Του Θανάση Μάριζα,
(Δικαιολογημένα) ερωτηματικά προέκυψαν από τις πρόσφατες δηλώσεις του Πρωθυπουργού της Μεγάλης Βρετανίας, Rishi Sunak, πως υφίσταται «μια αυξανόμενη συναίνεση ότι η εξουσία του όχλου αντικαθιστά τη δημοκρατική εξουσία». Ίσως, επειδή ακόμα και ανάμεσα στο ακροατήριο των εκπροσώπων της αστυνομίας που ο Sunak είχε συγκεντρώσει, μια τέτοια συναίνεση πολύ απλά δεν υπήρχε. Ίσως, ακόμα, επειδή οι διαδηλωτές, τους οποίους ο Sunak εξίσωσε με έναν ενιαίο και δυσδιάκριτο «όχλο», προέρχονται από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος και είναι συχνά εκπρόσωποι αντιμαχόμενων σκοπών (π.χ. προ-παλαιστινιακές και προ-ισραηλινές πορείες). Ή ίσως, τέλος, επειδή το ίδιο το Κόμμα των Συντηρητικών του Sunak είναι εκείνο που, σε πολλές περιπτώσεις, φροντίζει «να σπέρνει τους σπόρους» της διχόνοιας.
Δύσκολα αναμένει κανείς να ακούσει τέτοιου είδους «βαρύγδουπες» δηλώσεις, από το στόμα ενός Πρωθυπουργού, για… ψύλλου πήδημα. Κυρίως επειδή δεν θα θεωρείτο και η πιο έξυπνη επιλογή για έναν ηγέτη κράτους να παραδέχεται πως έχει χάσει τον έλεγχο των πραγμάτων, ακόμη και υπό τις πλέον αντίξοες συνθήκες. Οπότε σίγουρα δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη πολιτική η δημόσια ομολογία ότι ένα κράτος «βυθίζεται» σε βίαιη αναρχία, όταν κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει ούτε… κατά φαντασίαν. Μια πιθανή εξήγηση, λοιπόν, για την ανωτέρω «βιασύνη», είναι εάν ο εκάστοτε ηγέτης –στην υπό εξέταση περίπτωση ο Sunak– δανείζεται μια σελίδα από το βιβλίο του Donald Trump, επιδιώκοντας να δημιουργήσει ένα τεχνητό πλεονέκτημα μέσω της υποκίνησης φόβου, της αύξησης διχασμού και της τοξικότητας της ατμόσφαιρας, ώστε να δικαιολογήσει μια μετέπειτα καταπάτηση των δημοκρατικών κανόνων και παραβίαση των ατομικών ελευθεριών, στο όνομα της «επαναφοράς της τάξης».
Ένα τέτοιο σενάριο αποκτά μια κάποια υπόσταση, λόγω δυο ακόμα παρεμφερών γεγονότων, στον απόηχο της ομιλίας Sunak: πρώτον, ανακοινώθηκε η υιοθέτηση νέων μέτρων, τα οποία θα επιτρέπουν στη βρετανική αστυνομία να συλλαμβάνει κατά το δοκούν διαδηλωτές που καλύπτουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους. Δεύτερον, η (εκπληκτικά βραχυπρόθεσμη) προκάτοχος του Sunak, Liz Truss, έκανε ένα ολόκληρο υπερατλαντικό ταξίδι, μόνο και μόνο για να εμφανιστεί σε μια εκδήλωση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και να δικαιολογήσει την αστεία σύντομη θητεία της, ως αποτέλεσμα των δολοπλοκιών του «βαθέος κράτους» της Βρετανίας. Γιατί όταν οι αριστεροί πολιτικοί αποτυγχάνουν, αυτό είναι αποτέλεσμα της ανικανότητάς τους και της λαϊκής δυσαρέσκειας εναντίον τους. Όταν το κάνουν οι δεξιοί, τότε όλα είναι ένα προϊόν συνωμοσίας και ακαθόριστων μυστικών οργανισμών. Όπως και να έχει, είναι ακόμη πολύ νωρίς, για να κριθεί εάν υπάρχει, πράγματι, βάση στις ανωτέρω εικασίες.
