Του Λάμπρου Βέλλιου,
Το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα χαρακτηρίστηκε από το πλήθος των εξεγέρσεων και των κοινωνικών επαναστάσεων στον χώρο της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής, σε έναν γεωγραφικό χώρο ο οποίος ήταν κηλιδωμένος και βασανισμένος από τις άθλιες και εξοντωτικές συνθήκες διαβίωσης, της φτώχειας, της πείνας και του αναλφαβητισμού που είχε επιβάλλει ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός και οι δικτατορίες που είχε στήσει.
Μια αχτίδα φωτός απεικονήθηκε στο γεγονός της Κουβανικής Επανάστασης, στο πρόσωπο του μεγαλύτερου επαναστάτη, του Che Guevara. Αυτός με το επαναστατικό πνεύμα, τον απαράμιλλο ανθρωπισμό του και αγωνιστικότητα του, ενέπνευσε πολλούς λαούς όπως αυτόν της Νικαράγουα ο οποίος με προεξέχοντες το αντάρτικο των Sandinista, κατόρθωσε να ανατρέψει τη δικτατορία της δυναστείας των Somoza, οι οποίοι κυβερνούσαν για περισσότερο από 30 χρόνια πάνω στις πλάτες των Η.Π.Α.
ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΨΗΓΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΘΕΣΕΩΝ
Η χώρα της Νικαράγουα από τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα στήριζε όλη την οικονομία της στην παραγωγή ενός μόνο προϊόντος, του καφέ, αντανακλώντας έτσι μια από τις πλευρές της υπανάπτυξης στο εσωτερικό των χωρών της Λατινικής Αμερικής. Άλλα χαρακτηριστικά που οδηγούσαν σε αυτό το συμπέρασμα αποτελούσε ο αναλφαβητισμός που κυμαινόταν σε πολύ υψηλά επίπεδα (περίπου το 80% του πληθυσμού), εμφύλιες συρράξεις και συγκρούσεις μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών του Συντηρητικού και Φιλελεύθερου κόμματος, αλλά και διαρκείς εμπλοκές των Ηνωμένων Πολιτειών στα εσωτερικά της χώρας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του William Walker, ενός Αμερικανού στρατιωτικού ο οποίος έκανε πραξικόπημα, εκμεταλλευόμενος τις συνθήκες εμφυλίου που επικρατούσαν, φτάνοντας να γίνει πρόεδρος της Νικαράγουα.
Τα χρόνια περνούσαν, όμως οι συνεχείς παρεμβάσεις τόσο των Αμερικανών αρχικά όσο και των Βρετανών μετέπειτα δημιουργούσαν αισθήματα υποταγής, εκμετάλλευσης και ταπείνωσης για τον νικαραγουανό λαό, ο οποίος δεν άντεχε όλη αυτήν την κατάσταση, μια κατάσταση που είχε ενταθεί ειδικότερα από το 1909 μέχρι και το 1933, λόγω και των επιδιώξεων των Δυτικών χωρών για την εκμετάλλευση των ιδιαίτερων κοιτασμάτων από την μια αλλά και το όνειρο τους για κατασκευή διώρυγας που θα ένωνε τον Ειρηνικό Ωκεανό με τον Ατλαντικό από την άλλη. Μέσα σε όλη αυτήν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα προφανώς δεν θα μπορούσε να υπάρξει άλλη απάντηση από έναν φτωχό και εξαθλιωμένο λαό, πέρα από την ένοπλη επαναστατική δράση. Η κύρια μορφή που αναδύθηκε μέσα από αυτήν την δράση αποτέλεσε η φυσιογνωμία του Augusto Cesar Sandino.
Ο Sandino, λοιπόν, δραστηριοποιήθηκε στα μέσα του 1920, μια περίοδος στην οποία οι Φιλελέυθεροι με την υποστήριξη των Αμερικανικών ένοπλων στρατιωτικών δυνάμεων κατόρθωσαν να ανατρέψουν τον νόμιμα εκλεγμένο πρόεδρο της χώρας Zelaya, τοποθετώντας στη θέση του μια στημένη κυβέρνηση απευθείας διορισμένη από τα γραφεία του Λευκού Οίκου. Ο ίδιος ο Sandino το 1927 εξέδωσε το δικό του Μανιφέστο για συνέχιση του αγώνα έναντι των εισβολέων καταδικάζοντας απερίφραστα και την προδοτική στάση των τοπικών κυβερνώντων. Οι βάσεις των Αμερικανών αποσύρθηκαν, εν τέλει, το 1933, αφήνοντας πίσω τους έναν διαλυμένο και βασανισμένο λαό, την ίδια στιγμή που όλοι οι τομείς της οικονομίας είχαν ληστρικά πουληθεί σε αμερικανικές επιχειρήσεις, ενώ παράλληλα προασπιστής των δυτικών συμφερόντων ανέλαβε η εθνοφρουρά με ηγέτη τον Anastasio Somoza García, ο οποίος προερχόταν από μια πολύ πλούσια οικογένεια και είχε λάβει εκπαίδευση στις Η.Π.Α. Ο ίδιος, δυο χρόνια μετά τη δολοφονία του Sandino, το 1937 ανέλαβε την εξουσία της Νικαράγουα, εγκαθιδρύοντας τη δική του δυναστεία, την “Familia Somoza” μέχρι το 1979.
