Του Αντώνη Πετρόπουλου,
Το 1845 και σε ηλικία 28 ετών, ο Χένρι Ντέιβιντ Θορώ αποφασίζει να απομακρυνθεί από τον αστικό «ιστό» και να εγκατασταθεί στη φύση. Έχοντας εγκαταλείψει νωρίτερα τα καθήκοντα του δασκάλου, αρνούμενος να αποτελέσει μέρος στο αυταρχικό σύστημα και τις μεθόδους τιμωρίας των μαθητών και ως ένα αντισυμβατικό πνεύμα, ο υπερβατιστής φιλόσοφος επιθυμεί έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής.
Σε αντιδιαστολή με την εκβιομηχάνιση της εποχής και τις κοινές αντιλήψεις, εγκαθίσταται στη λίμνη Γουόλντεν, στο δάσος του Κόνκορντ. Η συναναστροφή του με τον έτερο υπερβατιστή, Ραλφ Ουάλντο Έμερσον, θα τον επηρεάσει καθοριστικά. Παίρνοντας την άδεια του Έμερσον, για να χρησιμοποιήσει μία έκταση γης που του ανήκε, ξεκίνησε το εγχείρημά του.
Κατασκευάζει μία μικρή καλύβα από ξύλα, φυτεύει φασολιές στο χωράφι και η διατροφή του περιορίζεται σε λαχανικά και φρούτα. Κατά τη διάρκεια των δύο ετών που παρέμεινε στο δάσος στερήθηκε τις βασικές ανέσεις της αστικής ζωής, την κοινωνική αλληλεπίδραση και ενστερνίστηκε τον λιτό βίο. Ως πρότυπο απόλυτης αυτάρκειας, το μοναδικό εργαλείο βιοπορισμού είναι τα χέρια του.
Περνάει τον χρόνο του μελετώντας και γράφοντας, ενώ το περιβάλλον γύρω του είναι κατάλληλο για στοχασμό. Υπό το θρόισμα των φύλλων στα δέντρα, τον ήχο των πουλιών, αλλά και υπό δύσκολες καιρικές συνθήκες, διατηρεί ημερολόγιο και αναπτύσσει τις θέσεις του για τη ζωή στη φύση. Μέσω των εμπειριών του γεννιέται ένα προφητικό μανιφέστο για τη φύση και το περιβάλλον, μία ωδή στην οικολογία που θα τον καθιερώσει ως μία σημαντική φυσιογνωμία για τα σύγχρονα κινήματα.
Στο βιβλίο του Γουόλντεν Η Ζωή στο Δάσος (Life in the woods), ο Αμερικανός συγγραφέας περιγράφει τις εμπειρίες του, καταγράφει τις ανάγκες του και την καθημερινότητά του. Η σύγκριση της ζωής στη φύση με αυτή των μεγαλουπόλεων γίνεται θέμα εξαγωγής βασικών συμπερασμάτων. Ο Θορώ δημιουργεί τη φιλοσοφία του. Η ρομαντική ιστορία του εξακολουθεί να έχει οπαδούς από το 1854, όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά.
Ενάντια στις επίπλαστες ανάγκες των κοινωνιών, στις οποίες οι άνθρωποι δουλεύουν περισσότερο, για να καταναλώνουν άφθονα και η ζωή τους περιδινείται στο άγχος, ο Θορώ κατακρημνίζει με το δικό του παράδειγμα τους ισχυρισμούς για το τι σημαίνει συνειδητή ζωή. Όταν θα πλησίαζε η ώρα να πεθάνει, δεν ήθελε να βρεθεί αντιμέτωπος με την αποκαρδιωτική ανακάλυψη ότι δεν έζησε ποτέ.
Με την απείθειά του και το πνεύμα επανάστασης που χαρακτήριζε τα έργα του, δεν αποδέχεται το ανήθικο κράτος και το άδικο σύστημα που εγκλωβίζει την ανθρώπινη ύπαρξη σε μία σιωπηλή απόγνωση. Επιδοκιμάζει μόνο τις βασικές ανάγκες, αυτές που κρίνονται πρωταρχικές για την επιβίωση του ανθρώπου, όπως η τροφή, το καταφύγιο, ο ρουχισμός και τα καύσιμα. Σε ένα υψηλού επιπέδου, υπό το πρίσμα της γραφής, έργο, ο Θορώ αναλύει τα χρειώδη για τη ζωή στο δάσος, παρατηρεί τη φύση, τους ήχους της και τα καιρικά φαινόμενα ανά εποχή.
Ανάμεσα στο 1847 και το 1854 έγραψε οκτώ διαφορετικές εκδοχές, πριν πάρει την τελική μορφή έκδοσης. Μετά από ενάμιση αιώνα, το σύνολο των προτάσεων του Θορώ για τη ζωή στη φύση αποτελεί παρακαταθήκη. Το εγχείρημα της μόνιμης εγκατάστασης στο φυσικό περιβάλλον με τα αυστηρώς απαραίτητα είναι συγχρόνως ουτοπικό και ιδεατό. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι εξαρτημένος από τις ανέσεις που παρέχει αφειδώς η τεχνολογία και δίχως αυτές η ευημερία του κλυδωνίζεται. Έχει αποκοπεί από τη φύση, την ίδια στιγμή που επιθυμεί να «απεγκλωβιστεί» από τις ρυπαρές μεγαλουπόλεις και το άγχος.
Το Walden, πέρα από τις αναλύσεις του νατουραλιστή φιλοσόφου, εμπεριέχει έναν επίκαιρο και διαρκή προβληματισμό για τις συνέπειες της απομάκρυνσης του ανθρώπου από τη μητέρα Φύση. Η συμβολή του στη μελέτη της κλιματικής αλλαγής είναι σημαντική. Οι καταγραφές του για το περιβάλλον και τις καιρικές συνθήκες έχουν σταθεί αξιοσημείωτες, όπως έχει επισημάνει και το Climate Change Initiative. «Τα ογκώδη αρχεία που διατηρούσε για τις καιρικές συνθήκες και τους χρόνους άνθησης διαφόρων φυτών χρησιμοποιούνται τώρα από επιστήμονες του κλίματος για να παρακολουθήσουν τις επιπτώσεις της θέρμανσης στη Νέα Αγγλία».
Τέλος, ο καθηγητής Ρίτσαρντ Β. Πράιμαρκ, μελετώντας τα γραπτά του Θορώ, συνέκρινε τις παρατηρήσεις του με αυτές του συγγραφέα πριν ενάμιση αιώνα, καταλήγοντας στην εκτίμηση ότι το 25% των αγριολούλουδων δεν υπάρχουν πλέον στο Κόνκορτ. Θεωρείται πρωτεργάτης των σύγχρονων οικολογικών κινημάτων και οι απόψεις που κατέγραψε δεν αποκλίνουν από τη σημερινή πραγματικότητα. Οι ληστρικές κυβερνήσεις κατακερματίζουν τη φύση και η κοινωνία αποπροσανατολισμένη αδιαφορεί εγκληματικά για το περιβάλλον. Οι συνέπειες, βαθμηδόν, είναι ορατές, και με την πάροδο των ετών, καταστρεπτικές ανεπιστρεπτί. Ο Θορώ, λοιπόν, μάς παροτρύνει να απεκδυθούμε περιττών «αναγκών» και μέσω του λιτού βίου να εξυψωθούμε πνευματικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Walden ή Η ζωή στο δάσος, εκδόσεις Κεδρός (2007).
- Ο Αμερικανός που έζησε σε ξυλόσπιτο στο δάσος για 2 χρόνια, 2 μήνες και 2 ημέρες, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ.
