Της Σόνιας Βαλαβανίδη,
Μια ερώτηση που, αν τη σκεφτεί κανείς, απαντάει εύκολα πως όχι. Εξετάζοντας το ζήτημα, γίνεται αντιληπτό πως η δομή της ελληνικής κοινωνίας δε «διεγείρει» την αγάπη για την ανάγνωση, όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ο «σπόρος» της ανάγνωσης «φυτεύεται» στους ανθρώπους από την παιδική τους ηλικία, για αυτό και το εκπαιδευτικό σύστημα λειτουργεί ως πρωτεύων αρωγός αυτής της προσπάθειας. Δυστυχώς, στην Ελλάδα η ανάγκη κατοχύρωσης μιας θέσης σε ένα ανώτατο εκπαιδευτικό σύστημα οδηγεί στη μετάδοση μιας «στείρας» γνώσης. Απόρροια αυτής της εκπαιδευτικής δυσλειτουργίας καθίσταται η παραγκώνιση οποιασδήποτε εκπαιδευτικής πράξης, εκτός της περίφημης «ύλης». Έτσι, σε μαθήματα, όπως η Έκθεση και η Λογοτεχνία, οι Έλληνες εκπαιδευτικοί επιλέγουν να ακολουθήσουν απλώς μια «ύλη», δίχως ουσιαστικά να «καλλιεργούν» στους νέους την ανάγκη να διαβάσουν κάτι που τους ευχαριστεί από επιλογή και μόνο.
Πόσο τρομερό, αν αναλογιστεί κάποιος τη λογοτεχνική μας παράδοση! Τα νέα παιδιά, λοιπόν, μαθαίνουν πως η λογοτεχνία «ταυτίζεται» με ένα σωρό από πληροφορίες που αδυνατούν να συγκρατήσουν και όχι με ένα φανταστικό κόσμο, όπου ευτελή και σημαντικά ζητήματα «διαπλέκονται» και «υφαίνουν» ένα λογοτεχνικό νήμα. Είναι άδικο να αντιμετωπίζεται η λογοτεχνία ως ένα «χρησιμοθηρικό εργαλείο» για την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο και όχι ως ένα μέσο «καλλιέργειας» του πνεύματος. Αποφοιτώντας από το σχολείο τα περισσότερα παιδιά δεν έρχονται σε επαφή με τα βιβλία στον ελεύθερο τους χρόνο, αφού έχουν συνδέσει λανθασμένα τη λογοτεχνία με την αποστήθιση.
Προφανώς, σε αυτό δεν έπαιξε ρόλο μόνο το ελληνικό σχολείο, αλλά και η οικογένεια που ούτε και αυτή κατά πως φαίνεται δεν προωθεί το βιβλίο. Η μέση ελληνική οικογένεια, πασχίζοντας να ανταπεξέλθει στο «κυκεώνα» της σημερινής εποχής πριμοδοτεί σε συνεργασία με το σχολείο μια κουλτούρα «στείρας» γνώσης, που οδηγεί κατευθείαν στην απόκτηση ενός πτυχίου και έπειτα, μιας καλής θέσης στο δημόσιο! Για τους γονείς που ονειρεύονται ένα παιδί, συνήθως γιατρό ή δικηγόρο, χωρίς υπερβολή, ακούγεται παράταιρο το να ασχοληθείς με τη λογοτεχνία σε βάθος, διότι η λογοτεχνία δε φέρνει τα προ-απαιτούμενα έσοδα. Ό,τι δεν «παράγει» ένα ευκαταφρόνητο ποσό στην τσέπη, απορρίπτεται ως μη αναγκαίο. Χρήμα-πνεύμα σημειώσατε ένα-μηδέν. Είναι, λοιπόν, φανερό πως ούτε οι γονείς συμβάλλουν στη διαμόρφωση αυτής της κουλτούρας. Πολύ πιθανόν, και οι ίδιοι όντας νέοι να μην είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον κόσμο των βιβλίων εξαιτίας των δικών τους γονιών. Με αυτόν τον τρόπο, αναπαράγεται μια κουλτούρα αντι-ανάγνωσης από γενιά σε γενιά που όσο εξελίσσεται η τεχνολογία και η οικονομία «κερδίζει έδαφος». Μια κουλτούρα, η οποία προκρίνει την ενασχόληση του ατόμου με εκείνο το αντικείμενο που θα τον μεταμορφώσει σε Μίδα. Το τέλος, βέβαια, του Μίδα δεν ήταν ευχάριστο, αλλά ποσώς μας ενδιαφέρει αυτό! Η ανάγνωση σύμφωνα με αυτή τη κουλτούρα, μάλλον είναι ζημία για το άτομο, μιας και δεν κρίνεται ως παραγωγική εργασία εν τέλει. Άρα, αν δε βγάζεις χρήματα καλύτερα να μην το κάνεις. Ενοχλητικό σαν σκέψη, μα απολύτως πραγματικό.
Για να μη γίνει το κείμενο αυτό αφοριστικό, προφανώς, θα υπάρχουν εξαιρέσεις στον κανόνα. Σίγουρα, ορισμένοι γονείς θα «καλλιεργήσουν» τη φιλαναγνωσία και κάποιοι εκπαιδευτικοί θα δράσουν έξω από τον κανόνα, δημιουργώντας ένα «πρόσφορο έδαφος» για τα παιδιά. Ωστόσο, το μεγάλο «κομμάτι» της κοινωνίας αποκλίνει από αυτό και καλό είναι να επισημανθεί. Μια κοινωνία χωρίς λογοτεχνία είναι ένα σώμα, χωρίς ψυχή. Μπορεί στη σημερινή εποχή να μη στερούμαστε από υλικά αγαθά, μα χάσαμε τον εαυτό μας.
