Της Μαρίας Βαρλάμη,
Οι πάπυροι της Αλεξάνδρειας αποτελούν μια συλλογή αρχαίων χειρογράφων γραμμένων σε πάπυρο και περγαμηνή που ανακαλύφθηκε στην αρχαία πόλη Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Τα κείμενα χρονολογούνται σε διαφορετικές περιόδους και παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για την ιστορία, τον πολιτισμό, τη λογοτεχνία και την καθημερινή ζωή των κατοίκων της περιοχής. Οι πάπυροι ξεθάφτηκαν από διάφορους αρχαιολογικούς χώρους μέσα και γύρω από την Αλεξάνδρεια, η οποία ήταν ένα σημαντικό κέντρο μετάδοσης γνώσεων και αγαθών πολιτισμού του αρχαίου κόσμου. Αυτά τα κείμενα καλύπτουν μια σειρά θεμάτων, επεκτείνονται μάλιστα στη νομοθεσία και τη διοίκηση.
Τα κείμενα είναι γραμμένα σε διάφορες γλώσσες, αντικατοπτρίζοντας την πολυπολιτισμική φύση της Αλεξάνδρειας. Η ελληνική ήταν η γλώσσα που κυριαρχεί, ωστόσο υπάρχουν και αρχεία σε αιγυπτιακές γλώσσες, όπως η δημοτική και η κοπτική. Χρησιμοποιήθηκε κυρίως η ελληνική γραφή, τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά και διάφορες άλλες γραφές. Ενδεικτικά, τα κείμενα περιείχαν τμήματα έργων του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Ηρόδοτου, του Θουκυδίδη, κείμενα σχετικά με την αστρονομία, τα μαθηματικά, την ιατρική και άλλες επιστήμες, μυθολογικά και θρησκευτικά κείμενα και ιδιωτική αλληλογραφία. Δε λείπουν πεζά κείμενα ελληνορωμαϊκής προέλευσης.
Πολλά από αυτά τα κείμενα στεγάζονταν στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, μια από τις σημαντικότερες βιβλιοθήκες του αρχαίου κόσμου. Οι ακαδημαϊκοί που ασχολούνται με την παπυρολογία εξετάζουν διαρκώς και έχουν αποκρυπτογραφήσει τα κείμενα, ρίχνοντας φως σε ιστορικά γεγονότα, κοινωνικές δομές, γλωσσικές αλλαγές, και άλλες πλευρές των αρχαίων πολιτισμών. Οι πάπυροι είναι προφανώς ευάλωτοι και μπορούν να αποσυντεθούν λόγω περιβαλλοντικών συνθηκών όπως η υγρασία. Συνεχίζονται οι προσπάθειες διατήρησης ώστε να διασφαλιστεί ότι αυτά τα πολύτιμα αρχεία θα είναι προσιτά και στις επόμενες γενιές.
Μια αξιοσημείωτη συλλογή παπύρων της Αλεξάνδρειας είναι αυτή των Πάπυρων της Οξυρρύγχου, που ανακαλύφθηκαν στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα στην αρχαία πόλη Οξύρρυγχο, όχι πολύ μακριά από την Αλεξάνδρεια. Συγκεκριμένα, μεταξύ των ετών 1896 και 1907, οι κλασσικοί ακαδημαϊκοί του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Bernand Grenfell και Arthur Hunt ανέσκαψαν την πόλη (σημερινή Al Bahnasa) εκ μέρους του Ταμείου Εξερευνήσεων της Αιγύπτου. Τα κείμενα που ήρθαν στο φως, γραμμένα σε πάπυρο και περγαμηνή, σε πάνω από 500.000 κομμάτια, αποτελούν τη μεγαλύτερη συλλογή χειρογράφων του είδους σε όλο τον κόσμο. Ανήκουν στην Κοινότητα των Εξερευνήσεων για την Αίγυπτο και στεγάζονται στην Παγκόσμια Βιβλιοθήκη της Τέχνης, Αρχαιολογίας και Αρχαίου Κόσμου της Οξφόρδης.
Η συλλογή περιλαμβάνει κυρίως λογοτεχνικά κείμενα και έγγραφα άλλων ειδών. Χρονολογείται από τον 2ο αι. π.Χ. έως και τον 7ο αι. μ.Χ. Άλλες γλώσσες που εμφανίζονται είναι τα Λατινικά, η Κοπτική, τα Αραβικά, τα Αραμαϊκά και η Συριακή. Ανάμεσα στα χειρόγραφα βρίσκονται και κείμενα που κάποτε θεωρούνταν χαμένα, όπως αποσπάσματα της πρώιμης ελληνικής λυρικής ποίησης, αποσπάσματα του Πίνδαρου, και δραματουργών, όπως του Μένανδρου και του Καλλίμαχου. Υπάρχουν επίσης αμέτρητα έργα πεζογραφίας, ρητορικής και ιστοριογραφικά. Κάποια κείμενα παραπέμπουν άμεσα σε θρησκευτικά ζητήματα, όπως αυτά που αναφέρονται στα θαύματα του θεού Σέραπι, πρώιμα αντίγραφα της Καινής Διαθήκης, και κάποια απόκρυφα κείμενα όπως το Ευαγγέλιο του Θωμά.
Άλλες περιοχές όπου έχουν βρεθεί πάπυροι είναι η Όαση Φαγιούμ, όπου διατηρήθηκαν χάρη στο ξηρό κλίμα, στο Λούξορ, κοντά στις Θήβες, στη Σαχάρα και στο Κάιρο. Παρ’ όλο που δεν είναι στην Αίγυπτο, οι αρχαίες ρωμαϊκές πόλεις Ηράκλειο και Πομπηία έχουν αναδείξει παπύρους, με κυριότερους αυτούς που βρέθηκαν στη Βίλα των Παπύρων, στους οποίους παρατίθενται έργα φιλοσοφικά, συμπεριλαμβανομένου του Επίκουρου. Όλα αυτά διατηρήθηκαν μετά την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.
Συμπερασματικά, οι επονομαζόμενοι Πάπυροι της Αλεξάνδρειας συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πιο αξιοσημείωτα αρχαιολογικά ευρήματα. Καλύπτουν διάφορες πτυχές της καθημερινής ζωής των αρχαίων Αιγυπτίων, αφού εμπεριέχουν κείμενα λογοτεχνικά, θρησκευτικά, διοικητικά και άλλα, αναδεικνύοντας τον πολιτισμό και διαφωτίζοντας την ιστορία των κατοίκων της περιοχής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- The Oxyrhynchus Papyri, oxyrhynchus.web.ox.ac.uk, Διαθέσιμο εδώ
- Oxyrhynchus, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- The Oxyrhynchus Papyri, ees.ac.uk, Διαθέσιμο εδώ
