Της Ελένης – Παναγιώτας Μινάι,
Σήμερα, το θέμα μας έχει κεντρικό πρόσωπο. Η Μαρία Αντουανέτα, όπως αποκαλύπτει και ο τίτλος του σημερινού άρθρου, ήταν αρχιδούκισσα της Αυστρίας και υπηρέτησε ως βασίλισσα στη Γαλλία του 18ου αιώνα, η οποία παρέμεινε εξέχουσα προσωπικότητα στους αιώνες που ακολούθησαν, μέχρι και σήμερα. Είναι γνωστή τόσο ιστορικά από τον κεντρικό ρόλο που διαδραμάτισε την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης, από το τέλος που έλαβε η ζωή της μέσω της καρατόμησης, όσο κι από στοιχεία του χαρακτήρα της και καταστάσεις της έντονης ζωής της που έμειναν στην Ιστορία. Όπως και ένας μύθος που έχει διαδοθεί και εξηγεί το λευκό – γκριζωπό χρώμα των μαλλιών της, όπως η ίδια παρουσιάζεται σε πίνακες εκείνης της εποχής. Φημολογείται ότι κατά τη διάρκεια της φυλάκισής της και συγκεκριμένα το βράδυ πριν τον αποκεφαλισμό της από την γκιλοτίνα, στις 16 Οκτωβρίου του 1793, τα μαλλιά της μέσα σε μια νύχτα αποχρωματίστηκαν πριν την εκτέλεσή της. Κι αυτή η ξαφνική λευκή όψη των μαλλιών δεν θα μπορούσε να οφείλεται σε γερατειά, διότι εκτελέστηκε σε ηλικία μόλις 38 ετών.
Κάτι ανάλογο βίωσε κι άλλο ιστορικό πρόσωπο, όπως αναφέρεται σε γραπτά, ο Σερ Τόμας Μορ, ο οποίος ήταν Άγγλος μάρτυρας, του οποίου, επίσης, τα μαλλιά απέκτησαν λευκό χρώμα τη νύχτα πριν την εκτέλεσή του, το 1535. Το σύνδρομο της Μαρίας Αντουανέτας ή με τον ιατρικό όρο Canities subita (λατινικά αναφέρεται ως «ξαφνικό γκριζάρισμα μαλλιών») μπορεί για μερικούς από σας που τυγχάνει να είστε φαν της ιαπωνικής τέχνης των Anime να το έχετε συναντήσει στο Tokyo Ghouls. Για τους μη γνώστες αναφέρω την περίπτωση του Kaneki Ken, κεντρικού χαρακτήρα στο Tokyo Ghouls, ο οποίος στο τελευταίο επεισόδιο της πρώτης σεζόν απέκτησε ξαφνικά λευκό χρώμα μαλλιών και μαύρο χρώμα νυχιών μετά από 10 ημέρες ψυχολογικών και σωματικών βασανιστηριών, εξαιτίας έντονου στρες, άγχους (συναισθηματικού τραύματος) και σωματικής καταπόνησης που βίωσε σε αυτό το χρονικό διάστημα.
Πέρα από αυτά τα πιο έντονα χαρακτηριστικά παραδείγματα, ξαφνικός αποχρωματισμός των μαλλιών αναφέρθηκαν και στους επιζώντες από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο, δεν υπάρχει έρευνα που να υποστηρίζει ότι είναι δυνατό το ξαφνικό λευκό χρώμα μαλλιών εν μία νυκτί. Επομένως, αμφισβητείται η εγκυρότητα των παραπάνω ιστορικών αναφορών, όσον αφορά τον αποχρωματισμό, δηλαδή πιστεύεται ότι οφείλονται σε άλλες αιτίες π.χ. προσωρινή βαφή μαλλιών (αναφέρεται η περίπτωση ότι μπορεί η Μαρία Αντουανέτα να μη διέθετε στο κελί της καλλυντικά και βαφές μαλλιών για να διατηρήσει το προηγούμενο χρώμα μαλλιών της), Alopecia areata.
