Το Σύνδρομο Klinefelter

Του Γιώργου Κιόση,

Γνωριμία με το σύνδρομο

Όπως είναι γνωστό, η δομική και λειτουργική μονάδα όλων των οργανισμών είναι το κύτταρο, στον πυρήνα του οποίου βρίσκεται το DNA (δεοξυριβονουκλεικό οξύ). To DNA στα φυσιολογικά κύτταρα του ανθρώπου είναι οργανωμένο σε 46 χρωμοσώματα (23 ζεύγη), τα οποία περιέχουν τα γονίδια του κυττάρου. Τα 22 από τα 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων είναι μορφολογικά όμοια στα αρσενικά και στα θηλυκά άτομα και ονομάζονται αυτοσωμικά χρωμοσώματα. Το 23^ο ζεύγος αποτελείται από δύο Χ χρωμοσώματα στα θηλυκά άτομα και από ένα Χ και ένα Υ χρωμόσωμα στα αρσενικά. Τα χρωμοσώματα Χ και Υ ονομάζονται φυλετικά και στον άνθρωπο καθορίζουν το φύλο, καθώς και τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με αυτό. Ειδικότερα, η παρουσία του Υ χρωμοσώματος καθορίζει το αρσενικό άτομο, ενώ η απουσία του το θηλυκό.

Το σύνδρομο Klinefelter αποτελεί μία αριθμητική χρωμοσωμική ανωμαλία κατά την οποία τα άτομα που την φέρουν έχουν δύο ή περισσότερα χρωμοσώματα Χ, με συνηθέστερη περίπτωση την ύπαρξη ενός επιπλέον (σε ένα ποσοστό μεγαλύτερο από 90%), δηλαδή ο καρυότυπος των ατόμων αυτών είναι 47ΧΧΥ και ως εκ τούτου οι πάσχοντες είναι ανευπλοειδή αρσενικά. Ο επιπολασμός του συνδρόμου αυτού είναι 1 στα 500-1.000 αρσενικά. Το σύνδρομο περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Dr. Harry Klinefelter το 1942, ενώ ο ακριβής καρυότυπος των πασχόντων ανακαλύφθηκε 16 χρόνια αργότερα.

Παθολογικός μηχανισμός

Από τις δύο μειωτικές διαιρέσεις που υφίστανται τα άωρα γεννητικά κύτταρα του άνδρα και της γυναίκας προκύπτουν στους μεν άνδρες σπερματοζωάρια που περιέχουν είτε Χ είτε Υ φυλετικό χρωμόσωμα και στις δε γυναίκες ωάρια που περιέχουν Χ φυλετικό χρωμόσωμα φυσιολογικά. Μη διαχωρισμός των χρωμοσωμάτων κατά την πρώτη μειωτική (στον πατέρα ή στην μητέρα) ή των αδελφών χρωματίδων (κάθε χρωμόσωμα αποτελείται από δύο αδελφές χρωματίδες στο στάδιο του διαχωρισμού) κατά τη δεύτερη μειωτική (στην μητέρα) διαίρεση ή σπανιότερα μη διαχωρισμό και στους δύο μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μη φυσιολογικού γαμέτη (ΧΥ ή ΧΧ) από τη γονιμοποίηση του οποίου με φυσιολογικό γαμέτη του άλλου γονέα να προκύψει ένα ζυγωτό με 3 φυλετικά ΧΧΥ χρωμοσώματα, από το οποίο θα προέλθει ένα αγόρι με το σύνδρομο αυτό. Οι γυναίκες, οι οποίες τεκνοποιούν μετά τα 35 τους έτη, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν απόγονο με το σύνδρομο αυτό.

Συμπτώματα

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το σύνδρομο Klinefelter εμφανίζεται, όταν στο ζυγωτό ενός αρσενικού υπάρχουν 2 ή περισσότερα Χ χρωμοσώματα. Η βαρύτητα των συμπτωμάτων εξαρτάται από την ποσότητα γεννητικού υλικού που υπάρχει. Τα άτομα που πάσχουν από αυτό το σύνδρομο έχουν συνήθως μικρό πέος ή η ουρήθρα τους βρίσκεται στην κάτω πλευρά του (μία κατάσταση που ονομάζεται υποσπαδίας). Οι όρχεις τους είναι μικροί και σκληροί, σε ορισμένες περιπτώσεις δεν έχουν μετακινηθεί στο όσχεο, ενώ αντιμετωπίζουν και σεξουαλικά προβλήματα. Κατά κανόνα είναι στείρα. Εμφανίζουν γυναικομαστία, ενώ έχουν αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού (παρόλο που είναι αρσενικά). Οι πάσχοντες αργούν να αναπτυχθούν, παρουσιάζουν ανώμαλες σωματικές αναλογίες και υπερβολικό ύψος. Η μικρότερη ποσότητα τριχοφυΐας στην ηβική και μασχαλική χώρα, καθώς και στο πρόσωπο αποτελούν συνήθη συμπτώματα. Η δυσκολία εκμάθησης γλωσσών σε συνδυασμό με τη δυσλεξία επιτείνουν τα κοινωνικά, συναισθηματικά και ψυχολογικά προβλήματα τους, καθώς και τις εκδηλώσεις άγχους και κατάθλιψης από τις οποίες κυριεύονται. Η βαρύτητα και η εμφάνιση των συμπτωμάτων ποικίλλει, άλλοτε εμφανιζόμενα μεμονωμένα και άλλοτε συνδυαστικά.

