Της Βασιλικής Ησύχου,
Η Στέψη των Βρετανών μοναρχών αποτελεί μία τελετή κατά την οποία ένας Βρετανός βασιλιάς ή βασίλισσα, λαμβάνει το αξίωμα μέσω μιας σειράς τελετουργιών που περιλαμβάνουν τη λήψη του στέμματος. Στοιχεία βρετανικών στέψεων μπορούν να εντοπιστούν και στη στέψη του Έντγκαρ στο Αββαείο του Μπαθ το 973 π.Χ. Επειδή δεν υπήρχε δικαίωμα διαδοχής εκείνη την εποχή, η τελετή ήταν καθοριστική για την απόδειξη της μεταβίβασης της εξουσίας. Σήμερα, η στέψη δεν αποτελεί προϋπόθεση για να βασιλέψει ένας βασιλιάς ή μια βασίλισσα και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι η μόνη ευρωπαϊκή μοναρχία που διατηρεί ακόμη αυτήν την τελετή. Η επισημότητα τιμά την προσχώρηση του νέου ηγέτη και τον «αγιοποιεί» ως επικεφαλής της Εκκλησίας της Αγγλίας. Αν και η τελετή στέψης είναι μέρος θρησκευτικής λειτουργίας, είναι μια κρατική περίσταση και, ως εκ τούτου, πληρώνεται από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου. Γίνεται, συνήθως, έναν χρόνο περίπου μετά τον θάνατο του προηγούμενου ηγεμόνα για να επιτρέψει μια περίοδο έκφρασης πένθους.
Από το 1066 οι βρετανικές στέψεις έχουν λάβει χώρα στο Αββαείο του Γουέστμινστερ του Λονδίνου. Το Αββαείο μπορεί να φιλοξενήσει έως και 2.200 άτομα, αν και 8.200 καλεσμένοι φιλοξενήθηκαν για τη στέψη της Ελισάβετ Β´ το 1953, μέσω της κατασκευής πρόσθετων καθισμάτων. Στους καλεσμένους της τελετής περιλαμβάνονται μέλη της βασιλικής οικογένειας, ο Πρωθυπουργός και το Υπουργικό Συμβούλιο, οι κληρονομικοί συνομήλικοι, ξένοι ηγέτες κρατών, άλλα μέλη της βασιλικής οικογένειας από όλο τον κόσμο και διασημότητες. Η λειτουργία τελείται από τον αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρυ και, αρχικά, απαγγέλθηκε στα λατινικά μέχρι τη στέψη του Ιακώβου Α’ το 1603, ενώ έπειτα μεταφράστηκε προς ευκολία στα αγγλικά.
Το Liber Regalis («Βασιλικό Βιβλίο»), ένα χειρόγραφο που χρονολογείται από το 1382, περιγράφει τα βασικά στοιχεία μιας στέψης, τα οποία καθιερώθηκαν όταν στέφθηκε ο Εδουάρδος Β’ το 1308. Η τελετή παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητη και σήμερα περιλαμβάνει πέντε κύρια μέρη: την αναγνώριση, τον όρκο, το χρίσμα (ονομάζεται επίσης και αγιασμός), την επένδυση (συμπεριλαμβανομένης της στέψης) και τον φόρο τιμής.
Στάδιο πρώτο: Η αναγνώριση
Ο βασιλιάς Κάρολος παρουσιάστηκε στον «λαό» – μια παράδοση που χρονολογείται από την αγγλοσαξονική εποχή. Στεκόμενος δίπλα στην 700χρονη καρέκλα της στέψης, ο Βασιλιάς γύρισε για να αντιμετωπίσει τις τέσσερις πλευρές του αββαείου και να ανακηρυχθεί ο «αναμφισβήτητος Βασιλιάς» προτού ζητηθεί από την εκκλησία να δείξει τον φόρο τιμής και την υπηρεσία. Ο Αρχιεπίσκοπος του Canterbury, Justin Welby, έκανε την πρώτη δήλωση και η εκκλησία φώναξε «Ο Θεός να σώσει τον βασιλιά!» και οι σάλπιγγες ηχούσαν μετά από κάθε αναγνώριση.
Από την άλλη, η μητέρα του βασιλιά Καρόλου, Ελισάβετ Β´, δεν ακολούθησε ακριβώς το πρώτο στάδιο, λόγω της νεαρής ηλικίας και της αναπάντεχης απώλειας του πατέρα της, βασιλιά Γεωργίου ΣΤ´ από νόσο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η βασίλισσα Ελισάβετ, τη νύχτα πριν την ημέρα της στέψης, μίλησε στον βρετανικό λαό μέσω του ραδιοφώνου, λέγοντας:
«Σε όλη μου τη ζωή και με όλη μου την καρδιά, θα προσπαθήσω να είμαι άξια της εμπιστοσύνης σας».
Στάδιο δεύτερο: Ο όρκος
Ένα καλό παράδειγμα αποτελεί αυτό του βασιλιά Καρόλου, κατά το οποίο, ο Αρχιεπίσκοπος του Canterbury αναγνώρισε τις πολλαπλές θρησκείες που απαρτίζουν το Ηνωμένο Βασίλειο λέγοντας ότι η Εκκλησία της Αγγλίας «θα επιδιώξει να καλλιεργήσει ένα περιβάλλον στο οποίο οι άνθρωποι όλων των θρησκειών μπορούν να ζουν ελεύθερα» και στη συνέχεια χορήγησε τον όρκο της στέψης, μια νομική απαίτηση.
