Της Ανδριάνας Κοντού,
Οι Ευρωεκλογές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για την παγίωση της δημοκρατίας, εντός των γεωγραφικών ορίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάθε πέντε χρόνια, εκατομμύρια πολίτες, από τα 27 κράτη μέλη της Ε.Ε, καλούνται να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα, εκφράζοντας τις πολιτικές τους πεποιθήσεις.
Οι Ευρωεκλογές χαρακτηρίζονται στην βιβλιογραφία ως εκλογές «δεύτερης τάξης» ή «χαλαρής ψήφου», μιας και δε διακυβεύεται η κυβερνητική εξουσία. Προς επίρρωση του παραπάνω ισχυρισμού, υποστηρίζεται ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες δε θέτουν ως άμεση προτεραιότητά τους τη συμμετοχή στις εν λόγω εκλογές, για την ανάδειξη των βουλευτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι μόνο σε 5 από τις 27 χώρες, που ανήκουν στην Ε.Ε. (Βέλγιο, Βουλγαρία, Κύπρος, Ελλάδα και Λουξεμβούργο), η ψηφοφορία αυτή είναι υποχρεωτική, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες, όπου η συμμετοχή των πολιτών είναι προαιρετική. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία των Ευρωεκλογών που διεξήχθησαν το 2004, τότε ψήφισε το 45.47% του εκλογικού σώματος, ενώ το 2009 το 42.97%, το 2014 το 42.61% και το 2019 το 50.66%.
Σήμερα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απαρτίζεται από 705 ευρωβουλευτές, οι οποίοι οργανώνονται σε πολιτικές ομάδες, τα μέλη των οποίων μοιράζονται κοινές πολιτικές ιδέες και θέσεις. Μια πολιτική ομάδα μπορεί να συσταθεί οποιαδήποτε στιγμή, εφόσον πληροί ορισμένες προϋποθέσεις. Την παρούσα στιγμή υπάρχουν επτά ομάδες: το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, η Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, η πολιτική ομάδα με όνομα «Ανανεώστε την Ευρώπη» (συνέχεια της Συμμαχίας Φιλελεύθερων και Δημοκρατών), οι Πράσινοι-Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία, οι Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές, η Κοινοβουλευτική Ομάδα Ταυτότητας και Δημοκρατίας και η Αριστερά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Όπως όλα δείχνουν, οι εκλογές που πρόκειται να διεξαχθούν μεταξύ 6ης και 9ης Ιουνίου, του έτους 2024, χαρακτηρίζονται για την υψηλή πολιτική και κοινωνική τους σημασία, μιας και θα αποτελέσουν τον «χάρτη» για το μέλλον της Ευρώπης. Πιο συγκεκριμένα, οι επιπτώσεις των πολυάριθμων και διαδοχικών προκλήσεων, που κλήθηκε να αντιμετωπίσει η Ένωση, όπως η πανδημία, η ενεργειακή κρίση, ο πόλεμος που μαίνεται στην Ουκρανία και οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, καθιστούν τις εκλογές αυτές ως πιθανώς τις πιο σημαντικές στην ιστορία της Ένωσης. Συνάμα, οι αυξημένες μεταναστευτικές ροές, ο υψηλός πληθωρισμός, η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων, η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ–Γάζας, καθώς και το σκάνδαλο Qatargate, εντείνουν ένα κλίμα ανασφάλειας για εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες, με αποτέλεσμα την απομάκρυνση τους από τις κάλπες, ως ένδειξη διαμαρτυρίας και εκτεταμένης δυσαρέσκειας.
