Της Βασιλικής Χατζηγεωργίου,
Ο Ιμπρεσιονισμός ως έννοια είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτή; Οι έννοιες Σουρεαλισμός, Εξπρεσιονισμός, Κυβισμός και άλλες τόσες ηχούν ως κάτι τόσο αληθινά σύνθετο και πολύπλοκο, που απομακρύνουν από την ιδέα να θελήσει κανείς να ενημερωθεί περαιτέρω. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργείται έτσι μία σύγχυση εννοιών στο μυαλό των ατόμων, με αποτέλεσμα να μπερδεύονται και να στέκονται αδρανή στις καινούριες πληροφορίες. Όλα αυτά αποτελούν καλλιτεχνικά κινήματα που αντιπροσωπεύουν συγκεκριμένες χρονολογικές περιόδους. Δεν είναι δυσνόητα, απλά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους απαιτούν χρόνο για να αφομοιωθούν.
Ο Ιμπρεσιονισμός, για παράδειγμα, με πρωτοστάτες τον Monet και τον Pissarro, εμφανίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα ως ριζοσπαστική αντίδραση στις συμβατικές τεχνικές ζωγραφικής που προωθούνταν από τα εργαστήρια διδασκαλίας στο Παρίσι. Ένας από τους πιο γνωστούς καλλιτέχνες, που επηρεάστηκε σαφώς από το ιμπρεσιονιστικό κίνημα, ώστε να ταιριάζει με την αισθητική του, αλλά προσάρμοσε το ύφος του αναλόγως, ήταν ο Vincent Van Gogh. Ένας πολυσυζητημένος δημιουργός, ευρύτερα γνωστός, τόσο για τα έργα του, όσο και για τη ζωή του. Πώς, όμως, ήρθε σε επαφή με τον Ιμπρεσιονισμό;
Ενώ γεννήθηκε στην Ολλανδία, και στην αρχή της ζωής του επιχείρησε να ασχοληθεί με τελείως άσχετα με την τέχνη πράγματα, μετά τα 27 του χρόνια ξεκίνησε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής. Αφού το 1886 ο Vincent μετακινήθηκε προς το Παρίσι και ξεκίνησε την εντατική ενασχόληση με τη ζωγραφική φαίνεται πως επηρεάστηκε η ζωή του από τις αμφιλεγόμενες εκθέσεις που έκαναν οι ιμπρεσιονιστές εκείνη την εποχή.
Το συγκεκριμένο έργο, η Έναστρη Νύχτα, σύμφωνα με πηγές φαίνεται πως αποτυπώθηκε στον καμβά του καλλιτέχνη κατά τη διάρκεια της διαμονής του σε ψυχιατρική κλινική στα περίχωρα της Προβηγκίας. Τί μπορεί να σκεφτεί κανείς όσο παρατηρεί τον πίνακα; Πώς μπορεί να ερμηνεύσει το δημιούργημα ενός ψυχικά ασταθούς ανθρώπου; Επηρεάστηκε η τέχνη του από τον εσωτερικό του κόσμο ή αποτελούσε τη διαφυγή του από αυτόν;
Αν και οι απαντήσεις αυτές είναι δύσκολο να δοθούν με απόλυτη βεβαιότητα ένα είναι σίγουρο: το γεγονός πως αποτελεί ένα εντυπωσιακό και ριζοσπαστικό έργο, το οποίο είναι σήμερα αρκετά δημοφιλές και αναγνωρίσιμο στο κοινό. Σκιαγραφεί, λοιπόν, έναν ταραχώδη ουρανό και αναπαριστά τα αστέρια με παρόμοιο τρόπο με αυτόν που είχαν αποτυπωθεί οι γαλαξίες σε ένα βιβλίο αστρονομίας αρκετά χρόνια νωρίτερα από τη δημιουργία του πίνακα. Ο Van Gogh δημιούργησε την Έναστρη Νύχτα με κοφτές πινελιές, οι οποίες αποτελούσαν το χαρακτηριστικό των έργων του, ενώ παράλληλα, τα έντονα χρώματα του πίνακα φανέρωναν σαφή ένδειξη επηρεασμού της τέχνης του από το ιμπρεσιονιστικό κίνημα. Είναι ευρύτατα γνωστό πως οι ιμπρεσιονιστές εκμεταλλευόμενοι την εφεύρεση πολλών νέων χρωστικών σταμάτησαν να χρησιμοποιούν την υποτονική χρωματική παλέτα του μαύρου που χρησιμοποιούσαν αλλεπάλληλα παλαιότεροι καλλιτέχνες. Τα έντονα χρώματα ήταν αυτά που κυριαρχούσαν πλέον και άρχισαν να συνδέονται με τον Ιμπρεσιονισμό και να τον χαρακτηρίζουν.
Επίσης, ο πίνακας είναι φανερό πως απεικονίζει ένα χωριό, το οποίο όμως, σύμφωνα με αναφορές, δεν απεικόνιζε πιστά τη θέα από το παράθυρο του δωματίου του. Το γεγονός αυτό έρχεται να προστεθεί στα χαρακτηριστικά του Ιμπρεσιονισμού, κατά τον οποίο οι καλλιτέχνες δεν αντέγραφαν τα πάντα ρεαλιστικά από τη φύση. Αξίζει, ακόμη, να σημειωθεί πως οι ιμπρεσιονιστές ήταν εκείνοι που ξεκίνησαν να διαφοροποιούνται από τις απεικονίσεις μυθολογικών, ιστορικών και παραδοσιακών σκηνών που αποτελούσαν τα βασικά θέματα μέχρι και εκείνη την εποχή και να επικεντρώνονται σε στιγμές από την καθημερινή ζωή.
Αναντίρρητα, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα πως ο ιμπρεσιονισμός ως κίνημα έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης τέχνης και έδωσε το περιθώριο και την ελευθερία στους καλλιτέχνες να διαφοροποιούνται και να εκφράζονται αβίαστα μέσα από τη ζωγραφική τους. Χωρίς να υπακούσουν σε κοινωνικές νόρμες βρήκαν το θάρρος και τη δύναμη να διαφοροποιηθούν και να πάνε κόντρα στις συμβατικές τεχνικές που χρησιμοποιούνταν ευρέως μέχρι τότε, από τη στιγμή που είχε σταματήσει να τους εκφράζει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Impressionism, Ralph Skea, Thames and Hudson, Σεπτέμβριος 2019.
