Του Νικόλα Χρηστίδη,
Σε αυτήν τη στήλη, διαρκώς διαβάζουμε άρθρα για περιβαλλοντικά θέματα που επηρεάζουν ή δύναται να επηρεάσουν σημαντικά την ευρωπαϊκή, αλλά και την παγκόσμια κοινότητα. Όταν αναφερόμαστε στην περιβαλλοντική κρίση της εποχής, σχεδόν ακαριαία σκεφτόμαστε πάντα την κλιματική αλλαγή, το λιώσιμο των πάγων, την τρύπα του όζοντος κ.ά. Πόσες φορές, όμως, σκεφτόμαστε θέματα όπως η σπατάλη τροφίμων (Food Waste);
Αν είσαι από αυτούς που το σκέφτονται ακαριαία, well done, έχεις όντως ψαχτεί και έχεις διαβάσει για τα καίρια ζητήματα της ανθρώπινης κοινωνίας, όσον αφορά το περιβάλλον. Αν δεν είσαι από εκείνους που θα το σκεφτούν αμέσως, take it easy, όλοι μαθαίνουμε κάποια στιγμή (ας σημειωθεί ότι είμαι από τους δεύτερους…).
Σε κάθε περίπτωση, σε όποια ομάδα και να ανήκουμε, η αλήθεια είναι μία: η σπάταλη-απώλεια τροφίμων είναι εδώ, επηρεάζοντας ήδη το σύνολο του λεγόμενου Δυτικού κόσμου. Ο Δυτικός κόσμος, εδώ και αρκετά χρόνια, αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς, εκβιομηχανίζοντας ό,τι βρεθεί στον δρόμο του. Γεωργία, κτηνοτροφία, μετακινήσεις-μεταφορές, παραγωγή καταναλωτικών αγαθών, όλα αποτελούν τα κομμάτια ενός σύνθετου και πολύπλευρου παζλ, που επηρεάζει σημαντικά το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία ολόκληρων κρατών.
Αυτήν τη στιγμή, στη μία μεριά του κόσμου κάποιος/α μόλις παρήγγειλε ένα γεύμα που δεν θα το φάει, γιατί π.χ. θα χτυπήσει το κινητό του και θα πάει αμέσως στη δουλειά, ενώ, στην άλλη πλευρά, κάποιος/α ψάχνει απεγνωσμένα ένα ακόμα γεύμα για να κρατηθεί στη ζωή. Υπερβολή; Μπορεί, αλλά δυστυχώς είναι η αλήθεια, παρότι αυτό το γεύμα δεν θα έφτανε ποτέ στα χέρια του πεινασμένου. Το σκεπτικό πίσω από το παράδειγμα είναι ότι ο Δυτικός κόσμος αδυνατεί να σκεφτεί ότι η πλειοψηφία των πραγμάτων που κατέχει αποτελούν προνόμια, που κάποιοι δεν θα έχουν ποτέ.
Αρκεί κάποιος να αναλογιστεί ότι το 1/3 της τροφής που παράγεται, παγκοσμίως, χάνεται ή απομακρύνεται από την παραγωγική διαδικασία. Φαινόμενα όπως το “ugly food” (άσχημο φαγητό), δηλαδή η νοοτροπία ότι ένα βρώσιμο προϊόν δεν είναι αρκετά καλό, ώστε να βγει στην αγορά, λόγω αισθητικών χαρακτηριστικών, δημιουργεί τις συνθήκες ώστε τόνοι φαγητού να καταλήγουν στους χώρους υγειονομικής ταφής ως απόβλητα, πριν καν φτάσουν στον τελικό καταναλωτή. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο όρος “ugly food” δεν αναφέρεται σε ποιοτικές ιδιότητες του τροφίμου, αλλά καθαρά σε αισθητικές: φρούτα και λαχανικά που έτυχε να έχουν ακανόνιστο σχήμα, προϊόντα που δεν έχουν ζωντανά χρώματα κ.ά.