Αυτό δεν σημαίνει, επίσης, πως δεν έχουν προκύψει ρεαλιστικές ανησυχίες σχετικά με τη συμπεριφορά ορισμένων διαδηλωτών σε ορισμένες πορείες. Υπάρχουν, παραδείγματος χάριν, εύλογα ερωτήματα σχετικά με τον βαθμό στον οποίο οι εν λόγω διαδηλωτές θα πρέπει να διαταράσσουν τη ζωή άλλων πολιτών, μέσω των επιλεγμένων τοποθεσιών των κινητοποιήσεων. Η στόχευση, αντίστοιχα, των οικιών των βουλευτών, καθώς και των οικογενειών τους, «περνά τη γραμμή» και μετατρέπεται σε παρενόχληση και εκφοβισμό. Ωστόσο, όπως τονίστηκε και στην αρχή της παραγράφου, πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά, που οπωσδήποτε δεν αντικατοπτρίζουν τη συνολική εικόνα. Οπότε, όταν ο επικεφαλής των Torries (και ολόκληρου του κράτους) συνδέει την ειρηνική, δημοκρατική διαμαρτυρία με την «εξουσία του όχλου», με τρόπο που περιφρονεί και υπονομεύει τις περήφανες παραδόσεις της ευρωπαϊκής ελεύθερης έκφρασης, «πυροβολεί» (σχεδόν αναίτια και, σίγουρα, αδέξια) τον εαυτό του στο πόδι.
Το Γραφείο του Sunak, στον αριθμό 10 του Downing Street, φαίνεται να κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα. Έτσι, στον Βρετανό Πρωθυπουργό δόθηκε μια ακόμα «ευκαιρία», πάνω στην ίδια θεματική, 48 ώρες αργότερα. Όταν το πρωθυπουργικό αναλόγιο στήθηκε, για μια σπάνια απρογραμμάτιστη δήλωση, η φράση «εξουσία του όχλου» είχε απαλειφθεί από το λεξιλόγιο. Στη δεύτερη προσπάθειά του, ο Sunak ήταν πιο σοβαρός, μετρημένος και σεβάσμιος προς τις ευθύνες του αξιώματος που κατέχει.
Εξέδωσε ισότιμες καταγγελίες, τόσο για τους «ισλαμιστές – εξτρεμιστές», όσο και για την «ακροδεξιά», και ορθά υποστήριξε ότι «αλληλοτρέφονται και ενθαρρύνουν ο ένας τον άλλον». Δεν είχε, επίσης, άδικο που υπέδειξε ότι υπάρχουν κακοήθεις δυνάμεις, οι οποίες επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν τα έντονα συναισθήματα που προκάλεσε ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς. Αναγνώρισε και καταδίκασε τις κλιμακώσεις τόσο του αντισημιτικού, όσο και του αντιμουσουλμανικού μίσους. Και, σε μια προφανή (αλλά, όπως και να έχει, σωστή) αναγνώριση, τόνισε ότι κανείς δεν πρέπει να ζει κάτω από απειλές βίας. Τέλος, ο Sunak χτύπησε μια πιο αναζωογονητική «νότα» και μια που δεν είχε κανέναν τραμπικό απόηχο, όταν χαιρέτησε τη Βρετανία ως «την πιο επιτυχημένα πολυεθνική, πολυθρησκευτική δημοκρατία στον κόσμο».
Συμπερασματικά, μέσω μιας από τις προσεκτικότερα σχεδιασμένες ομιλίες του, ο Sunak κατάφερε να περιορίσει τα κακώς κείμενα και να διορθώσει, έστω και βιαστικά, την αρχική γκάφα του. Ας του δοθεί, προς το παρόν τουλάχιστον, το «ελαφρυντικό» της αμφιβολίας, πως πράγματι επιθυμεί να μειώσει τη μισαλλοδοξία στη χώρα του και να φέρει κοντά τους Βρετανούς, χωρίς πιθανές και υποβόσκουσες αυταρχικές μηχανορραφίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The ‘mob rule’ Rishi Sunak fears most lies in the ranks of his own party, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Sunak demands ban on protests at MPs’ homes and crackdown on ‘mob rule’, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Britain’s ‘deep state’ thwarted my plans, Liz Truss tells US far-right summit, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Extremists trying to tear us apart, says Rishi Sunak in impromptu No 10 speech, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Protests descending into mob rule, Rishi Sunak warns police, BBC, διαθέσιμο εδώ
- New protest laws on face coverings and pyrotechnics, United Kingdom Government, διαθέσιμο εδώ