Τρόποι Διάγνωσης

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, το υπό εξέταση σύνδρομο, εμφανίζει ποικιλότητα όσο αφορά τα χαρακτηριστικά του. Η διάγνωση του συνδρόμου μπορεί να πραγματοποιηθεί, πριν ακόμα το άτομο γεννηθεί με προγεννητικό έλεγχο, όπως είναι η αμνιοπαρακέντηση (12^η – 16^η εβδομάδα της κύησης) ή η λήψη χοριακών λαχνών (9^η – 12^η εβδομάδα). Με αυτές τις μεθόδους είναι δυνατός ο έλεγχος των χρωμοσωμάτων του εμβρύου, ώστε να διαπιστωθεί η ύπαρξη ή όχι του συνδρόμου. Φυσικά, η ανάλυση και η μελέτη των χρωμοσωμάτων μπορεί να γίνει και μεταγενέστερα, αφότου το παιδί γεννηθεί, με ανάλυση καρυότυπου, όπου παρουσιάζεται ο αριθμός και η μορφολογία των χρωμοσωμάτων. Η ανάλυση σπέρματος μπορεί να συμβάλει στη διάγνωση, μέσα από τη μελέτη της ποιότητας και της ποσότητας του. Πολλοί άνδρες διαγνώσκονται με το σύνδρομο αυτό αρκετά αργά, κατά την ενήλικη ζωή, λόγω στειρότητας. Άλλοτε πάλι η διάγνωση μπορεί να γίνει αρκετά νωρίς, όταν παρατηρείται καθυστερημένη ανάπτυξη του παιδιού (λιγότερο από το 10% των περιπτώσεων διάγνωσης). Ένα από τα χαρακτηριστικότερα σημάδια που προϊδεάζουν για την ύπαρξη του συνδρόμoυ είναι οι μικροί και σταθεροί όρχεις, καθώς και η γυναικομαστία. Σίγουρα, πάντως, η παρατήρηση ανώμαλων καταστάσεων στο σώμα, καθώς και η λήψη ενός πλήρους ιστορικού από την μεριά του γιατρού, μπορούν να συμβάλλουν στην διάγνωση, προτού ακόμα πραγματοποιηθούν τεχνικοί έλεγχοι. Με τις εξετάσεις αίματος στα άτομα με Klinefelter προσδιορίζεται η συγκέντρωση των εξής ορμονών: τεστοστερόνη, ωχρινοτρόπος ορμόνη (παράγεται στην αδενουπόφυση), ωοθυλακιοτρόπος (παράγεται στην αδενουπόφυση) και η οιστραδιόλη (μία κατηγορία οιστρογόνου).

Θεραπεία

Η θεραπεία του συνδρόμου Klinefelter δεν μπορεί να οδηγήσει στην πλήρη εξάλειψη του συνδρόμου, παρά μόνο στον περιορισμό των συμπτωμάτων, καθώς και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς. Η θεραπεία μπορεί να οργανωθεί από ένα ολοκληρωμένο υγειονομικό προσωπικό που αποτελείται από ανδρολόγο, ενδοκρινολόγο, φυσιοθεραπευτή, λογοθεραπευτή, σύμβουλο ψυχικής υγείας, καθώς και σύμβουλο υπογονιμότητας. Η συχνότερη θεραπεία που χρησιμοποιείται είναι η θεραπεία τεστοστερόνης, η οποία συμβάλλει στην ενδυνάμωση των μυών, στην αύξηση της ποσότητας τριχών, στην εμβάθυνση της φωνής, στην αύξηση της αυτοεκτίμησης, καθώς και στη βελτίωση της συγκέντρωσης και των σεξουαλικών αποδόσεων. Επίσης, η θεραπεία αυτή προστατεύει από την οστεοπόρωση. Στην περίπτωση που ο πάσχων επιθυμεί να αποκτήσει απόγονο, κρίνεται αναγκαία η βοήθεια από έναν σύμβουλο υπογονιμότητας.

Μωσαϊκισμός και Klinefelter

Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρούνται αλλαγές στον αριθμό των χρωμοσωμάτων ΧΧΥ, ορισμένων κυττάρων, οι λεγόμενοι μωσαϊκό καρυότυποι. Ο πιο συνηθισμένος από αυτούς είναι ο ΧΥ/ΧΧΥ. Στα άτομα αυτά, ορισμένα μόνο κύτταρα φέρουν το επιπλέον χρωμόσωμα Χ και όχι όλα, όπως στην περίπτωση του Klinefelter. Αν, μάλιστα, ο αριθμός των φυσιολογικών κυττάρων στους όρχεις είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των κυττάρων που φέρουν το επιπλέον Χ χρωμόσωμα, τα άτομα αυτά μπορούν να αναπαραχθούν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κατά την ανάλυση χρωμοσωμάτων εξετάζονται αρκετά κύτταρα (πάνω από 20), ώστε να απορριφθεί η περίπτωση κάποιου είδους μωσαϊκισμού. Ενδέχεται ο εντοπισμός του να είναι δύσκολος στην περίπτωση που μόνο πολύ λίγα κύτταρα φέρουν μωσαϊκό καρυότυπο.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Klinefelter syndrome, PubMed, Διαθέσιμο εδώ
• Klinefelter syndrome, Medline Plus, Διαθέσιμο εδώ
• Klinefelter syndrome, National Library of Medicine, Διαθέσιμο εδώ