Του Κωνσταντίνου Κατσούλα,
Η Αρμενία ,κατά την αρχαιότητα, ήταν ένα απομονωμένο βασίλειο του Καυκάσου, το οποίο συμμετείχε σε πολέμους ενάντια σε γειτονικά κράτη χωρίς ποτέ να υπερβεί τα όρια του Καυκάσου και να ανελιχθεί σε σπουδαία περιφερειακή δύναμη. Ο βασιλιάς Τιγράνης Β΄, ο οποίος βασίλευσε από το 95 ως το 55 π.Χ. έμελλε να τα αλλάξει όλα αυτά, έστω και για ένα μικρό χρονικό διάστημα, και να καταστήσει την Αρμενία το ισχυρότερο κράτος της Μέσης Ανατολής, και το όνομά του να μνημονεύεται ακόμα και σήμερα από τους Αρμένιους και όχι μόνο.
Ο Τιγράνης Β΄ γεννήθηκε το 140 π.Χ. και ήταν μέλος της δυναστείας του Αρταξία, η οποία κυβερνούσε την Αρμενία από τις αρχές του δεύτερου π.Χ. αιώνα. Ο νεαρός Τιγράνης δόθηκε όμηρος από τον πατέρα ή θείο του Αρταβάσδη στην αυλή των Πάρθων, αλλά αργότερα εξαγόρασε την ελευθερία του. Αφού ανήλθε στον θρόνο το 95 π.Χ., ξεκίνησε αμέσως την επέκταση του βασιλείου του, καταλαμβάνοντας την Σοφηνή, περιοχή ανατολικά του Ευφράτη. Κινούμενος στρατηγικά, ο Τιγράνης συμμαχεί με τον Μιθριδάτη του Πόντου, του οποίου την κόρη, την Κλεοπάτρα, παντρεύεται. Ο Μιθριδάτης παρακίνησε τον γαμπρό του να επιτεθεί στην Καππαδοκία, κάτι που εκείνος έκανε, τρέποντας τον βασιλιά του κράτους Αριοβαρζάνη σε φυγή στη φιλική προς αυτόν Ρώμη. Οι Ρωμαίοι, υπό την ηγεσία του Σύλλα, αποκατέστησαν την τάξη στην Καππαδοκία τέσσερα χρόνια αργότερα, αλλά ο Τιγράνης είχε καταφέρει να δείξει την δύναμή του καθώς και να ενισχύσει οικονομικά το βασίλειό του, με τη λεηλασία του καππαδοκικού βασιλείου.
Οι επόμενες κινήσεις του Τιγράνη έλαβαν χώρα στα ανατολικά. Οι Πάρθοι βρίσκονταν σε κρίση μετά το θάνατο του βασιλιά τους το 87 π.Χ., ενώ είχαν να αντιμετωπίσουν και εισβολές σε άλλα μέτωπα από τους Σκύθες. Ο οξυδερκής βασιλιάς της Αρμενίας άδραξε την ευκαιρία και εισέβαλε στην Παρθία, καταλαμβάνοντας ένα μεγάλο μέρος της Μηδίας. Τα βασίλεια της Ατροπατηνής (Αζερμπαϊτζάν), Αδιαβηνής (βόρειο Ιράκ) και Οσροηνής, ως τότε υποτελή στους Πάρθους, πλέον αναγνώριζαν τον Τιγράνη ως επικυρίαρχό τους. Μετά από αυτές τις μάχες ο Τιγράνης είχε πλέον εξασφαλίσει τον έλεγχο της Μεσοποταμίας, και η Αρμενία θεωρούταν σταθερό βασίλειο. Σταθερότητα επιζητούσαν και οι κάτοικοι της Συρίας όταν, το 83 π.Χ. του προσέφεραν το στέμμα και την κυριαρχία στις περιοχές τους, οι οποίες είχαν ταλαιπωρηθεί από τους εμφυλίους και τις δυναστικές έριδες των Σελευκιδών.
Ο Τιγράνης, μετά τη νέα επέκταση του βασιλείου του, στο οποίο πλέον περιεχόταν μέχρι και η Αντιόχεια, και την επακόλουθη κατάρρευση της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, ανακήρυξε τον εαυτό του «Βασιλιά των Βασιλέων», τίτλος τον οποίο δεν είχε χρησιμοποιήσει κανένας μονάρχης από την εποχή των Αχαιμενιδών. Για να μπορεί να διοικήσει καλύτερα το βασίλειό του δημιούργησε μια νέα πρωτεύουσα, τα Τιγρανόκερτα, τα οποία χτίστηκαν νότια της λίμνης Βαν. Ο επόμενος στόχος του Τιγράνη ήταν η ανάκτηση της Καππαδοκίας, την οποία κατάφερε το 78-77 π.Χ.
Η απροθυμία του Τιγράνη να βοηθήσει τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη, στον πόλεμο με τους Ρωμαίους σήμανε την αρχή του τέλους της Αυτοκρατορίας του. Ο Μιθριδάτης δεν μπόρεσε να αντισταθεί μόνος του ενάντια στην επεκτεινόμενη Ρώμη, και το 72 π.Χ. το βασίλειό του έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων, οι οποίοι με στρατηγό τον Λούκουλλο είχαν καταλάβει την κοιτίδα του βασιλείου του. Ο Τιγράνης δεν έστειλε στρατό στον Μιθριδάτη για να αποτρέψει την ρωμαϊκή προέλαση, ωστόσο δέχθηκε να βρει καταφύγιο ο Μιθριδάτης στο βασίλειό του το 71 π.Χ. Καθώς οι Ρωμαίοι ήθελαν να παραδοθεί ο βασιλιάς Μιθριδάτης στα χέρια τους, έστειλαν τον Άππιο Κλαύδιο στην Αντιόχεια για να συναντηθεί με τον Τιγράνη και να διαπραγματευτούν τους όρους παράδοσής του. Από ότι φαίνεται από τις αφηγήσεις της εποχής ο Άππιος πήγε περισσότερο για να προκαλέσει τους Αρμένιους παρά για να διαπραγματευθεί μαζί τους.