Όπως έγινε φανερό από τις προηγηθείσες αναφορές, το σύνδρομο της Μαρίας Αντουανέτας χαρακτηρίζεται από αυτήν την ξαφνική και μόνιμη λευκή χρώση των τριχών της κεφαλής ή άλλων σημείων του σώματος. Η διαφορά με τη φυσιολογική λεύκανση των τριχών, εξαιτίας γηρατειών, είναι ότι παρατηρείται σε πολύ νεαρές ηλικίες και δεν προκαλείται παροδικά, αλλά σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τα αίτια αυτής, όσον αφορά τις ιστορικές αναφορές, οφείλονταν σε λογικά αίτια, όπως αυτή με την προσωρινή βαφή μαλλιών που αναφέραμε. Άλλες αιτίες είναι η σοβαρή απώλεια τριχών σε νεαρά άτομα, ακόμα και στην εφηβική ηλικία, και η παρατήρηση γκρίζων τριχών. Έρευνες, επίσης, καταδεικνύουν κάποια δυσλειτουργία στα υπεύθυνα κύτταρα και στον μηχανισμό του χρωματισμού των τριχών με παραγωγή λιγότερης μελανίνης και περισσότερου υπεροξειδίου του υδρογόνου. Αυτό, εν τέλει, έχει ως συνέπεια τον αποχρωματισμό των τριχών.
Γονίδια, επιπλέον, μπορεί να καθορίζουν τον πρόωρο αποχρωματισμό των τριχών, επομένως φέρει κληρονομική προδιάθεση. Όσον αφορά το στρες και το έντονο άγχος, είναι γνωστό ότι επιδρούν αυξάνοντας την ταχύτητα της διαδικασίας λεύκανσης των τριχών, αν και ο μηχανισμός αυτός δεν εξηγεί ικανοποιητικά τη συγκεκριμένη πάθηση. Η γυροειδής αλωπεκία φαίνεται ότι συνδέεται με τη λεύκανση των τριχών, αφού με την απώλεια μεγάλου μέρους του χρωματιστού τριχωτού της κεφαλής παραμένουν στην κεφαλή μόνο οι λευκές τρίχες, επομένως δίνει την αίσθηση του ξαφνικού αποχρωματισμού. Η διάγνωση προκύπτει με κλινική εξέταση, αξιολόγηση σημείων – συμπτωμάτων και λήψη ιστορικού, όσον αφορά τις συνθήκες που βίωνε το άτομο, όταν παρατήρησε τις πρώτες αλλαγές (π.χ. έντονο στρες). Επίσης, είναι σημαντικό να ερωτηθεί ο ασθενής τι προϊόντα χρησιμοποιεί για την περιποίηση των μαλλιών, εάν λαμβάνει άλλα φάρμακα, το περιβάλλον με το οποίο έρχεται σε επαφή ή αν έχει αλλεργίες σε τροφές.
Δεν υπάρχουν εξετάσεις στις οποίες θα μπορούσε ο ασθενής να υποβληθεί για τη διεξαγωγή της οριστικής διάγνωσης, επομένως ο αρμόδιος γιατρός, με βάση τα παραπάνω στοιχεία, θα θέσει τη διάγνωση πιθανότατα με αδυναμία προσδιορισμού της ακριβής της αιτίας. Παρ’ όλ’ αυτά, μια εξέταση αίματος μπορεί να προσδιορίσει την παρουσία ή απουσία αυτοάνοσων και άλλων διαταραχών που μπορεί να σχετίζονται με τον αποχρωματισμό των τριχών και να βοηθήσει στη διαφοροδιάγνωση άλλων αιτιών που μιμούνται την πάθηση που εξετάζουμε στο παρόν άρθρο.
Η θεραπεία της δεν περιλαμβάνει κάποια φαρμακευτική ή ιατρική προσέγγιση, διότι δεν υπάρχει κάποια γνωστή μέθοδος επαναφοράς της χρωστικής των μαλλιών, οπότε η μόνη διέξοδος όσων θέλουν να την αντιμετωπίσουν είναι τα προϊόντα κοσμητικής. Βαφές μαλλιών και άλλες χρωστικές για την προσωρινή βαφή των μαλλιών από φαρμακεία ή επαγγελματίες είναι η συνήθης πρακτική και φαίνεται ότι η τακτική βαφή έχει θετικά αποτελέσματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Sudden whitening of the hair: an historical fiction?, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Marie Antoinette Syndrome: Real or Myth?, healthline.com. Διαθέσιμο εδώ
- An Overview of Marie Antoinette Syndrome (Canities Subita), verywellhealth.com. Διαθέσιμο εδώ
- Marie Antoinette Syndrome and Its Effect on Certain Anime Characters, Explained, cbr.com. Διαθέσιμο εδώ
