Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Η ελληνική Ιστορία, ιδιαίτερα από την Ύστερη Νεότερη Εποχή και έπειτα, έχει σημαδευτεί από αρκετές και αλλεπάλληλες εμφύλιες διαμάχες, οι οποίες, μάλιστα, ξεκίνησαν να σημειώνονται πριν ακόμη ανακηρυχθεί η ανεξαρτησία του Ελληνικού κράτους. Αυτές διαμόρφωσαν, σε μεγάλο βαθμό, την Ελλάδα του σήμερα, καθώς διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στον ρου της Ιστορίας της χώρας μας.
Το βιβλίο του Ιωάννη Στεφανίδη με τίτλο Ανεπιθύμητοι και αναλώσιμοι: Οι αντάρτες του συνταγματάρχη Ψαρρού και ο κατοχικός Εμφύλιος, 1943-44, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, εστιάζει στον ελληνικό κατοχικό εμφύλιο πόλεμο του 1943-1944 και τις βασικές του αιτίες, που αποτέλεσαν τον οιωνό του Ελληνικού Εμφύλιου Πολέμου (1946-1949).
Ο επίκουρος καθηγητής Ιωάννης Δ. Στεφανίδης διδάσκει διπλωματική ιστορία στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και είναι, επίσης, διδάκτωρ του London School of Economics. Ακόμα, έχει διατελέσει συνεργάτης του ΙΜΧΑ και έχει εργαστεί για την Ελληνική Υπηρεσία του ΒΒC. Από τις εκδόσεις Επίκεντρο έχουν δημοσιευτεί τα έργα του: Εν ονόματι του έθνους: Πολιτική Κουλτούρα, αλυτρωτισμός και αντιαμερικανισμός στη μεταπολεμική Ελλάδα, 1945-1967 (2010), Υποκατάστατο ισχύος: Η βρετανική προπαγάνδα στα Βαλκάνια, 1939-44 (2018). Επίσης, άλλα έργα του είναι: Ο τελευταίος ευρωπαϊκός αιώνας: διπλωματία και πολιτική των δυνάμεων 1871-1945 (εκδόσεις Προσκήνιο, 1997) και Isle of Discord: Nationalism, Imperialism and the Making of the Cyprus Question (1999).
Πρωταγωνιστής του έργου του αυτού είναι ο συνταγματάρχης Ψαρρός, το 5/42 Σύνταγμα και η ανεξάρτητη οργάνωση της Αντίστασης ΕΚΚΑ (Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση) με τους αντάρτες της, οι οποίοι ήταν «αυτονόητο εθνικό καθήκον η αντίσταση». Την Κεντρική Επιτροπή της ΕΚΚΑ συνιστούσαν οι εξής: Ψαρρός (Άρχος), Καρτάλης (Τσαγκαραδιώτης), Καψαλόπουλος (Καραγκούνης), ο δικηγόρος Δημήτρης Κατάβολος, ο ανώτερος υπάλληλος του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους Μανωλέσος, συνταγματάρχης Καραχρήστος, ο συνταγματάρχης Γεωργαντάς, ο στρατιωτικός ιατρός Κωστόπουλος. Πρωταρχικός ρόλος της οργάνωσης υπήρξε η απελευθέρωση από τον διττό ζυγό, αφενός του κατακτητή και αφετέρου της εγχώριας οικονομικής ολιγαρχίας.
O Ψαρρός και η οργάνωσή του απέφυγαν τις δεσμευτικές μεταπολεμικές πολιτικές κατευθύνσεις. Ήταν υπέρ του ομοσπονδιακού μετασχηματισμού και ιδιαίτερα της ελεύθερης μετανάστευσης. Ακόμα, τάσσονταν υπέρ της κυρίαρχης λαϊκής θέλησης, καθώς εντόπιζαν προβλήματα με την αληθινή Δημοκρατία και την πολιτική ελευθερία. Μάλιστα, με το κομμουνιστικό καθεστώς πίστευαν ότι θα εφαρμοζόταν πλήρης κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής και πως ο άνθρωπος θα στερούνταν οικονομικής πρωτοβουλίας και ατομικής ελευθερίας. Επίσης, ο συνταγματάρχης Ψαρρός τήρησε τη μέθοδο της πολιτικής ανεξιθρησκείας (σε αυτό συνέβαλαν τα γεγονότα των 1935 και 1940), απαλλαγμένος από πολιτικές και ιδεολογικές σκοπιμότητες.
Φυσικά, οι καχυποψίες από τον ΕΛΑΣ ήταν αναμενόμενες, γεγονός που οδήγησε τις δύο οργανώσεις σε σύγκρουση. Εν τέλει, ο συνταγματάρχης Ψαρρός δολοφονήθηκε στις 17 Απριλίου του 1944 από τον Ευθύμιο Ζούλα, ταγματάρχη του ΕΛΑΣ, κατόπιν διαπληκτισμού. Έχει λεχθεί πως η Αντίσταση υπήρξε μία από τις σημαντικότερες στιγμές της Ελληνικής Αριστεράς κατά τον 20ο αιώνα. Επιπρόσθετα, παρά το γεγονός ότι το ΕΑΜ προερχόταν από το ΚΚΕ, δεν αποτελούσε τη μόνη οργάνωση που είχε ως στόχο μία νέα αρχή.
Το έργο αυτό προσπαθεί να ρίξει φως στην ιστορική διαδρομή της αφανούς αντιστασιακής οργάνωσης ΕΚΚΑ και του ηγέτη της, συνταγματάρχη Δημήτριου Ψαρρού, στηριζόμενο σε πληθώρα ιστορικών αρχείων, που καταδεικνύουν, παράλληλα, πώς οδηγήθηκε η Ελλάδα στον μετέπειτα Εμφύλιο Πόλεμο της περιόδου 1946-1949.
