Του Γρηγόρη Χατζή,
Μία από τις πιο συγκλονιστικές μάχες στην ταραχώδη σκωτσέζικη ιστορία είναι αδιαμφισβήτητα η μάχη του Culloden. Η σύγκρουση αυτή μεταξύ των δυνάμεων των Ιακωβιτών και των βρετανικών κυβερνητικών στρατευμάτων, που διεξήχθη στις 16 Απριλίου 1746 στα ανεμοδαρμένα έλη του Culloden κοντά στο Inverness, σηματοδότησε την τελική αναμέτρηση της εξέγερσης των Ιακωβιτών του 1745-46. Η μάχη, που διήρκεσε μόλις μια ώρα, άλλαξε για πάντα την πορεία του πολιτικού, πολιτιστικού και κοινωνικού τοπίου της Σκωτίας.
Οι σπόροι της μάχης του Culloden είχαν σπαρθεί στις εντάσεις που προϋπήρχαν μεταξύ των Ιακωβιτών, υποστηρικτών της εξόριστης μοναρχίας των Stuart που είχαν ως στόχο την επάνοδό τους στην εξουσία, και των ηγεμόνων της Βρετανίας. Η σπίθα για την εξέγερση του 1745 άναψε όταν ο Bonnie Prince Charlie, μέλος της δυναστείας των Stuart και μετέπειτα αρχηγός του όλου κινήματος των Ιακωβιτών, αποβιβάστηκε σε σκωτσέζικο έδαφος και συγκέντρωσε υποστήριξη για τον σκοπό του.
Οι δυνάμεις των Ιακωβιτών, που αποτελούνταν κυρίως από μέλη των φυλών των Highland μαζί με ορισμένους Γάλλους και Ιρλανδούς υποστηρικτές, σημείωσαν -αρχικά- νίκες στην εκστρατεία τους. Κατέλαβαν το Εδιμβούργο και στη συνέχεια νίκησαν έναν κυβερνητικό στρατό στη μάχη του Prestonpans τον Σεπτέμβριο του 1745. Ενθαρρυμένοι από αυτές τις νίκες, βάδισαν στην Αγγλία, φτάνοντας μέχρι το Derby. Ωστόσο, η προσέγγιση κυβερνητικών ενισχύσεων τους ανάγκασαν να υποχωρήσουν πίσω στη Σκωτία.
Η μάχη του Culloden ήταν το αποκορύφωμα αυτής της υποχώρησης. Ο στρατός των Ιακωβιτών, που απαριθμούσε 6.000 στρατιώτες αντιμετώπισε μια καλά εξοπλισμένη και πειθαρχημένη κυβερνητική δύναμη 9.000 ανδρών υπό την ηγεσία του Δούκα του Cumberland, γιού του βασιλιά Γεωργίου Β’. Το έδαφος του Culloden Moor ευνόησε τα κυβερνητικά στρατεύματα, τα οποία ανέπτυξαν πυροβολικό και πεζικό σε πειθαρχημένες σειρές εναντίον της επίθεσης των Ιακωβιτών.
Η μάχη άρχισε νωρίς το απόγευμα, με τους Ιακωβίτες να εξαπολύουν σφοδρή αλλά ανοργάνωτη επίθεση στις κυβερνητικές γραμμές. Παρεμποδισμένοι από το βαλτώδες έδαφος και αντιμετωπίζοντας καταστροφικές βολές βλημάτων από τους αντιπάλους τους, δεν κατάφεραν να υπερνικήσουν τα κυβερνητικά στρατεύματα. Η έκβαση της μάχης του Culloden ήταν γρήγορη και βίαιη. Μέσα σε μια ώρα, ο στρατός των Ιακωβιτών κατατροπώθηκε, μετρώντας πάνω από 2.000 νεκρούς και τραυματίες, έναντι μόλις 300 απωλειών που είχαν τα κυβερνητικά στρατεύματα. Τα επακόλουθα ήταν εξίσου ζοφερά, καθώς τα κυβερνητικά στρατεύματα καταδίωξαν όσους Ιακωβίτες προσπάθησαν να διαφύγουν για να σωθούν, σφάζοντας πολλούς και συλλαμβάνοντας άλλους ως αιχμαλώτους.
Η μάχη του Culloden σηματοδότησε το τέλος του αγώνα των Ιακωβιτών ως σοβαρής απειλής για το βρετανικό στέμμα. Ο Bonnie Prince Charlie, εγκατέλειψε τελικά τη Σκωτία, καθώς οι ελπίδες του να διεκδικήσει τον θρόνο διαψεύστηκαν. Η ήττα εγκαινίασε επίσης μια περίοδο σκληρών αντιποίνων κατά της κουλτούρας και των παραδόσεων των Highland καθώς η βρετανική κυβέρνηση επεδίωκε να τους εξαλείψει πλήρως.
Ο αντίκτυπος του Culloden αντήχησε πολύ πέρα από τα σύνορα της Σκωτίας. Κατοχύρωσε την κυριαρχία της Μοναρχίας του Αννόβερου στη Βρετανία και άνοιξε το δρόμο για σημαντικές πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της Πράξης της Ένωσης του 1707, η οποία είχε ήδη συγχωνεύσει τα κοινοβούλια της Σκωτίας και της Αγγλίας. Επιπλέον, συνέβαλε στο να γίνει πιο ρομαντικός ο σκωτσέτζικος πολιτισμός των Highland, καθώς οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες του 18ου και 19ου αιώνα προσπάθησαν να διατηρήσουν και να εξυμνήσουν έναν τρόπο ζωής που φοβούνταν ότι σιγά σιγά εξαφανιζόταν.
Σήμερα, η μάχη του Culloden μνημονεύεται και τιμάται με διάφορους τρόπους. Το κέντρο επισκεπτών του πεδίου μάχης του Culloden αποτελεί μια συγκλονιστική υπενθύμιση της σύγκρουσης, προσφέροντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να μάθουν για τη μάχη και τον αντίκτυπό της μέσα από εντυπωσιακά εκθέματα και ξεναγήσεις. Το ίδιο το πεδίο της μάχης αποτελεί πλέον έναν τόπο γεμάτο από μνημεία προς τιμήν των πεσόντων και των δύο πλευρών. Ακόμη, τα γεγονότα έχουν μεταφερθεί πολλές φορές στη μεγάλη οθόνη, με τις περισσότερες παραγωγές να σημειώνουν μάλιστα μεγάλη εμπορική επιτυχία.
Η μάχη του Culloden αποτελεί μια καθοριστική στιγμή στην ιστορία της Σκωτίας, σηματοδοτώντας το τέλος του αγώνα των Ιακωβιτών και την αρχή μιας νέας εποχής βρετανικής κυριαρχίας. Ο αντίκτυπός της στη σκωτσέζικη κοινωνία, τον πολιτισμό και την ταυτότητα της δεν μπορεί παρά να είναι εξαιρετικά σημαντικός, καθώς αναδιαμόρφωσε το πολιτικό και κοινωνικό τοπίο του έθνους για τις επόμενες γενιές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
