Του Κώστα Καρατζά,
Στις αρχές του Φεβρουαρίου υπογράφηκε μεταξύ Σομαλίας και Τουρκίας ένα σύμφωνο συνεργασίας, που αφορά κυρίως τον αμυντικό και οικονομικό τομέα. Η κίνηση αυτή δημιουργεί την εντύπωση ότι κάτι αλλάζει στις ισορροπίες στο Κέρας της Αφρικής, αυξάνοντας, ταυτόχρονα, τη δυναμική παρουσία της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης στην περιοχή. Η συγκεκριμένη συμφωνία, την οποία υπέγραψε ο Σομαλός Υπουργός Άμυνας κατά την επίσκεψή του στην Άγκυρα, πήρε την έγκριση και από το Κοινοβούλιο της Σομαλίας, με τον Πρόεδρο, Hassan Sheikh Mohamud, να τονίζει τη συνεργασία των δύο χωρών στον τομέα της θαλάσσιας άμυνας και της οικονομίας.
Επιπλέον, επισημάνθηκε ότι σκοπός αυτής της συμφωνίας δεν είναι η δημιουργία μίσους και έχθρας με άλλη χώρα ή Κυβέρνηση. Η δεκαετής συμφωνία αποβλέπει στην ενίσχυση της άμυνας της ακτογραμμής της Σομαλίας και στην ανοικοδόμηση του ναυτικού της. Για να κατανοήσει κανείς τη σημασία αυτού του συμφώνου θα πρέπει να αναφερθεί ότι νωρίτερα η Αιθιοπία, η οποία έχει χάσει την πρόσβασή της στη θάλασσα τις τελευταίες τρεις δεκαετίες μετά την ανεξαρτησία της Ερυθραίας, υπέγραψε μνημόνιο κατανόησης με τη Σομαλιλάνδη. Η προαναφερθείσα χώρα, η οποία απέκτησε έναν βαθμό αναγνώρισης εξαιτίας της συμφωνίας με την Αιθιοπία, είναι, ουσιαστικά, μια αποσχισθείσα περιοχή της Σομαλίας από το 1991 και συνιστά de facto ανεξάρτητο κράτος, χωρίς, ωστόσο, διεθνή αναγνώριση προς το παρόν, ενώ η διατήρησή της βασίστηκε στην αναρχία και στις συγκρούσεις που βυθίστηκε η Σομαλία.
Βασικός στόχος της Αιθιοπίας ήταν να αποκτήσει πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα μέσω της χρήσης του λιμανιού της Berbera που βρίσκεται στη Σομαλιλάνδη. Από την άλλη, βέβαια, η μη διεθνής αναγνώριση της Σομαλιλάνδης την εμποδίζει από το να επωφεληθεί από τη θέση της στον κόλπο του Άντεν, έναν θαλάσσιο δρόμο που οδηγεί στην Ερυθρά Θάλασσα και τη Διώρυγα του Σουέζ. Να σημειωθεί, βέβαια, ότι από την πρώτη στιγμή η Σομαλία κατήγγειλε το μνημόνιο, δηλώνοντας ότι είναι παράνομο και ότι θα κάνει τα πάντα για να διατηρήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι η συμφωνία συνεργασίας μεταξύ Σομαλίας και Τουρκίας πραγματοποιήθηκε σε μια χρονική στιγμή στην οποία η ανώτατη Αμερικανίδα Διπλωμάτης για την Αφρική, Molly Phee, ενθάρρυνε τους ηγέτες της Αιθιοπίας και της Σομαλίας να αποκλιμακώσουν τις εντάσεις μεταξύ τους μετά την υπογραφή του αμφιλεγόμενου μνημονίου Αιθιοπίας και Σομαλιλάνδης.
