Της Γεωργίας-Αλεξάνδρας Καλογεροπούλου,
Ο διάσημος πίνακας του Hugues Merle “The Lunatic of Etretat” (1871) συγκαταλέγεται στο κίνημα του ρομαντισμού και διαφοροποιείται από την πλειονότητα των ρεαλιστικών έργων του, τα οποία εξέφραζαν μια συναισθηματική χροιά και τρυφερότητα. Ο πίνακας αυτός είναι γνωστός για την υποβλητική γυναίκα με το σκοτεινό ύφος της και το κούτσουρο που κρατάει για την οποία έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες. Το διαπεραστικό βλέμμα της ενσαρκώνει ένα ιαπωνικό φαινόμενο που ονομάζεται “sanpaku” ή αλλιώς ‘’three whites’’ όπως το έκανε γνωστό ο συγγραφέας George Osawa, ο οποίος το 1960 προέβλεπε θανάτους διασήμων από τη ματιά τους (όπως την Marilyn Monroe και τον J Kennedy).
Συγκεκριμένα, πρόκειται για μια ιαπωνική δεισιδαιμονία που ερμηνεύει τη μοίρα του ανθρώπου ανάλογα από το πού βρίσκεται το λευκό του ματιού πάνω ή κάτω από την ίριδα. Στον πίνακα, το βλέμμα της γυναίκας, σε συνδυασμό με τα κόκκινα μάτια της (ένδειξη ότι έκλαιγε) υποδεικνύουν συναισθηματική ανισορροπία και ένα δυσοίωνο μέλλον. Κάποιοι το ερμηνεύουν ως στοιχείο ότι πρόκειται για μια τρελή γυναικά ή ότι θέλει να σκοτώσει κάποιον.
Η γλώσσα του σώματός της είναι εχθρική και επιθετική, κάτι που αποκαλύπτει την αγωνιώδη φύση του πίνακα. Η γενικότερη στάση που έχει πάρει και τα πόδια της που είναι ανασηκωμένα, καθώς το βλέμμα που έχει δίνει την εντύπωση ότι ετοιμάζεται να φύγει από τον θεατή, να απομακρυνθεί γατί τον βλέπει ως απειλή και θέλει να προστατευτεί. Είναι ρακένδυτη και τα μαλλιά της είναι αχτένιστα. Γενικότερα, βρίσκεται σε μία κακή εξωτερική κατάσταση κάτι που φανερώνει τη δεινή οικονομική της κατάσταση.
Στα χέρια της κρατάει ένα ξύλινο κούτσουρο που είναι χαραγμένο (πρόσωπο ή λέξεις) το οποίο το έχει τυλίξει με μία κουβέρτα και το έχει δέσει με μία κουκούλα. Ο τρόπος με τον οποίο το κρατάει είναι σαν να έχει στα χέρια της ένα μωρό και θέλει να το προστατέψει. Αρκετοί το ερμηνεύουν αυτό ως ένα παιδί που χάθηκε και η γυναίκα πενθεί για το χαμό του ή ως ένδειξη ότι η γυναικά θέλει να αποκτήσει ένα παιδί. Αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι πρόκειται για μία ψυχικά ασθενή γυναικά που θέλει να τεκνοποιήσει αλλά δεν μπορεί. Υποστηρίζεται ότι πάσχει από υστερία, μία ψυχική νόσο που τον αιώνα εκείνον θεωρείτο ότι έπληττε τις γυναίκες.
Ωστόσο, υπάρχει και μία άλλη ερμηνεία, αρκετά διαφορετική από αυτήν τη δημοφιλή απόδοσή του. Αφορά την ιστορικοπολιτική περίοδο, κατά την οποία δημιουργήθηκε το έργο. Όταν ο ζωγράφος το τελείωσε, έχασε η Γαλλία στον Γαλλοπρωσικό πόλεμο το 1871 και τους ζητήθηκε να παραδώσουν το έδαφος Αλσατία-Λωρραίνη. Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία, η γυναικά μπορεί να είναι η προσωποποίηση της Γαλλίας. Το έντονο βλέμμα της που συνδέεται με το φαινόμενο “sanpaku” να εκδηλώνει την κατεστραμμένη Γαλλία, καθώς και την οργή και εκδίκηση που θέλει να πάρει για τα χαμένα εδάφη και την ήττα από τη Γερμανία και τους συμμάχους της. Το κούτσουρο που παραπέμπει σε μωρό συμβολίζει την περιοχή της Αλσατία–Λωρραίνη.
Η γυναίκα κρατάει το κούτσουρο-μωρό και δεν το αφήνει από τα χέρια της, αυτό ερμηνεύεται ως τη Γαλλία που δεν μπορεί να δεχθεί την απώλεια εδαφών. Τα μαλλιά της που ανεμίζουν στον αέρα συμβολίζουν τη σημαία της χώρας και, έτσι, αποτελεί ένδειξη πατριωτισμού. Το κόκκινο, που είναι τυλιγμένο γύρω από το κούτσουρο, αντιπροσωπεύει τη σημαία της εκδίκησης. Ακολούθως, η γυναικά-Γαλλία μπορεί να είναι απεριποίητη, αλλά τα ποδιά της είναι καθαρά, πράγμα που δείχνει τη χώρα σε κακή κατάσταση έτοιμη, όμως, να ανακάμψει και να ρίξει αντίποινα.
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τον συγκεκριμένο πίνακα. Οπότε, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε με ακρίβεια τί ακριβώς σημαίνει και ποια εκδοχή ισχύει. Παρόλα αυτά, δεν σταματάει ποτέ να έχει διαχρονική αξία που εντυπωσιάζει όποιον τον παρατηρεί. Το έργο αυτό βρίσκεται στο μουσείο “The Chrysler Museum of art’’.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The lunatic of Etretat hysteria or political allegory, hasta-standrews.com, διαθέσιμο εδώ.
- Japan’s sanpaku eye superstition, tofugu.com, διαθέσιμο εδώ.