Πώς προκύπτει, όμως, το πρόβλημα της απώλειας-σπατάλης τροφίμων; Αν το σκεφτεί κανείς, είναι πολύ απλό. Αρχικά, οι καταναλωτικές συνήθειες. Ο μέσος άνθρωπος αγοράζει περισσότερο φαγητό από αυτό που μπορεί να καταναλώσει και, πολλές φορές, ακόμα και να αποθηκεύσει. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι το μέσο νοικοκυριό απορρίπτει περίπου το 25% των τροφίμων που αγοράζει, ενώ, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η κατά κεφαλήν αναλογία food waste αντιστοιχεί σε 180 κιλά ανά έτος (!).
Σκεφτείτε το για λίγο, 180 κιλά ο καθένας από εμάς, μέσα σε ένα ημερολογιακό έτος…
Προφανώς, μέσα σε αυτά τα κιλά φαγητού που σπαταλήθηκαν, εμπεριέχονται και μη βρώσιμα (για τον άνθρωπο) υλικά, όπως φλούδες λαχανικών, ληγμένα τρόφιμα, τσόφλια αυγών κ.ά. Είναι σημαντικό, όμως, να αντιλαμβανόμαστε ότι κάθε πράξη μας έχει μια επίπτωση που, όταν αθροιστεί με του διπλανού μας, είναι ικανή να δημιουργήσει σημαντικά και, πολλές φορές, μη αναστρέψιμα περιβαλλοντικά ζητήματα.
Το 39% της απώλειας τροφίμων έρχεται από την παραγωγική διαδικασία. Υπερ-παραγωγή αγαθών και «χτυπημένα» ή ταλαιπωρημένα προϊόντα αποτελούν την πλειοψηφία των απωλειών εντός της παραγωγής, με τα παραπροϊόντα τροφίμων (κόκαλα) να συμπληρώνουν το ποσοστό. 42% της απώλειας συμβαίνει στα νοικοκυριά, με τη λανθασμένη αποθήκευση τροφίμων και τις υπερβολικές μερίδες φαγητού να είναι μερικά σημαντικά σημεία. Οι εκ παραδρομής αγορές προϊόντων, καθώς και η «ανάγκη» για διαφορετικό φαγητό κάθε μέρα, ολοκληρώνουν τον κύκλο απώλειας τροφίμων εντός του σπιτιού.
Αξίζει να αναφερθεί ότι το 14% του συνολικού προβλήματος αντιστοιχίζεται με τη βιομηχανία της εστίασης. Η έλλειψη ποικιλίας αναφορικά με το μέγεθος των μερίδων είναι η βασικότερη αιτία απώλειας φαγητού στα εστιατόρια, με δεύτερη αιτία να είναι η άρνηση των καταστημάτων να επιτρέψουν στον πελάτη να πάρει μαζί του ό,τι περίσσεψε από το γεύμα του, φαινόμενο που, ωστόσο, πλέον τείνει να φθίνει.
Ολοκληρώνοντας, είναι απαραίτητο να αντιληφθούμε ότι οι προσωπικές μας επιλογές καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το τι συμβαίνει στον κόσμο. Είναι δική μας ευθύνη να οριοθετήσουμε το «εγώ» μας, να θέσουμε κανόνες και να προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε τον τρόπο με τον οποίο ζούμε και λαμβάνουμε αποφάσεις. Το food waste είναι ένα ακόμα παράδειγμα περιβαλλοντικού προβλήματος με βαθύτατες κοινωνικές ρίζες, που, για να λυθεί, απαιτεί συλλογική και συντονισμένη δράση.
Επομένως, την επόμενη φορά που θα πάμε για ψώνια ή θα επισκεφτούμε ένα εστιατόριο, ας έχουμε στο μυαλό μας ότι εκείνη τη στιγμή μπορούμε να κάνουμε μία νέα αρχή, αλλάζοντας σταδιακά τις συνήθειές μας…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What are the sources of food waste in Europe?, European Environment Agency, διαθέσιμο εδώ
- Production and consumption, European Environment Agency, διαθέσιμο εδώ
