Της Παρασκευής Κωστίνου,
1999: Πεθαίνει ένας από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες, σεναριογράφους και παραγωγούς ταινιών, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ, σε ηλικία 70 χρονών. Μέσα στα χρόνια της πολύ επιτυχημένης καριέρας του, προσέφερε εμβληματικές ταινίες ποικίλων ειδών, οι οποίες κατάφεραν να επαναπροσδιορίσουν την 7η τέχνη.
Γεννήθηκε στις 26 Ιουλίου 1928 στη Νέα Υόρκη στην περιοχή του Μπρονξ. Από μικρή ηλικία και κυρίως εξαιτίας του πατέρα του, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ μυήθηκε στον κόσμο της φωτογραφίας, ενώ σε ηλικία μόλις 17 ετών εργαζόταν ως συντάκτης στο περιοδικό “Look”. Γρήγορα άφησε τη φωτογραφία για την κάμερα. Ο Κιούμπρικ ήταν γνωστός για τον απόλυτο έλεγχο που ήθελε να έχει στις ταινίες του και για την τελειομανία του, αλλά κυρίως για το ότι εργαζόταν πάντα απομονωμένος, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Ήδη από το 1951 είχε ξεκινήσει το ντεμπούτο του με ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους με τίτλο The Day of the Fight, το οποίο είχε ως θέμα το μποξ. Μετά από δύο χρόνια είχε έτοιμη την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους με τίτλο Fear and Desire, που αφορούσε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ευρέως γνωστός στο κοινό έγινε με την ταινία Paths of Glory, που κυκλοφόρησε το 1957. Πρόκειται για ένα πολεμικό δράμα, που αφορά μία πολεμική αδικία στον γαλλικό στρατό κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρωταγωνιστής ήταν ο Κερκ Ντάγκλας. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Κιούμπρικ, ο πόλεμος δεν είναι παρά ένας υποκριτικός κόσμος, ο οποίος δεν υπολογίζει τις ανθρώπινες ζωές και πάνω από όλα βάζει το συμφέρον των λίγων.
Επόμενη ταινία ήταν ο Σπάρτακος του 1960 με θέμα τον Ρωμαίο επαναστάτη, με πρωταγωνιστή τον Κερκ Ντάγκλας για ακόμα μια φορά. Με βάση κάποιες μελέτες που έγιναν για την ταινία, ο Κιούμπρικ επιθυμούσε να κάνει ένα σχόλιο για τον αντικομουνιστικό αγώνα που λάμβανε χώρα στις ΗΠΑ εκείνη την περίοδο, χρησιμοποιώντας μία προσωπικότητα από την αρχαία ιστορία, φέρνοντάς την όμως στο σήμερα.
Παράλληλα, όμως, ο Κιούμπρικ δεν ήταν ευχαριστημένος με το σύστημα παραγωγής ταινιών στις ΗΠΑ. Γι’ αυτό επέλεξε να εγκατασταθεί στην Αγγλία, όπου κατευθείαν θα αρχίσει να γυρίζει ταινίες. Πρώτη ταινία είναι η Λολίτα (1962), η οποία βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ.
Η επόμενη ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ τιτλοφορήθηκε S.O.S. Πεντάγωνο καλεί Μόσχα, που θα κυκλοφορήσει το 1964. Άμεσα επηρεασμένος από τον Ψυχρό Πόλεμο, ο Κιούμπρικ ξεκινά να γράφει ένα ψυχροπολεμικό θρίλερ που θα βασιζόταν στον αφανισμό της ανθρωπότητας από ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα. Τελικά, όμως, άλλαξε την οπτική του και στράφηκε στην κωμωδία. Επέλεξε να δημιουργήσει μία μαύρη κωμωδία που θα σατιρίζει τον πολιτικό μηχανισμό, τον νέο τεχνολογικό κόσμο αλλά και την ανθρώπινη ματαιότητα. Ύστερα από 4 χρόνια, θα κυκλοφορήσει ακόμα μια ταινία επιστημονικής φαντασίας με τίτλο 2001: A Space Odyssey, που μέχρι και σήμερα θεωρείται μία από τις καλύτερες του είδους της.