Η ανασφάλεια αυτή προμηνύει την άνοδο του φαινομένου του Ευρωσκεπτικισμού, ο οποίος αποτελεί έναν νεολογισμό που εκφράζει μια ιδεολογία αμφισβήτησης ή αντίθεσης προς στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και την πολιτική που αυτή υιοθετεί. Έχουν σημειωθεί διαφοροποιήσεις, ανάλογα με την ένταση του φαινομένου αυτού, διακρίνοντας τις πολιτικές ομάδες και κόμματα σε δύο κατηγορίες. Ειδικότερα, τα ευρωσκεπτικιστικά πολιτικά κόμματα διακρίνονται σε «σκληρά» ευρωσκεπτικιστικά, τα οποία εκφράζουν πιο σκληροπυρηνικές απόψεις, όπως την πλήρη αντίθεση στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την επιθυμία κρατών να αποσχιστούν από την Ε.Ε., και σε «ήπια» ευρωσκεπτικιστικά, τα οποία ναι μεν είναι υπέρ της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αλλά υπό προϋποθέσεις.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2020, ο Ευρωσκεπτικισμός άγγιξε επίπεδα-ρεκόρ στα εθνικά κοινοβούλια, σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα παρουσιάζει περιόδους κλιμακούμενης έντασης και ύφεσης του φαινομένου που περιγράφεται. Αδιαμφισβήτητα, η οικονομική κρίση του 2008 οδήγησε στη διαμόρφωση μιας επικριτικής στάσης των Ελλήνων πολιτών προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ύστερα, την περίοδο της διακυβέρνησης της χωράς από τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α., φάνηκε ότι οι Έλληνες εμπιστευόταν την Ευρωπαϊκή Ένωση λιγότερο από όλους τους άλλους. Ωστόσο, πέντε χρόνια αργότερα, οι υφιστάμενες γνώμες διαφοροποιούνται. Έτσι, το 2021, μια σημαντική χρονιά για την πορεία της υγειονομικής κρίσης COVID-19, διαπιστώθηκε, σύμφωνα με έρευνες, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακτούσε την εμπιστοσύνη των Ελλήνων.
Ωστόσο, πέρα από τον Ευρωσκεπτικισμό, παρουσιάζεται ένα ακόμη αποκρουστικό φαινόμενο, στις επικείμενες Ευρωεκλογές, σύμφωνα με τους πολιτικούς αναλυτές: η άνοδος της ακροδεξιάς. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις, μάλιστα, μαρτυρούν την έλευση ενός συνασπισμού δεξιάς εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με τα δεδομένα να δείχνουν ότι, σε 9 κράτη-μέλη (ανάμεσά τους Αυστρία, Γαλλία και Πολωνία), θα κερδίσει η ακροδεξιά. Παράλληλα, παρατηρείται ότι, σε άλλες εννέα χώρες (ανάμεσά τους η Γερμανία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Σουηδία), τα ακροδεξιά κόμματα θα λάβουν τη δεύτερη ή την τρίτη θέση.
Εκτός από τις εκλογές που έχει προγραμματίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, άλλες περίπου 50 χώρες αναμένεται να διεξαγάγουν προεδρικές ή βουλευτικές εκλογές, κατά το έτος 2024. Μεταξύ αυτών είναι οι εκλογές στις ΗΠΑ, τη Ρωσία, το Ιράν, το Μεξικό, το Ηνωμένο Βασίλειο κτλ. Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν το ήμισυ του παγκοσμίου πληθυσμού (περίπου 49%) θα κινηθεί προς τις κάλπες, στο προσεχές μέλλον, με τα αποτελέσματα αυτών να προσφέρουν σπουδαία συμπεράσματα για το πολιτικό «γίγνεσθαι».
Αυτό που είναι ενδιαφέρον να μελετηθεί είναι αφενός η πορεία της δημοκρατίας, ενόψει της προβλεπόμενης και απροσδόκητα μεγάλης ανόδου των ακροδεξιών κομμάτων, και αφετέρου η πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, εν γένει. Συνεπώς, κρίνεται σημαντικό να διαπιστωθεί αν οι φιλοευρωπαίοι δικαιούνται να ατενίζουν με αισιοδοξία το μέλλον της ευρωπαϊκής ιδέας και ολοκλήρωσης, παρά το γεγονός ότι μερικοί επιστήμονες εκφράζουν τις ανησυχίες τους για την πραγμάτωση των δυσοίωνων προβλέψεων, περί της κατάρρευσης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, εντός των επόμενων είκοσι ετών. Με δεδομένη, λοιπόν, την αύξηση των προκλήσεων και των αντιφάσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, η ενότητα και η συνεργασία είναι απαραίτητες, περισσότερο από ποτέ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Euroskepticism, Encyclopædia Britannica, διαθέσιμο εδώ
- 2024: Η χρονιά των κρίσιμων ευρωεκλογών, LiFO, διαθέσιμο εδώ
- Ευρωβαρόμετρο: Τι απαντούν οι Έλληνες για τις ευρωεκλογές 2024, LiFO, διαθέσιμο εδώ
- Έτος εκλογών το 2024- Ο μισός πλανήτης πάει στις κάλπες, Reporter, διαθέσιμο εδώ
- Ευρωεκλογές 2024: Ποιες χώρες βγάζουν πρώτη την ακροδεξιά – Πώς θα επηρεαστεί η ΕΕ από την αντισυστημική ψήφο, Πρώτο Θέμα, διαθέσιμο εδώ
