Της Έλενας Μουλή,
Πολυμέρεια, διαφορετικότητα, συλλογικότητα και παγκόσμια αρμονία είναι τα «κλειδιά» και οι κεντρικές αρχές που διέπουν την εξωτερική πολιτική της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας σήμερα. Πριν αναλυθούν οι κεντρικές αρχές της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής και κουλτούρας, είναι χρήσιμο να αναφερθούν κάποια σημαντικά στοιχεία της χώρας.
Η Κίνα είναι χώρα της Ανατολικής Ασίας, αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη πληθυσμιακά χώρα παγκοσμίως και την τέταρτη μεγαλύτερη γεωγραφικά. Σήμερα, αποτελεί τη μεγαλύτερη αναδυόμενη δύναμη και την ταχύτερη αναπτυσσόμενη οικονομία. Από το 2010, η Κίνα αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου και σήμερα είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας και ο δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας αγαθών παγκοσμίως.
Η Κίνα ήταν διεθνώς απομονωμένη και αμέτοχη μέχρι και τη διακυβέρνηση της χώρας από τον Mao, το 1950. Έως και το 1978, η Κίνα προσανατολιζόταν, κυρίως, στα εσωτερικά της ζητήματα και στην εσωτερική ανάπτυξη, ενώ ως προς το εξωτερικό προφίλ της χώρας θα μπορούσαμε να πούμε πως εφάρμοζε μία εσωστρεφή, κρατοκεντρική και αντιδυτική πολιτική. Το 1978 τα ηνία της χώρας ανέλαβε ο Deng Xiaoping, ο οποίος, σε αντίθεση με τον Mao, επιχείρησε τη διεθνοποίηση της Κίνας, προώθησε τις ξένες εμπορικές συναλλαγές και επενδύσεις, προσέλκυσε ξένους επενδυτές, φιλελευθεροποίησε τη χώρα και δέχθηκε επιρροή από τη Δύση και τις Η.Π.Α. Τη δεκαετία του ΄80 και του ΄90, λοιπόν, παρατηρείται ένα άνοιγμα της Κίνας. Η Κυβέρνηση της χώρας δίνει, πλέον, μεγάλη βαρύτητα στην εξωτερική πολιτική και αρχίζει να αναπτύσσει εμπορικές, οικονομικές, ενεργειακές σχέσεις με άλλα κράτη.
Ποιο είναι, όμως, το διεθνές προφίλ της χώρας σήμερα; Ποιες είναι οι κεντρικές αρχές της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής τον 21ο αιώνα; Αρχικά, από το 2012 μέχρι και σήμερα, τη χώρα κυβερνά ο Xi Jinping. Η οικονομία της χώρας ακολουθεί ραγδαίους ρυθμούς, παράλληλα με την αύξηση της στρατιωτικής, τεχνολογικής και πυρηνικής ισχύος της. Πέραν, όμως, από την αύξηση των βασικών συντελεστών ισχύος της χώρας, η Κίνα στηρίζεται όλο και παραπάνω στην ήπια ισχύ. Η ίδια αναδύεται ως μεγάλη δύναμη όχι μόνο από την οικονομική και στρατιωτική ισχύ της, αλλά και από την ανάδειξη του πολιτισμού, της ιστορίας και της κουλτούρας της.
Όσον αφορά το εξωτερικό status της χώρας, κύριο μέλημα του Xi είναι η ισχυροποίηση του διεθνούς προφίλ της Κίνας. Η Κίνα ακολουθεί μία δυναμική ήπια πολιτική, καθώς αυξάνει τον διεθνή ρόλο της μέσω της ήπιας ισχύος και της διπλωματίας. Έχει καλές σχέσεις με όλα τα κράτη, ενώ, παράλληλα, συνάπτει συμφωνίες από τα πιο ανεπτυγμένα κράτη μέχρι τα λιγότερο αναπτυγμένα, προσφέροντας οικονομική βοήθεια και επενδύσεις σε χώρες που το έχουν ανάγκη.
Βασικό «κλειδί» της πολιτικής και στρατηγικής της είναι η πολυμέρεια (multilateralism), με τη χώρα να κινείται γύρω από τρεις άξονες, δηλαδή της πολυμερούς διπλωματίας, της ειρηνικής ανάπτυξης και της αρμονικής συνύπαρξης. Προγράμματα και πρωτοβουλίες της Κίνας, όπως το “Belt and Road Initiative”, αποδεικνύουν αυτήν την ήπια, ειρηνική και πολυμερή πολιτική της. Απώτερος στόχος της χώρας είναι η δημιουργία ενός πολυπολικού κόσμου, όπου θα υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός, ισότητα και ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ των κρατών.