Ο Λούκουλλος ήταν αποφασισμένος να επεκταθεί στη Μεσοποταμία εις βάρος της Αρμενίας. Το καλοκαίρι του 69 π.Χ., προέλασε με 12000 πεζούς και 4000 ιππείς στην Μεσοποταμία. Η πρώτη μάχη μεταξύ των Ρωμαίων και των Αρμενίων έλαβε χώρα έξω από τα Τιγρανόκερτα, τον Οκτώβριο του 69 π.Χ. και έληξε υπέρ των Ρωμαίων. Οι Ρωμαίοι κατέλαβαν και κατέστρεψαν πλήρως την πρωτεύουσα του Τιγράνη, ενώ φρόντισαν να υποσχεθούν την ελευθερία και την ανεξαρτησία σε διάφορους τοπικούς άρχοντες τους οποίους είχε υποτάξει ο Τιγράνης. Μάλιστα, ο Λούκουλλος αποκατέστησε ακόμα και τον Σελευκίδη μονάρχη, δίνοντάς του πίσω την Αντιόχεια και ένα ισχνό βασίλειο. Το επόμενο έτος ο Λούκουλλος νίκησε ξανά τον Τιγράνη έξω από την ιστορική του πρωτεύουσα, τα Αρταξάτα, φτάνοντας πιο μακριά από οποιονδήποτε Ρωμαίο μέχρι την στιγμή εκείνη.
Μπορεί ο Λούκουλλος να έφυγε από την Αρμενία, αλλά νέα προβλήματα προέκυψαν για τον Τιγράνη. Ο γιος του, ονομαζόμενος επίσης Τιγράνης, ζήτησε και έλαβε από τον βασιλιά των Πάρθων Φραάσπη Γ΄ ένα στρατό για να αντιμετωπίσει τον πατέρα του. Ο πατέρας του τον νίκησε, ωστόσο αυτός κατέφυγε στους Ρωμαίους. Το 66 π.Χ., αφού είχε καθαιρεθεί ο Λούκουλλος, έφτασε στην Ασία για να πολεμήσει τόσο τον Μιθριδάτη όσο και τους Αρμένιους ο Πομπήιος. Αφού πρώτα ο Μιθριδάτης ηττήθηκε στην κάτω Αρμενία και τράπηκε σε φυγή, ο Πομπήιος κινήθηκε ενάντια στους Αρμένιους. Με την καθοδήγηση του προδότη γιου του Τιγράνη, ένας μεγάλος ρωμαϊκός στρατός έφτασε στα Αρταξάτα. Ο Τιγράνης βλέποντας τον όγκο του στρατεύματος του Πομπήιου, συναντήθηκε μαζί του και αποφάσισε να παραδοθεί.
Ο Πομπήιος έδειξε σεβασμό στον βασιλιά της Αρμενίας, αποφασίζοντας να μην καταλύσει το βασίλειό του. Ο Τιγράνης αφέθηκε να κυβερνά ως υποτελής της Ρώμης στην περιοχή την οποία είχε κληρονομήσει όταν ανέβηκε στον θρόνο, ωστόσο στερήθηκε τις κατακτήσεις του, οι οποίες έγιναν είτε υποτελή βασίλεια της Ρώμης ή προσαρτήθηκαν ευθέως. Ωστόσο οι Πάρθοι, οι οποίοι είχαν ανακτήσει την δύναμή τους, θέλησαν να ανακτήσουν οι ίδιοι σημαντικά τμήματα της Αδιαβηνής και της Μεσοποταμίας, τα οποία είχε κατακτήσει ο Τιγράνης. Παρ΄ ότι ο Πομπήιος δέχθηκε να δώσει αρκετά από αυτά τα εδάφη που του ζήτησαν, η επόμενη μεγάλη αντιπαλότητα στη Μεσοποταμία είχε ήδη αρχίσει να δημιουργείται μεταξύ Ρωμαίων και Πάρθων. Ο Τιγράνης έζησε άλλα δέκα χρόνια, μέχρι το 55 π.Χ., όταν και τον διαδέχθηκε ο γιος του Αρταβάσδης Β΄ στο θρόνο της Αρμενίας.
Παρά το γεγονός πως η αυτοκρατορία του δεν επιβίωσε για μεγάλο χρονικό διάστημα, ο Τιγράνης έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της περιοχής, καθώς ο γεωπολιτικός χάρτης της Μεσοποταμίας άλλαξε άρδην κατά τη διάρκεια της βασιλείας του. Επιπρόσθετα, ο μέγας Τιγράνης υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα της ιστορίας της Αρμενίας, ενώ οι Αρμένιοι ακόμα και σήμερα μνημονεύουν την «Αρμενία που εκτείνεται από θάλασσα σε θάλασσα», εννοώντας το βασίλειο του Τιγράνη, το οποίο βρεχόταν στα δυτικά από τη Μεσόγειο και στα ανατολικά από την Κασπία θάλασσα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό(1984), The Cambridge Ancient History Volume 7, Part 1. The Hellenistic World, Cambridge University Press
- Tigranes II The Great, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