Ακολουθεί μία από τις πιο εμβληματικές, αλλά, ταυτόχρονα, αμφιλεγόμενες ταινίες του Κιούμπρικ. Αυτή φυσικά είναι Το κουρδιστό πορτοκάλι, που κυκλοφόρησε το 1971. Προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις στο κοινό εξαιτίας της έντονης και αφιλτράριστης βίας, με αποτέλεσμα να απαγορευθεί η προβολή της για έναν χρόνο στην Αγγλία. Φυσικά αυτό προκάλεσε μεγάλη απογοήτευση στον Κιούμπρικ και απαγόρευσε ο ίδιος την προβολή της ταινίας στην Αγγλία για σχεδόν 27 χρόνια, μέχρι δηλαδή τον θάνατό του. Ο Κιούμπρικ κατάφερε να θέσει πολλά ερωτήματα, τα οποία ίσως δεν έχουν απαντηθεί ακόμη και σήμερα, σχετικά με την ανικανότητα των ανθρώπων να επιβληθούν στα πάθη τους αλλά και σε σχέση με την κατασταλτική αναμόρφωση των ανθρώπων, που πολλές φορές αφήνει τους ανθρώπους ευνουχισμένους. Πρόκειται στην ουσία για ένα παιχνίδι μεταξύ εξουσίας και ανθρώπου.
Η τελευταία ταινία του στην Αγγλία θα είναι ταινία εποχής με τίτλο Barry Lyndon (1975), η οποία βασίζεται στο μυθιστόρημα του Γουίλιαμ Μέικπις Θάκερεϊ. Το 1980 έχοντας επιστρέψει οριστικά στην Αμερική, κυκλοφορεί την ταινία The Shining με πρωταγωνιστή τον Τζακ Νίκολσον, που έκανε πολύ μεγάλη επιτυχία στους κινηματογράφους, παρόλο που δεν ενθουσίασε τον συγγραφέα. Ακολουθεί η αντιπολεμική ταινία Full Metal Jacket το 1987, που είχε θέμα τον τρομερό πόλεμο του Βιετνάμ, ο οποίος σκόρπισε τον θρήνο σε όλη την Αμερική. Ο Κιούμπρικ, μέσω αυτής της ταινίας, έδειξε πώς λειτουργεί ο Αμερικάνικος μηχανισμός αλλοτρίωσης των νεαρών Αμερικανών, που μάχονταν για το συμφέρον της πατρίδας, που φυσικά είχε ως αποτέλεσμα να μετατραπούν σε μηχανές πολέμου.
Η τελευταία ταινία του Κιούμπρικ ήταν το ερωτικό δράμα Μάτια Ερμητικά Κλειστά, που έχει χαρακτηριστεί ως το «κύκνειο άσμα» του σκηνοθέτη. Πρωταγωνίστησαν οι Νικόλ Κίντμαν και Τομ Κρουζ. Η ταινία βασίστηκε στη νουβέλα του Άρτουρ Σνίτσλερ και αφορά τη ζωή ενός ζευγαριού που αναζητά τη σεξουαλική έκφραση, ως μέσο για να ξεφύγει από τη ρουτίνα, αλλά τελικά οι πρωταγωνιστές γίνονται συμμέτοχοι σε έναν ερωτικό εφιάλτη, που περιέχει ρίσκο, παιχνίδι, ακόμα και θάνατο. Τα γυρίσματα της ταινίας διήρκησαν 2 χρόνια και γίνονταν με απόλυτη μυστικότητα. Αφότου ολοκληρώθηκε το μοντάζ της ταινίας, ο Κιούμπρικ υπέστη ανακοπή στον ύπνο του και απεβίωσε στις 7 Μαρτίου 1999, αφήνοντας παρακαταθήκη τις ταινίες του και φυσικά έχοντας επηρεάσει βαθύτατα τον κινηματογράφο παγκοσμίως.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Ο οραματιστής σκηνοθέτης που δίχαζε κοινό και κριτικούς, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Η εκκεντρική ζωή και η ασεβής τέχνη του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, protagon.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Αφιέρωμα Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Η φιλμογραφία μιας διάνοιας, cinemagazine.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Στις 7 Μαρτίου του 1999 πεθαίνει ο Αμερικανός σκηνοθέτης Στάνλεϊ Κιούμπρικ, popaganda.gr, Διαθέσιμο εδώ
