Της Χαράς Γρίβα,
Το επεισόδιο της Φασόντα, γνωστό και ως κρίση της Φασόντα, αποτελεί κομβική στιγμή στην ιστορία των ιμπεριαλιστικών εντάσεων μεταξύ της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και της Γαλλίας στα τέλη του 19ου αιώνα. Πραγματοποιούμενη μεταξύ 10 Ιουλίου και 3 Νοεμβρίου 1898, αυτή η εδαφική διαμάχη στην Ανατολική Αφρική εκτυλίχθηκε στο πλαίσιο της πάλης για την Αφρική, καθώς οι ευρωπαϊκές δυνάμεις ανταγωνίζονταν για τον έλεγχο και την επιρροή επί των πόρων και των στρατηγικών θέσεων της ηπείρου. Η Γαλλία, έχοντας δημιουργήσει αποικίες κυρίως στην δυτική πλευρά της Αφρικής, μπορούσε να φτάσει σε δύναμη την τότε υπερδύναμη του πλανήτη, την Βρετανική Αυτοκρατορία, όπου ο ήλιος δεν έδυε ποτέ…
Στο επίκεντρο του επεισοδίου της Φασόντα βρισκόταν μια γαλλική αποστολή στην περιοχή της Φασόντα στον Λευκό Νείλο, με γνώμονα την επιθυμία να ελέγξει τη λεκάνη του Άνω Νείλου και, με τον τρόπο αυτό, να αποκλείσει τη Βρετανία από το Σουδάν. Οι Γάλλοι δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση να επιτρέψουν τους Βρετανούς να καταλάβουν την συγκεκριμένη περιοχή, η οποία βρισκόταν πάνω στο σταυροδρόμι ένωσης των γαλλικών αποικιών με τις βρετανικές. Η στρατηγική σημασία του Άνω Νείλου έγκειτο στη δυνατότητά του να επηρεάσει την πορεία του ποταμού Νείλου, ο οποίος αποτελούσε ζωτική γραμμή για το εμπόριο και τις μεταφορές στην περιοχή. Καθώς τα γαλλικά και τα βρετανικά αυτοκρατορικά συμφέροντα συγκρούονταν, η Ανατολική Αφρική έγινε το σκηνικό μιας αντιπαράθεσης με υψηλό ρίσκο.
Η γαλλική αποστολή και μια βρετανική-αιγυπτιακή δύναμη συγκλίνουν στη Φασόντα, ευρισκόμενες σε κοντινή απόσταση στις όχθες του Λευκού Νείλου. Παραδόξως, η αρχική συνάντηση μεταξύ των δύο δυνάμεων έγινε με φιλικούς όρους, χωρίς να ξεσπάσουν άμεσες εχθροπραξίες στο αφρικανικό έδαφος. Ωστόσο, η υποβόσκουσα ένταση εκδηλώθηκε με τη μορφή ενός πολεμικού φόβου που γρήγορα εξαπλώθηκε στην πολιτική και δημόσια σφαίρα της Ευρώπης. Ο γαλλικός στρατός ηγούταν από τον ταγματάρχη Μαρσάν, ο οποίος εν τέλει συγκέντρωσε μία μικρή εκστρατευτική δύναμη περίπου 130 ανδρών και άλλων τόσο από τις ανατολικές γαλλικές αποικίες της Αφρικής και εκκίνησε για να καταλάβει την Φασόντα.
Καθώς η είδηση του περιστατικού της Φασόντα έφθανε στην Ευρώπη, το πολιτικό κλίμα γινόταν όλο και πιο φορτισμένο. Τόσο οι Βρετανοί όσο και οι Γάλλοι ηγέτες επιδόθηκαν σε έντονη ρητορική, ενισχύοντας τα εθνικιστικά αισθήματα και κλιμακώνοντας την αντιληπτή απειλή πολέμου. Η πιθανότητα σύγκρουσης μεταξύ δύο μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων τράβηξε την προσοχή της παγκόσμιας κοινότητας, με τις διπλωματικές προσπάθειες να βρίσκονται σε εξέλιξη για την αποτροπή ενός πολέμου πλήρους κλίμακας.
