Της Αναστασίας Αποστολίδου,
Αντιρυτιδικές και αντιγηραντικές κρέμες, πλαστικές επεμβάσεις, επεξεργασία φωτογραφιών, είναι μερικά μόνο από τα μέσα που χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα και η παγκόσμια αγορά, για να προωθήσουν τη τοξική κουλτούρα του “anti-aging”. Ο -φαινομενικά- «αθώος» χώρος της ομορφιάς, που λειτουργεί σαν ένας διθύραμβος απέναντι στη νεανική φρεσκάδα και την -σε θεωρητικά πλαίσια- πηγαία αυτοπεποίθηση που προσφέρει η αυτό-φροντίδα στην τρίτη ηλικία, ελλοχεύει έναν αξιόμεμπτο κίνδυνο: το εσωτερικευμένο μίσος για τα γηρατειά και, πιο συγκεκριμένα, για τις «ατέλειες» στη γυναικεία ύπαρξη.
«Τώρα που χρειάζονταν τα νιάτα, ήρθαν τα γηρατειά» γράφει ο Μενέλαος Λουντέμης στο μυθιστόρημά του «Θυμωμένα Στάχυα», θέτοντας στο επίκεντρο του προβληματισμού το δίπολο νεανική- τρίτη ηλικία και, ειδικότερα, τη διακαή, απροσπέλαστη και αέναη επιθυμία του ανθρώπου για νεότητα. Ομολογουμένως, η ασύγκριτη ζωντάνια, η δίψα για ζωή, ο εφηβικός έρωτας και το ελπιδοφόρο μέλλον αποτελούν, σε όλα τα ηλικιακά στάδια του ανθρώπου, αδιαφιλονίκητα ιδανικά, των οποίων την ανάμνηση νοσταλγεί ο καθένας με το πέρας του χρόνου. Εντούτοις, η προαναφερθείσα εγγενής τάση για ύμνηση της νεότητας διαφέρει άρδην από την παθογενή και «επιβλαβή» κουλτούρα της αντι-γήρανσης, η οποία όχι μόνο δεν προάγει τη φυσική ομορφιά, αλλά καθιστά ένα «τυποποιημένο» πρότυπο ομορφιάς ως το ευρέως αποδεκτό και «αντικειμενικά» όμορφο, ενώ «τροφοδοτεί» υποχθόνια την εσωτερική ανάγκη για προσαρμογή και ένταξη σε αυτό το -οριακά- ανέφικτο εμφανισιακό αποτέλεσμα.
Είναι πασιφανές ότι, όπως και τα περισσότερα κοινωνικά ζητήματα, έτσι και το φαινόμενο της «αντι-γήρανσης» εδραιώθηκε σταδιακά στο κοινωνικό γίγνεσθαι και, με μεθοδικό τρόπο, επέκτεινε την επιρροή του. Διαφημιστικά βίντεο στη τηλεόραση, εικόνες με «σοκαριστικά» αποτελέσματα αντιγηραντικών θεραπειών σε περιοδικά και εφημερίδες, ώθησαν τον γυναικείο πληθυσμό σε μια ειδωλοποίηση και εξιδανίκευση της «αψεγάδιαστης» ομορφιάς, η οποία, βάσει της φυσικής πορείας, καθίσταται επιτεύξιμη μόνο στα νεότερα στάδια ζωής του ανθρώπου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η αποδοχή της έλευσης του γήρατος και της φυσικής «αλλοίωσης» του δέρματος αντικαταστάθηκε βίαια και ολιστικά από την εμμονική προσδοκία του «σφριγηλού», του «αγέραστου», εν ολίγοις, του «τέλειου».
Αξιοσημείωτο παρουσιάζεται το γεγονός πως η τοξική αυτή νοοτροπία όχι μόνο «ενισχύει» τις ανασφάλειες και «συνδράμει» στην πάταξη κάθε «ψήγματος» αυτοπεποίθησης, αλλά «λειτουργεί» σύμφωνα με τους ανταγωνιστικούς κανόνες της αγοράς, η οποία εμπορευματοποιεί την ανάγκη για νεότητα και οξύνει τον υπερκαταναλωτισμό και τον υλικό ευδαιμονισμό. Περαιτέρω, ως αποτέλεσμα επιφέρει την επιφανειακή προσέγγιση της ζωής, τη φιλαυτία και τον εγωκεντρισμό, καθώς απώτερος στόχος του ανθρώπου παύει να είναι η «διάνθιση» του εσωτερικού του κόσμου, η πνευματική και ψυχική του «καλλιέργεια», και τη θέση της καταλαμβάνει η επιδερμική νοοτροπία μιας παροδικής αίσθησης «φρεσκάδας». Σε αυτό το σημείο, είναι καίριο να διευκρινιστεί πως δεν κατηγορείται η φυσιολογική και αναμενόμενη επιθυμία όλων των ηλικιακών ομάδων για καλλωπισμό και αυτό-φροντίδα, εφόσον κάθε άνθρωπος, ανεξαιρέτως φύλου, έχει το δικαίωμα να αισθάνεται όμορφος και ποθητός. Εντούτοις, εντοπίζεται σημαντική διαφοροποίηση στον άνθρωπο που θέλει να τονίσει τα χαρακτηριστικά του, με πλήρη αποδοχή της ομορφιάς του, η οποία δεν αμβλύνεται με το πέρασμα του χρόνου, απλώς αναδιαμορφώνεται, και στην παθογένεια της ανάπτυξης μιας σχέσης- μίσους με το σώμα και την εικόνα μας, εάν αυτή αποκλίνει από τα κυρίαρχα πρότυπα.
Ακόμη, η απόπειρα «κάλυψης» των ενδείξεων γήρατος τείνει να εξαφανίσει κάθε σημάδι ύπαρξης των εμπειριών και βιωμάτων μας. Σαφέστερα, κάθε ρυτίδα αποτελεί ένα συνονθύλευμα όλων των στιγμών που γελάσαμε, κλάψαμε και αισθανθήκαμε, αποτελώντας μια σημαντική υπενθύμιση ότι μας δόθηκε το προνόμιο να μεγαλώσουμε και να διαβούμε όλα τα φυσικά στάδια. Ταυτόχρονα, σηματοδοτεί τη μετάβαση από μια ηλικία σε μια άλλη, από τη λάμψη της νεότητας στη γοητευτική ωριμότητα μιας μεγαλύτερης ηλικίας, εφόσον η αντικειμενική ομορφιά δεν είναι παρά ένα «αποκύημα» της φαντασίας όσων είτε ναρκισσιστικά αρέσκονται στην εξιδανίκευση της προσωπικής τους εικόνας είτε «συντηρούν» τις ανασφάλειές τους, δηλαδή τα κοινωνικά κατάλοιπα του μισογυνισμού και της σεξουαλικοποίησης του γυναικείου σώματος. Όπως ευρηματικά εξέφρασε ο συγγραφέας Ζαν Κοκτώ, «Μπορούμε να γεννηθούμε γέροι, όπως μπορούμε να πεθάνουμε νέοι», αναγνωρίζοντας πως η έννοια της νεότητας δεν περιορίζεται σε εμφανισιακά κριτήρια, αλλά οφείλει να «προσεγγίζεται» και υπό το πρίσμα της εσωτερικής ζωντάνιας του εκάστοτε ανθρώπου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Λουντέμης, Μ. (2019), Θυμωμένα στάχυα, Εκδόσεις Πατάκης, Αθήνα
