Της Μιχαέλας Βαλερά,
Οι λιγούρες – και οι νυχτερινές ιδίως – έχουν άρρηκτα συνδεθεί με τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη και λιπαρά. Σχεδόν κάθε προσπάθεια επιλογής μιας υγιεινής λύσης προδίδεται μπροστά στο δέλεαρ μιας σοκολάτας ή μιας σακούλας πατατάκια. Αν και εσύ όταν ανοίγεις το ψυγείο, το πρώτο πράγμα που τραβάει την προσοχή σου είναι κάτι το «απαγορευμένο», σίγουρα δεν είσαι ο μόνος, όπως μας επιβεβαιώνει μια ομάδα ερευνητών στο Monell Chemical Senses Center στη Φιλαδέλφεια. Ποιο είναι το μυστικό, λοιπόν, πίσω από την υποσυνείδητη επιθυμία μας για την κατανάλωση λιπών και σακχάρων;
Η ακλώνητη σχέση εντέρου-εγκεφάλου μάς πληροφορεί για πληθώρα διεργασιών στο σώμα μας, μεταξύ των οποίων και ο πόθος για τα παχυντικά τρόφιμα. Οι επιστήμονες έκριναν το πνευμονογαστρικό νεύρο ως τον υποκινητή που στέλνει αισθητηριακές πληροφορίες από τα νευρικά κύτταρα του εντέρου στον εγκέφαλο. Κατά τη διάρκεια των πειραμάτων, οι επιστήμονες ανακάλυψαν δύο οδούς του πνευμονογαστρικού νεύρου, μία για τα λίπη και μία για τα σάκχαρα, που ξεκινούν από το έντερο και στέλνουν πληροφορίες για το τι είδους τροφή έχει φτάσει προς απορρόφηση στο περιεχόμενο του εντέρου. Αυτοί οι δύο τύποι νευρώνων είναι που τελικά ενεργοποιούν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου με συνέπεια η ντοπαμίνη να διαχέεται ελεύθερα στις συναπτικές σχισμές του ραχιαίου ραβδωτού σώματος.
Εφόσον η ντοπαμίνη – ο νευροδιαβιβαστής της χαράς – είναι τόσο δελεαστική για τα κύτταρα μας, είναι αναμενόμενο, λοιπόν, τα λίπη και τα ζάχαρα να μας φαίνονται εξίσου γοητευτικά και κάθε προσπάθεια αντίστασης να ματαιώνεται. Ειδικά όταν τα λίπη και τα ζάχαρα συνδυάζονται σε ένα προϊόν, η επίδραση τους είναι συνεργατική και οδηγεί σε μεγαλύτερη απελευθέρωση ντοπαμίνης. Σε ένα πείραμα που διεξήχθη σε ποντίκια, αυτού του είδους η συνέργεια οδήγησε σε υπερκατανάλωση τροφής, μια παρατήρηση που μπορεί ικανοποιητικά να διερευνήσει τα κυκλώματα της παχυσαρκίας. Το επόμενο βήμα των επιστημόνων είναι να προσπαθήσουν να βρουν θεραπείες που να στηρίζονται στην αλλαγή των σημάτων που μεταβιβάζει το πνευμονογαστρικό νεύρο για τον περιορισμό της όρεξης και την μείωση του βάρους σε υπέρβαρα άτομα. Παραδείγματα αυτών των προσπαθειών είναι οι αγωνιστές του GLP-1, όπως η σεμαγλουτίδη και η τιρζεπατίδη, αλλά και η χειρουργική επέμβαση της γαστρικής παράκαμψης (bypass).
Αυτά τα ευρήματα οδήγησαν στο συμπέρασμα πως μπορούμε να λαχταράμε τρόφιμα χωρίς να το καταλαβαίνουμε και συνεπώς η νομοταγής συμμόρφωση σε μια δίαιτα χωρίς λίπη και σάκχαρα να καθίσταται νευροφυσιολογικά αδύνατη. Βέβαια, αν η απενεργοποίηση αυτών των οδών που στέλνουν ηλεκτροχημικά σήματα στον εγκέφαλο γινόταν δυνατή, θα μπορούσε δυνητικά να ελαφρύνει τις ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Ωστόσο, η δυσκολία του πειράματος εντείνεται καθώς τα συγκεκριμένα κύτταρα εμπλέκονται και σε άλλα βιοχημικά μονοπάτια του οργανισμού που αν τα απενεργοποιούσαμε, οι επιπτώσεις μάλλον θα ήταν απρόβλεπτες.
Αντιστρόφως, θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε υπέρ μας το κύκλωμα ανταμοιβής της ντοπαμίνης για την καθιέρωση υγιεινών προτύπων. Η άσκηση, επί παραδείγματι, μπορεί να αλλάξει το εντερικό μικροβίωμα και να αυξήσει την ντοπαμίνη που εκκρίνεται από την όλο και πιο εντατική άσκηση. Η επανακαλωδίωση του εγκεφάλου είναι εφικτή και μπορεί να μας εξυπηρετήσει ακόμη και σε ασθένειες, όπως η ανορεξία και ίσως η ιδιότητα της πλαστικότητας του εγκεφάλου να είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση αντίστοιχων νόσων.
Καθίσταται σαφές πως όσο εύγευστο και αν είναι ένα τρόφιμο δεν είναι ούτε απαραίτητο αλλά ούτε και αρκετό για να προάγει την υπερκατανάλωση του. Αντίθετα, η προτίμηση σε κάποια συγκεκριμένη γεύση, που αλλάζει από άνθρωπο σε άνθρωπο, εξαρτάται από την νευρική απόκριση του οργανισμού μετά την απορρόφηση των συστατικών, με άλλα λόγια από το ποσό της ντοπαμίνης που θα απελευθερωθεί τελικά, ανάλογα με την περιεκτικότητα του σε λίπη και σάκχαρα. Πράγματι, είναι δυνατό οι συνειδητές προσπάθειες δίαιτας να υπερνικούνται μπροστά στην υποσυνείδητη αλλά νευροφυσιολογικά τεκμηριωμένη εσωτερική ορμή για κατανάλωση τροφών πλούσιων τόσο σε λίπη όσο και σε σάκχαρα. Η ανακάλυψη, όμως, αυτού του μηχανισμού δεν περιορίζει τις φιλοδοξίες μας για την εύρεση του επόμενου θεραπευτικού στόχου που θα είναι σε θέση να καταρρίψει τις αχαλίνωτες διατροφικές μας επιλογές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- New Study Reveals Why Fats and Sugars Are Irresistible. webmd. Διαθέσιμο εδώ
- Separate gut-brain circuits for fat and sugar reinforcement combine to promote overeating. sciencedirect. Διαθέσιμο εδώ