SANDINISTAS, ΤΟ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ-ΣΥΝΕΧΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ SANDINO
Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο των Sandinista, ή αλλιώς FSLN, δημιουργήθηκε το 1962, όταν εξουσιαστής της Νικαράγουα ήταν ο γιος του Somoza, Luis Somoza. Το ιδρυτικό κείμενό τους που αποτέλεσε παράλληλα και το πρόγραμμα δράσης τους, το επονομαζόμενο «Ιστορικό Πρόγραμμα», ήταν η πυξίδα του δικού τους οράματος για μια σοσιαλιστική κοινωνία. Η ερώτηση που προκύπτει αμέσως αφορά στο τι διαφορετικό περιείχε το περιεχόμενο αυτού του προγράμματος. Η απάντηση; Εθνικοποίηση ολόκληρου του τραπεζικού συστήματος, των πρώτων υλών και του εξαγώγιμου εμπορίου. Παράλληλα, προβλεπόταν η κατάσχεση της γης από τους μεγαλοτσιφλικάδες και μετέπειτα μετατροπής τους σε κολεκτιβοποιημένες γαίες. Ακόμα, προωθούνταν τα αιτήματα για μεταρρύθμιση της παιδείας σαν ένα δημόσιο και δωρεάν κοινωνικό αγαθό, την εξάλειψη των φαινομένων ρατσισμού, θύματα των οποίων αποτελούσαν επανειλημμένα, οι μαύροι και οι ιθαγενείς, καθώς και η δημιουργία λαϊκών πολιτοφυλακών με παράλληλη κατάργηση της αστυνομίας.
Ο άνθρωπος πίσω από την έμπνευση όλου αυτού του σοσιαλιστικού οράματος αποτέλεσε την ηγετική φιγούρα των Sandinista, ο Carlos Fonseca, ο οποίος ακολουθώντας τόσο τα βήματα του Sandino για ιμπεριαλιστικό αγώνα όσο και του Che Guevara για ενότητα όλων των εκμεταλλευόμενων χωρών της Λατινικής Αμερικής και κοινό επαναστατικό αγώνα, προσπάθησε να αντιμετωπίσει τις συνθήκες εκμετάλλευσης και εξαθλίωσης που είχαν δημιουργηθεί και να γεννήσει την ελπίδα, το όνειρο και τη θέληση για επανάσταση στον πολυβασανισμένο λαό της Νικαράγουας. Πώς θα το πετύχαινε ο ίδιος ο Fonseca αυτό;
Η αρχή έγινε με τη συνεχή παρέμβαση και πολιτικοποίηση στους ίδιους τους φοιτητές, οι οποίοι, ασπαζόμενοι τις ιδέες για σοσιαλισμό και επανάσταση, αποτέλεσαν βασικό πυρήνα που ηγήθηκε της εξέγερσης του νικαραγουανού λαού το 1979. Ενός λαού που μαχόταν διαρκώς, με τόλμη και αποφασιστικότητα για παραπάνω από 20 χρόνια έναντι της δυναστείας Somoza, των οποίων στήριζαν όχι μόνο η υπερδύναμη που ακούει στο όνομα της Αμερικής, αλλά και η τοπική αστική τάξη.
Αυτό που αξίζει να επισημανθεί αφορά το γεγονός πως αυτό που χαρακτήριζε κατά κύριο λόγο το αντάρτικο των Sandinista είναι το πολυταξικό στίγμα που προσέδιδε στη δράση του. Αυτό αποδεικνύεται κάλλιστα και με το ότι οι οπαδοί του και τα μέλη του ήταν φοιτητές, η πλειοψηφία του εργατικού και αγροτικού δυναμικού αλλά ακόμη και μέλη από ανώτερα μεσοαστικά στρώματα. Ακόμη πιο χαρακτηριστική είναι η βαρύνουσα σημασία η οποία προσδίδονταν στην ίδια τη γυναίκα και τον αγώνα της για ίσα δικαιώματα και μεταχείριση. Πολλές γυναίκες, επίσης, στάθηκαν επάξια και ως μαχητές του αντάρτικου. Ωστόσο, το ίδιο το κίνημα που χτίσανε οι ίδιοι οι Sandinista πολιτικοποιήθηκε και δυνάμωσε ακόμη περισσότερο τη δεκαετία του 1970, αφού πρώτα οι ίδιοι επέλεξαν και πάλι το 1967 τον δρόμο της ένοπλης δράσης, μετά από μια παύση τεσσάρων χρόνων, στη διάρκεια των οποίων είχαν πιστέψει στον νόμιμο και διαρκή πολιτικό αγώνα.
ΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ 70′ ΚΑΙ Η ΕΙΣΟΔΟΣ-ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΣΤΗ ΜΑΝΑΓΚΟΥΑ
Έτη-οδηγός της δεκαετίας του ’70 αποτέλεσε το 1977 και το 1978, όταν πραγματοποιήθηκαν πολυπληθείς και μαζικές διαδηλώσεις, σε ολόκληρη τη Νικαράγουα, οι οποίες έφτασαν στην κορύφωσή τους το 1979. Σύμμαχοι της επαναστατικής λαϊκής κραυγής αποτέλεσαν σταδιακά τόσο η Καθολική Εκκλησία όσο και οι δυσαρεστημένοι θιασώτες του Κόμματος των Συντηρητικών, οι οποίοι είχαν απογοητευθεί από το καθεστώς Somoza.
Η τεράστια πλειοψηφία του βασανισμένου αυτού λαού είχε νομιμοποιήσει στη συνείδησή του τις δράσεις και το πρόγραμμα των Sandinista, κάνοντάς τα κτήμα τους και νιώθοντας ότι δεν είναι αγώνας μιας συντεχνιακής ομάδας, αλλά υπόθεση μιας ολόκληρης κοινωνίας. Όλοι, ακόμα και τα αστικά στρώματα, στηρίζαν ανοιχτά το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο των Sandinista, βλέποντας πως υπό το πρίσμα μιας άλλης διακυβέρνησης θα μπορούσαν να εξυπηρετηθούν πιο εύκολα τα δικά τους συμφέροντα τα οποία είχαν γίνει αντικείμενο ανταγωνισμού με τις αστικές τάξεις των Δυτικών χωρών, όπως για παράδειγμα, σαφέστατα ήταν της Αμερικής. Ποια ήταν, όμως, η κατάληξη των ιστορικών αγώνων της δεκαετίας του 1970; Στις 19 Ιουλίου τα ένοπλα στρατεύματα του θρυλικού αντάρτικου εισχώρησαν θριαμβευτικά στην πρωτεύουσα της Νικαράγουα, τη Μανάγκουα.
Αμέσως, συστάθηκε πενταμελής κυβερνητική Επιτροπή Εθνικής Ανασυγκρότησης, εγκολπώνοντας όλες τις πολιτικές ιδεολογίες που στάθηκαν σύμμαχοι στην ανατροπή του Somoza. Απευθείας, ακόμη μπήκε σε εφαρμογή το «Ιστορικό Πρόγραμμα», όπως ήταν, μεταξύ άλλων, η εθνικοποίηση της περιουσίας των Somoza και του τραπεζικού συστήματος, η προώθηση ενός εκπαιδευτικού συστήματος που θα καταπολεμούσε τον αναλφαβητισμό. Ως κύριος στόχος ετέθη η δημιουργία και ανασυγκρότηση αγροτικών παραγωγικών συνεταιρισμών στη θέση των ιδιωτικών επιχειρήσεων φυτειών καφέ.
Τα προβλήματα, όμως, πολύ γρήγορα αναδύθηκαν, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 80′, αφού πλευρά της κυβέρνησης συνδέθηκε άκριτα, με την κρατική καταστολή, τον αυταρχισμό και την υποχρεωτική θητεία στον στρατό. Τα παραπάνω απομάκρυναν μεγάλο κομμάτι του εργατικού και αγροτικού αγωνιζόμενου λαού. Ο κυριότερος λόγος αφορούσε τη δημιουργία αντεπαναστατικών ομάδων, τις λεγόμενες «Κόντρας» οι οποίες είχαν απευθείας χρηματοδότηση από τις Μυστικές Υπηρεσίες των Η.Π.Α., θέλοντας με αυτόν τον τρόπο την αποτροπή δημιουργίας μιας άλλης Κούβας ,μέσα στην καρδιά της Λατινικής Αμερικής.
Το κίνημα των Sandinista κατόρθωσε να αποτελεί άξιο συνεχιστή των υπόλοιπων αντάρτικων της Λατινικής Αμερικής, αλλά και ειδικότερα του ίδιου του Che Guevara, του Fidel Castro και του Sandino. Κατάφερε να εμπνεύσει τον γενναίο αλλά συνάμα εξαθλιωμένο και βασανισμένο, από τη φτώχεια, την πείνα και τον αναλφαβητισμό, λαό της Νικαράγουα, καθοδηγώντας τον στην ανατροπή μιας απάνθρωπης δυναστείας, αυτής των Somoza.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Νικαράγουα, η νίκη των ανταρτών, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η Νικαράγουα, οι Σαντινίστας, οι γυναίκες και η «επανάσταση των ποιητών», tvxs.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Καρτ Ποστάλ: Επανάσταση στη Νικαράγουα, akako.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Η επανάσταση στη Νικαράγουα και η στάση των Σαντινίστας, xekinima.org, διαθέσιμο εδώ.
