοξικό στρες» που βιώνουν λειτουργεί ανασταλτικά για τη μακροπρόθεσμη συναισθηματική, γνωστική και κοινωνική τους ανάπτυξη, όπως αναφέρει η UNICEF.

Στην άλλη άκρη του κόσμου, στην καρδιά του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, με το ξέσπασμα του πολέμου μεταξύ Ουκρανίας-Ρωσίας το 2022, μητέρες με τα παιδιά τους επιβιβάζονται εναγωνίως σε τρένα με προορισμό άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Πολλές ήταν οι μητέρες που υποστήριξαν ότι, αν υπήρχε κάπου κάποιο μέρος ασφαλές και προστατευμένο για τα παιδιά, ίσως η έκβαση του πολέμου να ήταν λιγότερο αποτρόπαια και φρικαλέα. Ο πόλεμος μόνο κακό μπορεί να επιφέρει στις ψυχές των παιδιών. Η ζημιά που προκαλείται είναι σοβαρή και αμετάκλητη, έχει αλλάξει η ζωή τους και η καθημερινότητά τους. Το πρόσωπό τους σκληρύνει, αποκτούν ένα πρόσωπο ενήλικα σε κορμί παιδικό. Όλα τα προαναφερθέντα έχουν ως αποτέλεσμα να καθιστά αδύνατο τα παιδιά αυτά να μπορούν να στείλουν ένα μήνυμα ειρήνης και ασφάλειας στις μελλοντικές γενιές ή να κατευνάσουν το μίσος τους για την πλευρά που σκότωσε τους αγαπημένους τους ανθρώπους και για τα πυρά που έγιναν η αιτία του ακρωτηριασμού τους.

Τέλος, οι πόλεμοι σε Γάζα και Ισραήλ έχουν δραματικές συνέπειες στα θύματα, αλλά κυρίως στα παιδιά. Εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά και οι οικογένειές τους αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη βόρεια Γάζα ενόψει επικείμενων επιθέσεων μεγαλύτερης κλίμακας μετά από ημέρες βομβαρδισμών της περιοχής. Τα παιδιά και οι οικογένειές τους έχουν πρακτικά «ξεμείνει» από τρόφιμα, νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, φάρμακα και ασφαλή πρόσβαση στα νοσοκομεία, ενώ εκτιμάται ότι εκατοντάδες παιδιά φέρονται να έχουν σκοτωθεί και χιλιάδες άλλα να έχουν τραυματιστεί. Τα υπόλοιπα παιδιά έχουν απομείνει ζουν καθημερινά με τον φόβο του θανάτου, τρέμοντας μήπως οποιαδήποτε στιγμή υπάρξει βομβαρδισμός.

Ωστόσο, πραγματοποιούνται ενέργειες για την αντιμετώπιση των συνθηκών και της κακουχίας που αντιμετωπίζουν τα παιδιά του πολέμου. Το Save the Children Fund αποτελεί έναν μη κυβερνητικό οργανισμό με διεθνή έκταση. Ιδρύθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1919, με στόχο να συμβάλει στη βελτίωση της ζωής των παιδιών παγκοσμίως. Ο οργανισμός συμβάλει στη συγκέντρωση χρημάτων για τη βελτίωση της ζωής των παιδιών δημιουργώντας καλύτερες εκπαιδευτικές ευκαιρίες, καλύτερη υγειονομική περίθαλψη και βελτιωμένες οικονομικές ευκαιρίες. Στο τέλος του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου υπήρχαν εικόνες υποσιτισμένων και άρρωστων παιδιών. Το προσωπικό του Save the Children ήταν από τους πρώτους στις απελευθερωμένες περιοχές μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δουλεύοντας με παιδιά πρόσφυγες και εκτοπισμένους στην πρώην κατεχόμενη Ευρώπη.

Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) το 1989, για να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα παιδιά, μετατρέποντάς τα από παθητικούς αποδέκτες φιλανθρωπίας σε ανθρώπινα όντα με ένα ξεχωριστό σύνολο δικαιωμάτων. Σύμφωνα με τη Σύμβαση, η παιδική ηλικία είναι μια ευάλωτη στιγμή και τα παιδιά χρειάζονται ειδική φροντίδα και προστασία. Αποτελεί το πρώτο παγκόσμιο σύνολο νομικά δεσμευτικών δικαιωμάτων που ισχύουν για όλα τα παιδιά. Έχει επικυρωθεί από κάθε χώρα εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών, καθιστώντας την ως την πιο ευρέως επικυρωμένη συμφωνία για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην παγκόσμια ιστορία. Πιο συγκεκριμένα, τα κύρια σημεία της Σύμβασης είναι: όχι στις διακρίσεις, το καλύτερο συμφέρον του παιδιού, επιβίωση, ανάπτυξη και προστασία, ελευθερία γνώμης και συμμετοχή.

Τα παιδιά, λοιπόν, κουβαλούν πολλαπλά τραύματα αφού έχουν εκτεθεί σε βία και σε πόλεμο. Η σχολική τους εκπαίδευση διαταράσσεται και σε ορισμένες περιπτώσεις πολλά παιδιά δεν καταφέρνουν να πάνε σχολείο ήδη από πολύ μικρή ηλικία. Η απώλεια της οικογένειας και των φίλων είναι καθοριστικής σημασίας για τη ψυχοσωματική τους εξέλιξη. Το αίσθημα της ταυτότητας των ανήλικων παιδιών διαταράσσεται, η αποξένωση, η κοινωνική απομόνωση και η δυσκολία στη σύναψη ανθρώπινων νέων δεσμών και σχέσεων, είναι καταστάσεις που κυριαρχούν στην παιδική ηλικία. Αρκετές είναι οι περιπτώσεις παιδιών που, λόγω των άσχημων και βίαιων γεγονότων που έχουν ζήσει, να αντιμετωπίζουν απώλεια μνήμης για πολλά δυσάρεστα γεγονότα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το παρόν και το μέλλον αυτών των παιδιών κρίνεται αβέβαιο, είναι ευθύνη όλων των κρατών και των διεθνών οργανισμών να μεριμνήσουν για την ασφάλεια και την προστασία των ανήλικων παιδιών.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 

• Παιδιά του πολέμου: Συρία, Protagon, διαθέσιμο εδώ
• Πως θα «μεγαλώσουν» τα παιδιά του πολέμου, ERTNews, διαθέσιμο εδώ
• Οι τραγικές επιπτώσεις του πολέμου για τα παιδιά, DW, διαθέσιμο εδώ
• Save the children, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
• UNICEF: Ο χρόνος μετράει αντίστροφα για τα παιδιά στην Γάζα, UNICEF GREECE, διαθέσιμο εδώ
• Τα παιδιά θύματα των ιμπεριαλιστικών πολέμων, Ελληνική Επιτροπή για τη διεθνή ύφεση και ειρήνη, διαθέσιμο εδώ