Οι Η.Π.Α., ουσιαστικά, εμφανίστηκαν ως διαμεσολαβητές για την καλύτερη επικοινωνία και την αποφυγή εντάσεων, καθώς, κατά γενική ομολογία, η περιοχή δεν μπορεί να αντέξει περαιτέρω συγκρούσεις. Από τη μία, γίνεται κατανοητή η επιθυμία της Αιθιοπίας για εμπορική πρόσβαση στα λιμάνια, ωστόσο μία τέτοια ενέργεια θα έπρεπε να γίνει μόνο μέσω συμφωνιών της Αιθιοπίας με τα γειτονικά της κράτη και κυρίως τη Σομαλία. Παράλληλα, σημαντικές περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Ε.Ε., οι Η.Π.Α., ο Αραβικός Σύνδεσμος, η Αίγυπτος και η Τουρκία, έχουν ζητήσει να γίνει σεβαστή η κυριαρχία της Σομαλίας. Όσον αφορά τη Σομαλία πάντως, μέσα από τη συμφωνία με την Τουρκία επιδιώκει να ανακτήσει τους φυσικούς πόρους εντός των θαλάσσιων συνόρων της, ενώ ελπίδα της Κυβέρνησης είναι να καταφέρει να αντιμετωπίσει σημαντικές απειλές, όπως η τρομοκρατία, η πειρατεία, αλλά και εξωτερικές παρεμβάσεις.
Μία άλλη προσέγγιση σε αυτή τη συμφωνία βλέπει την Τουρκία ως χώρα που θα περιορίσει τις δυνατότητες της Σομαλίας, αφού ο έλεγχος που θα ασκεί θα είναι απεριόριστος και αφόρητος. Η εμπλοκή της Τουρκίας στη Σομαλία, γενικά, μπορεί να ιδωθεί ως ένα από τα τρανταχτά παραδείγματα ανθρωπιστικής διπλωματίας. Χαρακτηριστικά, το 2011, ενώ η χώρα βρισκόταν υπό συνθήκες βαρύ λιμού, που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 26.000 περίπου ανθρώπων, η Τουρκία βρήκε την ευκαιρία να εμπλακεί μέσα από την επίσκεψη του Recep Tayyip Erdoğan τον Αύγουστο του 2011 και την παροχή βοήθειας. Τα τελευταία χρόνια η Σομαλία είναι από τις χώρες που έχει λάβει υψηλή παροχή ξένης βοήθειας, με την πλειοψηφία να προέρχεται από την Τουρκία. Επιπρόσθετα, πέρα από την ανθρωπιστική βοήθεια που έδωσε η Τουρκία στην κρίση του 2011 μέσω παροχής ρούχων, τροφίμων, ιατρικών υπηρεσιών και εξοπλισμών, παρείχε οικονομική βοήθεια ύψους $ 77 εκατ., ενώ τα επόμενα χρόνια η παροχή βοήθειας επεκτάθηκε σε τομείς όπως η εκπαίδευση και οι υποδομές. Ακόμα, η Τουρκία συνέβαλε στην αποκατάσταση της ειρήνης μέσω διαμεσολάβησης αντιμαχόμενων μερών.
Βλέπει κανείς, λοιπόν, την Τουρκία να προσπαθεί να αναβαθμίσει τον ρόλο της ως περιφερειακή δύναμη στην Αφρική, προωθώντας βέβαια και τα συμφέροντά της π.χ. σε οικονομικό επίπεδο, αφού έχει ανάγκη νέες αγορές για να τονώσει την οικονομική της ανάπτυξη. Είναι ενδιαφέρον ότι η Τουρκία, γενικά, μέσω της ανθρωπιστικής διπλωματίας, ανέπτυξε δεσμούς με αρκετές αφρικανικές χώρες, αυξάνοντας τις πρεσβείες της από 12 σε 39 τα τελευταία χρόνια. Κλείνοντας και εστιάζοντας στα της Σομαλίας, η ανάμειξη της Τουρκίας είναι δυνατό να περιπλέξει τη δυναμική της εσωτερικής ισχύος και τις συγκρούσεις. Η περιοχή μαστίζεται από πείνα, ξηρασία και τρομοκρατία, ενώ μια υποφαινόμενη σύγκρουση θα οδηγούσε στην πλήρη αποσταθεροποίηση της ήδη εύθραυστης περιοχής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Turkey to provide maritime security support to Somalia, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Somalia-Turkey security deal: How does it impact Ethiopia?, DW, διαθέσιμο εδώ
- Somalia signs defence deal with Turkey as US seeks to de-escalate port crisis, The Africa Report, διαθέσιμο εδώ
- Turkey’s Humanitarian Diplomacy in Somalia: Humanitarian vs National Interests, Modern Diplomacy, διαθέσιμο εδώ
- With Somalia naval defense deal, Turkey eyes power projection, future business: Analysts, Breaking Defense, διαθέσιμο εδώ
