Της Σοφίας Μάντη,
Ως δηλητηρίαση ορίζουμε την έκθεση του οργανισμού σε κάποια ουσία που επηρεάζει δυσμενώς τη λειτουργία του. Η έκθεση αυτή μπορεί να είναι επαγγελματικής, περιβαλλοντικής ή ιατρογενούς αιτιολογίας ή να προκύψει σε περιπτώσεις κατάχρησης. Ακόμη, είναι πιθανή είτε η λήψη της ουσίας κατά λάθος λόγω άγνοιας κινδύνου, κυρίως στην παιδική ηλικία, είτε επιτηδευμένα, σε απόπειρες αυτοκτονίας και ψυχιατρικούς ασθενείς. Η εκάστοτε ουσία μπορεί να είναι τοξική ακόμη και σε μικρές δόσεις ή μπορεί η τοξικότητα της να αυξάνεται ανάλογα με την ποσότητα που καταναλώνεται. Μια ιδιαίτερη κατηγορία είναι η τροφική δηλητηρίαση, η οποία οφείλεται κυρίως σε μικροοργανισμούς που εισέρχονται στο σώμα μέσω μη ορθώς παρασκευασμένων τροφίμων.
Ένα δηλητήριο μπορεί να έρθει σε επαφή με τον οργανισμό με διάφορους τρόπους, όπως μέσω κατάποσης, εισπνοής και δερματικής ή οφθαλμικής επαφής, με τα συμπτώματα που παρουσιάζονται είτε να είναι ανάλογα της πύλης εισόδου της τοξικής ουσίας στο σώμα είτε να προκαλούνται από γενικευμένη πολυοργανική προσβολή. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως περιλαμβάνουν εμετούς, κοιλιακό άλγος, κεφαλαλγία, δύσπνοια, βήχα, εξάνθημα, κνησμό και διαταραχές στην όραση. Ωστόσο, είναι πιθανό η κατάσταση να επιδεινωθεί με ταχυκαρδία, διαταραχές στη θερμορύθμιση και παθολογικά σημεία από το νευρικό σύστημα, όπως σύγχυση, ευερεθιστότητα, λήθαργο, αποπροσανατολισμό, σπασμούς και απώλεια συνείδησης, με μετάπτωση του ασθενούς σε κώμα.
Πολλές φορές η άμεση δράση είναι απαραίτητη για τη διάσωση ενός δηλητηριασμένου ατόμου. Σε περίπτωση τοξικού αερίου, είναι αναγκαία η απομάκρυνση από τον χώρο και πιθανώς η χορήγηση οξυγόνου. Αν υπήρξε δερματική επαφή με τοξική ουσία, πρέπει να απομακρύνονται τα μολυσμένα ενδύματα και να χρησιμοποιείται άφθονο νερό. Πλύσεις με φυσιολογικό ορό συστήνονται και σε οφθαλμική επαφή. Στην περίπτωση που υπάρχει απώλεια συνείδησης, σφίξεων και αναπνοών, κρίνεται ζωτικής σημασίας η παροχή ΚΑΡΠΑ, για να διατηρηθεί ο ασθενής ζωντανός. Παρακάτω, παρουσιάζουμε κάποιες από τις πιο συνήθεις αιτίες δηλητηριάσεων.
Παρακεταμόλη
Η παρακεταμόλη αποτελεί μια από τις πιο ευρέως χρησιμοποιούμενες φαρμακευτικές ουσίες. Είναι αναλγητικό που δεν απαιτεί συνταγογράφηση και βρίσκεται σε σκευάσματα όπως το depon και το panadol. Παρότι η χρήση της γενικά είναι ασφαλής, αν η προσλαμβανόμενη ποσότητα ξεπεράσει σημαντικά την ενδεικνυόμενη, θα εμφανιστούν τα προαναφερόμενα συμπτώματα. Αρχικά, εμφανίζεται κοιλιακό άλγος και ναυτία με εμετούς που προοδευτικά επιδεινώνονται. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται ίκτερος και μπορεί να προκληθούν αυτόματες αιμορραγίες, λόγω της ηπατοτοξικότητας που προκαλείται, η οποία αποτελεί και το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτής της δηλητηρίασης.