Ενώ η κατάσταση επί τόπου στη Φασόντα παρέμεινε σχετικά ήρεμη, ο διπλωματικός αγώνας στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες εντάθηκε. Διερευνήθηκαν διαπραγματεύσεις και διπλωματικοί δίαυλοι, καθώς και οι δύο πλευρές αναζητούσαν μια λύση που θα διασφάλιζε τα συμφέροντά τους χωρίς να βυθιστούν σε πόλεμο. Η τύχη της Φασόντα έγινε κομβικό σημείο στο ευρύτερο πλαίσιο των αυτοκρατορικών ανταγωνισμών και των γεωπολιτικών ελιγμών.
Οι Βρετανοί, έχοντας αριθμητικό πλεονέκτημα έναντι των γαλλικών δυνάμεων (αριθμητική υπεροχή 10 προς 1), παρέμειναν σταθεροί στην αποφασιστικότητά τους να διατηρήσουν τον έλεγχο της περιοχής. Το διακύβευμα ήταν μεγάλο για τη Βρετανία, καθώς η στρατηγική σημασία του Άνω Νείλου ήταν συνυφασμένη με τα αυτοκρατορικά της συμφέροντα στο Σουδάν. Η Βρετανική Αυτοκρατορία δεν μπορούσε να αντέξει να παραχωρήσει έδαφος στον Γάλλο ομόλογό της χωρίς να υπονομεύσει την επιρροή της στο ευρύτερο αφρικανικό θέατρο.
Υπό αυξανόμενη πίεση και αντιλαμβανόμενοι την επισφάλεια της κατάστασης, οι Γάλλοι αποφάσισαν τελικά να αποσυρθούν από τη Φασόντα. Η αποχώρηση σήμανε μια σημαντική διπλωματική νίκη για τους Βρετανούς, εξασφαλίζοντας τον αγγλοαιγυπτιακό έλεγχο της αμφισβητούμενης περιοχής. Αν και το συμβάν της Φασόντα δεν κατέληξε σε πόλεμο πλήρους κλίμακας, ανέδειξε την ευθραυστότητα των αυτοκρατορικών σχέσεων και το ενδεχόμενο συγκρούσεων, καθώς οι ευρωπαϊκές δυνάμεις διεκδικούσαν την κυριαρχία στην Αφρική.
Το περιστατικό της Φασόντα το 1898 αποτελεί ένα οδυνηρό κεφάλαιο στα χρονικά της αυτοκρατορικής ιστορίας, απεικονίζοντας τις εντάσεις και τις αντιπαλότητες που χαρακτήριζαν τον αγώνα για την Αφρική. Η σύγκρουση μεταξύ βρετανικών και γαλλικών συμφερόντων στην Ανατολική Αφρική έφερε και τις δύο δυνάμεις στα πρόθυρα του πολέμου, που τελικά επιλύθηκε με διπλωματικά μέσα. Η Φασόντα αποτελεί απόδειξη της ευαίσθητης ισορροπίας δυνάμεων στα τέλη του 19ου αιώνα και της πολυπλοκότητας της πλοήγησης των αυτοκρατορικών φιλοδοξιών στην παγκόσμια σκηνή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Το φάντασμα της Φασόντα…, efsyn.gr, διαθέσιμο εδώ.
- ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 18 Σεπτεμβρίου 1898: Επεισόδιο της Φασόντα, μια παρολίγον Αγγλο-Γαλλική σύγκρουση στην Αφρική, flight.com.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Επεισόδιο της Φασόντα – στρατιωτικό επεισόδιο που συνέβη στο ομώνυμο χωριό, του σημερινού νοτίου Σουδάν, το 1898…, timesnews.gr, διαθέσιμο εδώ.
