Του Αντώνη Πετρόπουλου,
Το καρναβάλι ή, με την αντίστοιχη ελληνική λέξη, η αποκριά είναι έθιμο ψυχαγωγίας από τα αρχαία χρόνια και η μακρά παράδοσή του εξακολουθεί να «συνοδεύει» τις ημέρες του θεσμού με μουσική και χορό, διασκέδαση και μεταμφιέσεις. Ποιες στιγμές θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν το καρναβάλι, το οποίο αναζητάει την αναβίωση των προηγούμενων δεκαετιών; Χορός σίγουρα. Πληθώρα καρναβαλιστών, με βεβαιότητα. Άφθονο αλκοόλ και διαφόρων τύπων μεταμφιέσεις στους «πλημμυρισμένους» δρόμους. Αυτά αρκούν, ωστόσο, για έναν θεσμό που κάποτε ξεχώριζε ως γιορτή για την ποιότητά του, τις πρωτοτυπίες και τη σημασία που συνιστούσε;
Η «βασίλισσα» του καρναβαλιού στην Ελλάδα δεν είναι άλλη από την Πάτρα. Όμως, πρέπει να αναδειχθούν και τα υπόλοιπα καρναβαλικά γεγονότα που λαμβάνουν χώρα σε μικρότερα κέντρα της χώρας, όπως στο Ρέθυμνο, την Ξάνθη, το Μοσχάτο. Από τις θεματικές εκδηλώσεις, τις μεταμφιέσεις και τα μασκαρέματα έως τα άρματα και τους χορούς, η γιορτή του καρναβαλιού δύναται να θίξει επίκαιρα κοινωνικά ζητήματα. Να μεταδοθούν πολιτικά μηνύματα με χιούμορ και με σάτιρα, δυο δυνατοί τρόποι για διαμαρτυρία και ανάδειξη προβληματισμών. Δεν είναι λίγες οι φορές, ιδίως τις προηγούμενες δεκαετίες, που παρελαύναν άρματα εμπνευσμένα από γεγονότα, πρόσωπα και επικαιρότητα. Αυτό περιέγραφε το καρναβάλι μιας άλλης εποχής, μία λαϊκή τέχνη, μια γιορτή με τη συμμετοχή όλων των ανθρώπων. Με «ζωηρά» χρώματα, μεταμφιέσεις και μασκαρέματα, χορούς και τραγούδια. Όλα εκείνα που δημιούργησαν αναμνήσεις και νοσταλγία για το καρναβάλι που βρισκόταν στο ποιοτικό ζενίθ του. Τότε, αποτελούσε ένα γεγονός για το οποίο απαιτούνταν προετοιμασίες διάρκειας ενός χρόνου για την κορύφωση των εκδηλώσεων. Ήταν μια πραγματικά μεγάλη γιορτή με καίρια σημασία στην πολιτιστική ζωή της χώρας.
Τι άλλαξε με την πάροδο των χρόνων; Φυσικά, τα χρόνια της κρίσης εκποίησαν το καρναβάλι ως φεστιβάλ και η αλήθεια είναι πως δεν θα μπορούσε να αποτελέσει αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομικής ύφεσης. Παράλληλα, η φθίνουσα πορεία του καρναβαλιού ως προς την ποιότητά του, διότι αυτοί που συμμετέχουν παραμένουν εκατοντάδες χιλιάδες, οφείλεται και στη μετεξέλιξη αυτής της γιορτής σε έθιμο πιοτού και εκτός ορίων ελευθερίας, συχνά πατώντας την επικίνδυνη γραμμή της παραβατικότητας. Τα «μελανά» σημεία που καταγράφονται κάθε χρόνο είναι αποτέλεσμα της αθρόας προσέλευσης, αλλά και της ανεξέλεγκτης ελευθερίας. Το καρναβάλι, ως ένα έθιμο, πλέον αποκλειστικά για («άκομψη» πολλές φορές) διασκέδαση, «απαξιώνει» την ίδια του τη συμβολή στα παραδοσιακά έθιμα και τον πολιτισμικό του ρόλο. Η παρακμή, συνεπώς, καθίσταται αναπόφευκτη. Η μακρά του ιστορία και η βαθμιαία πτώση του ποιοτικού του χαρακτήρα είναι προβληματισμοί άξιοι μελέτης και επίλυσης. Οι αποκριές δεν (πρέπει να) είναι ένα ξέφρενο τριήμερο αδιάκοπης διασκέδασης, μια γιορτή μαζικού κέρδους και κατανάλωσης. Κάποτε είχε «κανόνες», καινοτομίες, διαφορετικότητα, στολές με σχεδιαστική μελέτη και οι εκδηλώσεις εντυπωσίαζαν το πλήθος.
Είναι ευτύχημα που υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι αγαπούν το καρναβάλι και διατηρούν τις παραδόσεις τους. Κρατούν τον εθιμικό του χαρακτήρα «ζωντανό», δίνουν πνοή με τις ιδέες τους και κάνουν μία αξιόλογη προσπάθεια εξέλιξής του, σύμφωνα και με τις αλλαγές της κοινωνίας. Χρειαζόμαστε ένα καρναβάλι που να «συνδυάζει» την ψυχαγωγία, τον χορό και τις μεταμφιέσεις με τους επίκαιρους κοινωνικούς προβληματισμούς. Έτσι, θα παραμείνει ως ένας πολιτιστικός θεσμός και θα μπορέσει να «αποτινάξει» την ετικέτα της «εύκολης» διασκέδασης.
