Της Χαράς Παπαϊωάννου,
Η ελληνική μετανάστευση, προσέφερε πολιτισμό και κουλτούρα στις κοινωνίες που εγκαταστάθηκαν οι ομογενείς. Υπήρξε ωστόσο, και ένδειξη ενός προβληματικού οικονομικού, κοινωνικού και δομικού συστήματος, που ανά ιστορικές περιόδους διένυσε η χώρα. Κατά τον 19ο αιώνα παρατηρείται η σταφιδική κρίση ή αλλιώς «ο πόλεμος της σταφίδας». Το 1893, ξεσπά κρίση και ο Τρικούπης κηρύττει τη χώρα σε χρεωκοπία. Αυτό συνέβη, λόγω του ότι η Ελλάδα είχε στηρίξει την οικονομία της στη διεξαγωγή σταφίδας κατά ένα 60%, με αποτέλεσμα οι ελπίδες για την υπερπήδηση του υπερδανεισμού της, να στηρίζονται στα έσοδα από την εξαγωγή του «μαύρου χρυσού».
Όταν η παραγωγή, λοιπόν, κατέρρευσε η χώρα δεν είχε καμία σανίδα σωτηρίας για να ελπίζει στην αποπλήρωση του χρέους της, αλλά και πάνω από το 30% του εγχώριου πληθυσμού της έμεινε χωρίς εργασία. Η Βρετανία κατανάλωνε την πλειοψηφία της εξαγόμενης σταφίδας της χώρας και την χρησιμοποιούσε κυρίως για τη δημιουργία γλυκών. Η Γαλλία, εμφανίστηκε αναπάντεχα ως αγοραστής έπειτα από το 1878, που υπέστη φθορά στις εγχώριες σταφιδοκαλλιέργειες της. Η Ελλάδα όσο απότομα εκτόξευσε τα έσοδα της με τη ζήτηση σταφίδας από τη Γαλλία, εξίσου γρήγορα την έχασε από αγοραστή, καθώς η παραγωγή της αποκαταστάθηκε. Τότε, οι παραγωγοί του «μαύρου χρυσού», άρχισαν να μεταναστεύουν στις Η.Π.Α. όπως και το εργατικό δυναμικό που έμεινε δίχως εργασία. Οι ομογενείς, ενσωματώθηκαν έχοντας υποτιμηθεί και δεχτεί έντονο ρατσισμό από τους ντόπιους. Με πολύ κόπο και σκληρή εργασία για να επιβιώσουν, κατόρθωσαν να αναδειχτούν και να εδραιωθούν στην Αμερική, κάνοντας πλήθος εργασιών όταν έφτασαν όπως λουστραδόροι, λαντζιέρηδες και εργάτες.
Μετά τον Β΄ Π.Π., το 1952 παρατηρείται μαζική μετανάστευση Ελλήνων ομογενών στην Αυστραλία που κορυφώνεται το 1954. Ελληνοαυστραλιανές παροικίες υπήρχαν στην περιοχή, ήδη από το 1900 και αριθμούσαν ένα σημαντικό αριθμό κατοίκων από τότε. Το 1897 και 1898 όμως, είχε προηγηθεί η δημιουργία των πρώτων Ελληνικών Κοινοτήτων*, που συνοδεύονταν από ελληνόφωνα σχολεία και εκκλησίες. Το 1953, οι δύο χώρες αντάλλαξαν πρέσβεις και υπογράφτηκε συμφωνία μεταξύ τους. Αποτέλεσμα αυτού, να υπάρχουν συνεχείς και αυξανόμενες μεταναστευτικές ροές και οι ελληνικές κοινότητες, αδελφότητες, σχολεία και οργανώσεις που είχαν σχηματιστεί προπολεμικά, να επεκτείνονται ταχύτατα. Αιτίες της μετανάστευσης στην Αυστραλία, υπήρξαν πολιτικοί λόγοι (διώξεις και διακρίσεις πολιτών), κοινωνικοί λόγοι (κοπέλες οι οποίες δεν είχαν προίκα για να παντρευτούν, έφευγαν για να βρουν γαμπρό με τα λεγόμενα «πλοία των νυφών») και το κριτήριο της εύρεσης εργασίας σε εργοστάσια της χώρας. Οι συντοπίτες, που αναχωρούσαν για εκεί κατάγονταν από χωριά στη συντριπτική τους πλειοψηφία. Επίσης, δεν είχαν επαγγελματική κατάρτιση και γνώριζαν ελάχιστα την αγγλική γλώσσα.
