Της Ναταλίας Ατζέμογλου,
H υπόφυση είναι ένας αδένας με καταλυτικό ρόλο στον μεταβολισμό. Εδράζεται πάνω στο τουρκικό εφίππιο. Αποτελείται από δύο λοβούς, τον πρόσθιο και τον οπίσθιο, οι οποίοι ενώνονται μέσω του μίσχου της υπόφυσης με τον εγκέφαλο. Η πρόσθια υπόφυση καλείται εναλλακτικά αδενοϋπόφυση και μπορεί να υπολογιστεί ως ανεξάρτητος αδένας. Οι ορμόνες που παράγονται στην πρόσθια υπόφυση είναι:
- GH (αυξητική ορμόνη )
- ACTH (αδρενοκορτικοτρόπος ορμόνη)
- FSH (ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη)
- LH ( ωχρινοτρόπος ορμόνη)
- Προλακτίνη
- TSH (θυρεοειδοτρόπος ορμόνη)
Η οπίσθια υπόφυση λέγεται και νευροϋπόφυση . Οι ορμόνες που παράγονται στην νευρουπόφυση είναι:
- Οξυτοκίνη
- ADH ή βαζοπρεσίνη ή αντιδιουρητική ορμόνη
Η σημαντικότερη κατηγορία διαταραχών της υπόφυσης αποτελούν οι όγκοι της υπόφυσης. Οι όγκοι που προκύπτουν από τα κύτταρα του αδένα της υπόφυσης καλούνται αδενώματα της υπόφυσης και είναι συνήθως καλοήθεις. Κινούμενοι σε γενικότερο πλαίσιο χωρίζονται σε λειτουργικούς, δηλαδή ορμονικά ενεργούς και μη λειτουργικούς όγκους, ανάλογα με την απελευθέρωση ή μη ορμονών.
Τα λειτουργικά ενεργά αδενώματα παράγουν ορμόνες υπερβολικά και ανεξέλεγκτα. Ανάλογα με την ορμόνη που υπερπαράγεται εμφανίζονται πολύ διαφορετικά συμπτώματα.
Υπερπαραγωγή αυξητικής ορμόνης
Η μεγαλακρία συνιστά μια σπάνια νόσος με αιτιολογικό παράγοντα την αυξημένη έκκριση αυξητικής ορμόνης. Η υπερπαραγωγή της αυξητικής ορμόνης προκαλεί βαθμιαία μεταβολή στο σκελετό και συνήθως αύξηση στο μέγεθος των χεριών και των ποδιών (γίνονται αντιληπτές ως αλλαγή στο νούμερο παπουτσιού, αλλαγή στα δαχτυλίδια), πάχυνση στα χείλη και τη γλώσσα, αύξηση των διαστημάτων μεταξύ των δοντιών, αυξημένη προβολή του σαγονιού και του μετώπου και σταδιακή αλλαγή των χαρακτηριστικών του προσώπου. Τα προαναφερθέντα εξωτερικά γνωρίσματα αναπτύσσονται κατά κανόνα πολύ αργά και δεν γίνονται αντιληπτά από το ίδιο το άτομο, αλλά είναι ορατά σε σύγκριση με παλιές φωτογραφίες. Πέραν των συμπτωμάτων της ορμονικής υπερπαραγωγής, εμφανίζονται και συμπτώματα λόγω διαταραχής και άλλων ορμονών ή από το μέγεθος του όγκου λόγω πίεσης των περιφερικών ιστών στον εγκέφαλο (οπτικών νεύρων κατά κανόνα).
Υπερπαραγωγή της ACTH
H νόσος του Cushing προκαλείται από την αυξημένη έκκριση κορτιζόλης από τον φλοιό των επινεφριδίων ως αποτέλεσμα υπερέκκρισης ACTH από αδενώματα της υπόφυσης. Τα συμπτώματα είναι η αύξηση του σωματικού βάρους με ιδιαίτερη κατανομή και συσσώρευση λίπους στον αυχένα, τον κορμό και την κοιλιακή χώρα. Χαρακτηριστικό του συνδρόμου είναι και το πανσεληνοειδές προσωπείο.
Προλακτίνωμα
Τα προλακτινώματα είναι οι πιο συχνοί καλοήθεις όγκοι της υπόφυσης. Στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, τα συμπτώματα είναι άμεσα συνυφασμένα με τις συγκεντρώσεις προλακτίνης στον ορό. Αυξημένα επίπεδα προλακτίνης (>100ng/ml) συνήθως έχουν ως αποτέλασμα την γαλακτόρροια, τον υπογοναδισμό και την μειωμένη έκκριση οιστραδιόλης, με συνέπεια την αμηνόρροια, τις χαρακτηριστικές εξάψεις ή/και εφιδρώσεις, την ξηρότητα του κόλπου και στην πάροδο του χρόνου οστεπόρωση. Μετρίως ανεβασμένα επίπεδα προλακτίνης (50 έως 100ng/ml) είναι άμεσα συνυφασμένα με αμηνόρροια ή ολιγομηνόρροια, ενώ ηπίως αυξημένα συνήθως με ήπια προγεστερονική ανεπάρκεια, με συνέπεια τη «βράχυνση» του δεύτερου μισού του κύκλου στη γυναίκα. Ήπια υπερπρολακτιναιμία έχει ως επακόλουθα την υπογονιμότητα, ακόμα και με φυσιολογική έμμηνο ρύση και οι γυναίκες αυτές διερευνώνται σε ποσοστό 20% για υπογονιμότητα. Στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες απουσιάζει κλινική συμπτωματολογία, εκτός αν οφείλεται σε μεγάλο αδένωμα της υπόφυσης που είναι υπαίτιο για κεφαλαλγίες ή διαταραχές στην όραση. Στους άνδρες, οι αυξημένες συγκεντρώσεις προλακτίνης μειώνουν τη libido, διαταράσσουν τις στύσεις, προκαλούν ανικανότητα, υπογονιμότητα και διαταραχές σπέρματος, γυναικομαστία και σπάνια γαλακτόρροια.
Οι μη λειτουργικοί όγκοι της υπόφυσης προκαλούν συμπτώματα επειδή ασκούν πίεση στους παρακείμενες ιστούς του εγκεφάλου και με αυτόν τον τρόπο αυτό βλάπτουν σημαντικές εγκεφαλικές δομές. Το οπτικό νεύρο πορεύεται κοντά στην υπόφυση και ένας τραυματισμός του μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια οπτικού πεδίου και τύφλωση. Επίσης, από τον όγκο μπορεί να επηρεάζονται άλλα τμήματα της ίδιας της υπόφυσης με αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία της. Μπορεί, για παράδειγμα, να επηρεαστεί η δυνατότητα της υπόφυσης να παράγει όλες ή ορισμένες από τις παραπάνω ορμόνες (υποϋποφυσισμός), με τα αντίστοιχα κάθε φορά συμπτώματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Hypofyseadenom, ugeskriftet.dk. Διαθέσιμο εδώ
- Pituitary Adenomas: An Overview, American Family Physician. Διαθέσιμο εδώ