Ζήτησε από τον βασιλιά Κάρολο να επιβεβαιώσει ότι θα υποστήριζε τον νόμο και την Εκκλησία της Αγγλίας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, και ο Βασιλιάς έβαλε το χέρι του στο Ιερό Ευαγγέλιο και δεσμεύτηκε να «εκτελέσει και να τηρήσει» αυτές τις υποσχέσεις. Ο Βασιλιάς πήρε, επίσης, τον όρκο της Διακήρυξης Προσχώρησης δηλώνοντας ότι ήταν «πιστός Προτεστάντης».
Η αναγνώριση των διαφορετικών πίστεων υπήρξε μια αλλαγή στην παρουσίαση της Βίβλου, ήδη από τη βασίλισσα Ελισάβετ Β´. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα στον αρχιεπίσκοπο του Canterbury και, με μια αξιοσημείωτη καινοτομία, στον συντονιστή της Εκκλησίας της Σκωτίας, αντιπροσωπεύοντας τις δύο εκκλησίες τις οποίες η βασίλισσα είχε δεσμευτεί να προστατεύσει στην πορεία της.
Όχι λιγότερο εντυπωσιακή είναι η αναβίωση της παρουσίασης των βραχιολιών, τα οποία, αν και αποτελούν μέρος της αρχαίας ιεροτελεστίας, είχαν καταργηθεί στην εποχή των Stewart. Τα βραχιόλια συμβολίζουν την «ειλικρίνεια και τη σοφία» και είναι «δείγματα της προστασίας του Κυρίου που σας αγκαλιάζει από κάθε πλευρά» καθώς και «σύμβολα και υποσχέσεις αυτού του δεσμού που σας ενώνει με τους λαούς σας».
Στάδιο τρίτο: Το χρίσμα
Το τελετουργικό ιμάτιο του Βασιλιά ή της Βασίλισσας αφαιρείται και κάθεται στην καρέκλα της στέψης για να χριστεί, τονίζοντας την πνευματική θέση του κυρίαρχου που είναι και επικεφαλής της Εκκλησίας της Αγγλίας. Ο αρχιεπίσκοπος χύνει ειδικό λάδι από την Άμπουλα –μια χρυσή φιάλη– στο κουτάλι της στέψης πριν χρίσει με τη μορφή σταυρού στο κεφάλι, το στήθος και τα χέρια.
Η Αμπούλα κατασκευάστηκε για τη στέψη του Καρόλου Β’, αλλά το σχήμα της παραπέμπει σε μια παλαιότερη εκδοχή και σε έναν θρύλο, ο οποίος υποστηρίζει πως η Παναγία εμφανίστηκε στον Άγιο Θωμά τον Μπέκετ τον 12ο αιώνα και του χάρισε έναν χρυσό αετό από τον οποίο θα χρίζονταν οι μελλοντικοί βασιλιάδες της Αγγλίας.
Το “Coronation Spoon”, το κουτάλι της στέψης, είναι πολύ παλαιότερο, αφού επέζησε της καταστροφής των ρεγάλων μετά την εκτέλεση του Καρόλου Α’ κατά τη διάρκεια του Αγγλικού Εμφυλίου Πολέμου.
Στάδιο τέταρτο: Η επένδυση
Κυριολεκτικά η κορυφαία στιγμή και η μοναδική φορά που ο βασιλιάς θα φορέσει το στέμμα του Αγίου Εδουάρδου στη ζωή του. Το στέμμα πήρε το όνομά του από μια πολύ παλαιότερη εκδοχή που έγινε για τον Αγγλοσάξονα βασιλιά και τον Άγιο Εδουάρδο τον Ομολογητή, και λέγεται ότι χρησιμοποιήθηκε στις στέψεις μετά το 1220 έως ότου έλιωσε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.
Πρόκειται για μία καινοτομία των τελευταίων στέψεων, που όμως πηγή έμπνευσης υπήρξε το στέμμα του Εδουάρδου, απλά σε ακόμα μεγαλύτερο μέγεθος.
Στάδιο πέμπτο: Η ενθρόνιση
Στη συνέχεια, ο βασιλιάς κάθεται στον θρόνο του, όπου, παραδοσιακά, μια διαδοχή βασιλικών και συνομήλικων θα απέδιδαν φόρο τιμής. Παραδείγματος χάριν, για τη βασίλισσα Ελισάβετ Β´, ο Δούκας του Εδιμβούργου ήταν ο πρώτος ομότιμος που «έκανε φόρο τιμής» ή εξέφρασε τα σέβη του στη Βασίλισσα, αμέσως μετά τους Αρχιεπισκόπους και τους Επισκόπους.
Αντίθετα, ο αρχιεπίσκοπος καλεί τους ανθρώπους στο αββαείο, και όσους παρακολουθούν από το σπίτι, να ορκιστούν πίστη λέγοντας τα λόγια:
«Ορκίζομαι ότι θα δείξω αληθινή πίστη στη Μεγαλειότητά σας, και στους κληρονόμους και διαδόχους σας σύμφωνα με το νόμο. Βοήθα με Θέε μου».
Η στέψη αποτελεί μια διαχρονική παράδοση που χαρακτηρίζει και ξεχωρίζει την Αγγλία. Αυτή η τελετή τιμά το βασιλικό γενεαλογικό δέντρο, τη «θρησκευτική παλέτα» του αγγλικού κράτους, καθώς και την ομόφωνη ιερή διαδικασία υπακοής στον εκπρόσωπο-υποστηρικτή του έθνους, παραδίδοντάς του μαζί με το στέμμα, το βάρος της ευθύνης να δρας πάντα με πυξίδα το λαϊκό όφελος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Your complete guide to the King’s coronation, bbc.com, διαθέσιμο εδώ.
- Coronation of British monarchs, britannica.com, διαθέσιμο εδώ.
- Queen Elizabeth II’s Accession and Coronation, royal.uk, διαθέσιμο εδώ.