Πριν το 1954, οι ομογενείς στην Αυστραλία ήταν εργοδότες και αυτοαπασχολούμενοι. Ζούσαν σε επαρχίες κατά κύριο λόγο και εργάζονταν σε καταστήματα δικά τους ή άλλων Ελλήνων. Με ορόσημο το ´54, που διαχωρίζει τις ελληνικές κοινότητες της περιοχής σε παλαιές και νέες, παρατηρείται η κάθε κοινότητα να έχει γίνει 13 φορές μεγαλύτερη, με τους Έλληνες να εργάζονται ως εργάτες σε βιομηχανίες ή ως υπάλληλοι. Πλέον, ζούσαν στο κέντρο και μόνο ένα 17% εξ αυτών ήταν αυτοαπασχολούμενοι.
Το επόμενο μεταναστευτικό κύμα ήρθε τη δεκαετία του 1970. Οι συγκυρίες της εποχής βρήκαν τους ομογενείς ειδικά της Βόρειας Ελλάδας, να αναζητούν εργασία στο Βέλγιο και τη Γερμανία. Η φτώχια ώθησε τον κόσμο να αφήσει τα παιδιά στους παππούδες σε πολλές περιπτώσεις και να φύγει στο εξωτερικό, με σκοπό να μαζέψει οικονομίες δουλεύοντας σε εργοστάσια. Οι συμπατριώτες, αντιμετώπισαν θέματα ενσωμάτωσης, καθώς βίωναν άγχος και εργασιακή ανασφάλεια. Κάποιες οικογένειες που είχαν φύγει με τα παιδιά τους, αντιμετώπισαν ένα δυσμενές εκπαιδευτικό σύστημα στη Γερμανία ειδικά, καθώς τα παιδιά, δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τα μαθήματα λόγω άγνοιας της γλώσσας. Όταν το σύστημα έγινε μεικτό, λόγω του πλήθους Ελλήνων που ανερχόταν πάνω από 250.000 άτομα, τα μαθήματα διδάσκονταν στους ελληνόφωνους μαθητές στη μητρική τους, αλλά κάποια μαθήματα όπως τα μαθηματικά διδάσκονταν από Γερμανούς δασκάλους, με αποτέλεσμα να τους δημιουργούνται μορφωτικά κενά. Η ελληνική συνείδηση των παιδιών που γεννήθηκαν εκεί, κινδύνευε σύμφωνα με τους γονείς τους, οι οποίοι στόχευαν μελλοντικά να επιστρέψουν στην Ελλάδα, κάτι που έγινε στα μεταπολιτευτικά πλαίσια. Όσο οι ομογενείς βρίσκονταν εκτός της χώρας, έστελναν εμβάσματα στην Ελλάδα και σκόπευαν σε επενδύσεις για να γυρίσουν εξασφαλίζονταν μια καλύτερη ζωή στον τόπο τους.
Αποκορύφωμα της μεταναστευτικής ιστορίας της Ελλάδας με καινοτόμες συμπεριφορικές δομές να εντοπίζονται σε όσους επέλεξαν να φύγουν, είναι η γνωστή οικονομική κρίση του 2010. Έλληνες φεύγουν τότε για το Ηνωμένο Βασίλειο, την Γερμανία, την Ολλανδία, τις Σκανδιναβικές Χώρες και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Όσοι μετανάστευσαν εκεί ονομάστηκαν “Brain drainers”. Ήταν στην πλειοψηφία τους απογοητευμένοι από την Ελλάδα και δεν είχαν σκοπό να επιστρέψουν. Θεωρούσαν πως η επιλογή τους ήταν που τους εξασφάλισε ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο και είχαν εθνική ταυτότητα αλλά όχι θρησκευτική ούτε πολιτική. Συναναστρέφονταν με άλλους Έλληνες, δεν σύναπταν κοινωνικές σχέσεις με ντόπιους, δεν έστελναν εμβάσματα στην Ελλάδα και δεν ήθελαν να κάνουν καμία επένδυση στην πατρίδα τους. Κοινό τους επίσης, αποτέλεσε ότι απεχθάνονταν την ελληνική κουλτούρα σκέψης και ήταν ευκατάστατοι.
*Κοινότητα είναι ένας οργανισμός ενώ κοινότητα είναι μία ομάδα ανθρώπων («Κ» και «κ» δηλώνουν το νόημα της κάθε φορά).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Παγκόσμια Ημέρα Μεταναστών: Έλληνες μετανάστες στο εξωτερικό, ertnews.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Η ΕΡΤ στη Βόρειο Ελλάδα, archive.ert.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Brain drain: Δύο στους τρεις Έλληνες μετανάστες δεν θα γυρίσουν, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Η Ελληνοαυστραλιακή παροικία 1900-1954, neoskosmos.com, διαθέσιμο εδώ.
- Η κρίση της σταφίδας και ο τουρισμός, moneyreview.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Η κρίση της σταφίδας που μετατράπηκε σε εξέγερση, newsbeast.gr, διαθέσιμο εδώ.