Η πρώτη βασική αρχή της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής, λοιπόν, είναι η πολυμέρεια. Σύμφωνα με αυτήν, η κινεζική εξωτερική πολιτική στηρίζεται σε τέσσερις βασικές νόρμες. Συγκεκριμένα, «οι σχέσεις με τις Μεγάλες Δυνάμεις είναι σημαντικές», «οι σχέσεις με γειτονικές δυνάμεις είναι πρωταρχικές», «οι σχέσεις με τα αναπτυσσόμενα κράτη είναι θεμελιώδεις» και «η πολυμέρεια είναι στο επίκεντρο». Από τα παραπάνω, φαίνεται πως η χώρα ενδιαφέρεται να έχει διπλωματικές και συνεργατικές σχέσεις με όλα τα κράτη, ακόμα και με τα πιο αδύναμα. Εκτός από αυτό, η έννοια της πολυμέρειας αναφέρεται στην ποικιλία των τρόπων διεθνούς προσέγγισης και περιλαμβάνει όλους τους τομείς (π.χ. τουρισμός, οικονομία, επιστήμη κ.λπ.). Οι έννοιες της πολυμέρειας και της διαφορετικότητας είναι κεντρικές για την κινεζική εξωτερική πολιτική. Έτσι, η Κίνα έχει εμπορικές, ενεργειακές, κοινωνικές, τεχνολογικές, διπλωματικές σχέσεις με τις Η.Π.Α., την Ευρώπη, τα ασιατικά κράτη, τα αναπτυσσόμενα κράτη της Αφρικής κ.λπ.
Αναφορικά με τις αρχές της ειρηνικής συνύπαρξης και της παγκόσμιας αρμονίας, η Κίνα από τα πρώτα χρόνια ανάδυσής της κινείται σε ένα διαφορετικό πλαίσιο ανάπτυξης από αυτό της Δύσης. Η ίδια προσπαθεί να αποφύγει τα λάθη των μεγάλων δυνάμεων. Σε αντίθεση, λοιπόν, με την ιμπεριαλιστική, επιθετική και ηγεμονική πολιτική που έχουν ακολουθήσει όλα τα ανεπτυγμένα Δυτικά κράτη κατά το παρελθόν, η Κίνα ακολουθεί μία ήπια, ειρηνική και εξισορροπητική εξωτερική πολιτική.
Αξιοσημείωτο είναι ότι η εξωτερική αυτή πολιτική πηγάζει από την πολιτισμική θεωρία της χώρας, “Tianxia”. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, η Κίνα βλέπει τον πλανήτη ως σύνολο, επιδιώκει τη διατήρηση της τάξης, χωρίς ηγεμονισμό, και θεωρεί το συλλογικό συμφέρον ως υπέρτατο όλων. Συμπεριλαμβάνει όλους τους πολιτισμούς, τις αξίες, τις κουλτούρες και προωθεί μία ολιστική προσέγγιση του διεθνούς συστήματος. Έτσι, παρόλο που σήμερα είναι μία αναδυόμενη δύναμη με τεράστιες προοπτικές και ραγδαία εξέλιξη, δεν επιδιώκει να ηγεμονεύσει στο διεθνές σύστημα, ούτε να προκαλέσει διλήμματα ασφαλείας. Αξιοποιεί την ήπια ισχύ της και επιδιώκει έναν ειρηνικό, ισορροπημένο και πολυπολικό κόσμο.
Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας επιδιώκει μία συνδιοίκηση του παγκόσμιου συστήματος. Μέσω της πειθούς, της κουλτούρας, του πολιτισμού και των αξιών της, προσελκύει ξένα κράτη. Στόχοι της κινεζικής στρατηγικής από το 2010 έως σήμερα είναι η ανάπτυξη του διεθνούς προφίλ της Κίνας, η περαιτέρω οικονομική της ανάδειξη, η ισορροπία και η πολυπολικότητα του διεθνούς συστήματος, καθώς και η αμοιβαία επωφελής συνεργασία για όλες τις δυνάμεις.
Συμπερασματικά, το παρόν άρθρο είχε ως στόχο να αναδείξει τους άξονες και τις αρχές πάνω στις οποίες κινείται η εξωτερική πολιτική της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Η χώρα αυτή είναι μία ξεχωριστή και ιδιαίτερη περίπτωση μελέτης στις διεθνείς σχέσεις, εξαιτίας της διαφορετικής πρόσληψης του κόσμου από την ίδια. Η χώρα επιδιώκει ένα διεθνές σύστημα με ειρήνη και ισορροπία, όπου όλα τα κράτη θα έχουν λόγο και θα λειτουργούν ισότιμα και αρμονικά. Αυτό προσπαθεί να το επιτύχει με τις αρχές της πολυμέρειας, της διαφορετικότητας, του ακτιβισμού και της ήπιας ισχύος, που η ίδια υποστηρίζει ότι προασπίζεται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Συλλογικό, Η Κίνα και οι άλλοι, Εκδόσεις Παπαζήσης, 2013
- Linda Jaivin, Σύντομη ιστορία της Κίνας, Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2021
- China’s Transition Into The 21st Century: U.S. And Prc Perspectives, David Shambaugh, Wang Zhongchun, JSTOR, διαθέσιμο εδώ
- China’s Foreign Policy Actions: China’s International Behavior: Activism, Opportunism, and Diversification, JSTOR, διαθέσιμο εδώ
- Τα θεμέλια της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας, Geo Europe, διαθέσιμο εδώ