Παράλληλα, είναι πιθανή η εμφάνιση οξείας νεφρικής ανεπάρκειας ή παγκρεατίτιδας. Η κατάληξη ποικίλλει από υποχώρηση των συμπτωμάτων χωρίς υπολειπόμενες διαταραχές μέχρι ηπατική ανεπάρκεια ή θάνατο. Η αντιμετώπιση του ασθενούς περιλαμβάνει μέτρα υποστήριξης των ζωτικών λειτουργιών, ενώ μπορεί να βοηθήσει σημαντικά η χορήγηση Ν-ακετυλοκυστεΐνης. Η δράση της αυξάνει τη γλουταθειόνη στο ήπαρ, η οποία δεσμεύει τους τοξικούς μεταβολίτες της παρακεταμόλης, ώστε να περιοριστεί η ηπατική βλάβη. Ωστόσο, αν η ηπατική ανεπάρκεια εγκατασταθεί, υπάρχει ανάγκη μεταμόσχευσης ήπατος.
Μονοξείδιο του άνθρακα
Είναι ένα αέριο χωρίς χρώμα, γεύση ή οσμή, που παράγεται από την καύση υλικών, όπως ξύλα, βενζίνη, κάρβουνα και προπάνιο. Σε μη καλά αεριζόμενους κλειστούς χώρους, η αύξηση της συγκέντρωσής του στον αέρα και η αυξημένη, κατ’ επέκταση, εισπνοή του προκαλεί διαταραχή στην δέσμευση του οξυγόνου από τα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος, με αποτέλεσμα την ελαττωμένη οξυγόνωση των ιστών. Τα αρχικά συμπτώματα περιλαμβάνουν κεφαλαλγία, ζάλη, σύγχυση, αδυναμία και δύσπνοια, με σταδιακή επιδείνωση και εμφάνιση διαταραχών προσωπικότητας, κινητικότητας και απώλειας συνείδησης.
Ανάλογα με την εισπνεόμενη ποσότητα και τη διάρκεια εισπνοής του αερίου, είναι πιθανό να προκύψουν μη αντιστρεπτές εγκεφαλικές και καρδιαγγειακές βλάβες ή να επέλθει ο θάνατος του ατόμου. Σε υποψία εισπνοής μονοξειδίου του άνθρακα, είναι απαραίτητη η απομάκρυνση από τον χώρο και η αναζήτηση ιατρικής βοήθειας για χορήγηση οξυγόνου συγκέντρωσης 100% συνήθως για τέσσερις με πέντε ώρες, μέχρι να παρέλθουν τα συμπτώματα.
Υδράργυρος
Αποτελεί μέταλλο που μπορεί να βρεθεί είτε σε στερεά είτε σε υγρή μορφή, ανάλογα με τη θερμοκρασία. Υπάρχει σε υλικά καθημερινής χρήσης, όπως σε θερμόμετρα, μπαταρίες, λάμπες, ή σε ορισμένα παλαιότερα απολυμαντικά. Επιπλέον, είναι δυνατή η είσοδός του στον οργανισμό μέσω κατανάλωσης θαλασσινών και ψαριών, που έχουν καταναλώσει μια οργανική μορφή του στοιχείου. Εκτός των ήδη αναφερόμενων συμπτωμάτων, μπορεί να προκληθεί αιμορραγία στα ούλα ή σε άλλα τμήματα του γαστρεντερικού, που εμφανίζεται ως αιμορραγική διάρροια, υπέρχρωση ούρων και μεταλλική γεύση στο στόμα.
Σε προσβολή του νευρικού συστήματος, παρατηρούνται τρόμος, μουδιάσματα, αστάθεια στη βάδιση, απώλεια μνήμης και σπασμοί. Σημαντική είναι, επίσης, η εγκεφαλική βλάβη που προκαλείται στο έμβρυο, αν η έγκυος εκτίθεται σε μεγάλες ποσότητες υδραργύρου. Πέρα από τη χορήγηση οξυγόνου και την αιμοκάθαρση που μπορεί να χρειαστεί σε νεφρική προσβολή, είναι δυνατή η χορήγηση χημικών ενώσεων, όπως η διμερκαπρόλη, οι οποίες δεσμεύουν τον υδράργυρο, εμποδίζοντας την τοξική του δράση στον οργανισμό και αυξάνοντας την αποβολή του με τα ούρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Poisoning, msdmanuals.com. Διαθέσιμο εδώ
- Carbon monoxide poisoning, mayoclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
- Clinical Guidance for Carbon Monoxide (CO) Poisoning, cdc.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Mercury Poisoning, my.clevelandclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
