Του Ευγένιου Ακαρίδη,
Μετά το τέλος του Α’ Καρχηδονιακού Πολέμου, η Καρχηδόνα βρισκόταν σε άσχημη θέση. Δεδομένης της νέας οικονομικής της κατάστασης δεν ήταν σε θέση να πληρώσει τους μισθοφόρους που πολέμησαν τη Ρώμη για εκείνη, με αποτέλεσμα να εξεγερθούν και να ξεκινήσει ο Μισθοφορικός Πόλεμος, που η Καρχηδόνα προσέλαβε νέους μισθοφόρους για να προστατευθεί από τους προηγούμενους. Μέσα στον πανικό, η Ρώμη βρήκε ευκαιρία να προσαρτήσει και τα νησιά της Σαρδηνίας και Κορσικής, καθώς η Καρχηδόνα δεν είχε ελπίδα να την αντιμετωπίσει.
Σωτήρας της χώρας του θα ήταν, για ακόμα μια φορά, ο Αμίλκας Βάρκας (Hamilcar Barca). Το σχέδιο του ήταν απλό: Για να μπορέσουν να πληρώσουν τα αστρονομικά ποσά ταλάντων που ζητούσε η Ρώμη, θα έστελναν τον ίδιο με έναν στρατό στην Ιβηρία, ώστε να κατακτήσει περιοχές με ορυχεία αργύρου και να ενδυναμώσει την Καρχηδόνα οικονομικά, καθώς και τη γεωπολιτική επιρροή της. Το πρόβλημα, κατά κάποιο τρόπο, είναι πως το σχέδιο του δούλεψε υπερβολικά καλά, αρκετά ώστε να ανησυχήσει τη Ρώμη.
Μετά τον θάνατό του, τον πιστό του στρατό και τα εδάφη στην Ιβηρία ανέλαβε ο γιός του, ο Αννίβας. Όντας πιο ανυπόμονος για εκδίκηση και έχοντας σκαρφιστεί ήδη τρόπο να πολεμήσει τη Ρώμη, απάντησε στις προκλήσεις της, δίνοντάς της μια αφορμή να κηρύξει πόλεμο. Ο Αννίβας, όμως, ήταν πιο τολμηρός από τους αριστοκράτες της Καρχηδόνας και δε θα επέτρεπε ο Β’ Καρχηδονιακός Πόλεμος να κυλήσει όπως ο Α’. Θα έδινε το δικό του ρυθμό και τους δικούς του κανόνες.
Ο Α’ Καρχηδονιακός Πόλεμος ήταν, στην ουσία, αμυντικός για την Καρχηδόνα. Κυρίως διεξάχθηκε στη Σικελία και μόλις απειλήθηκε η ίδια η πόλη τους, οι Καρχηδόνιοι παραδόθηκαν. Ο Αννίβας σκόπευε να φέρει τη μάχη στην ίδια τη Ρώμη, την Ιταλική Χερσόνησο. Όσο η Ρώμη ετοιμαζόταν να στείλει λεγεώνες στην Ιβηρία και την Αφρική, ο Αννίβας προετοίμαζε τους βετεράνους του για εκστρατεία στην Ιταλία. Η Καρχηδόνα, όμως, δεν είχε πλέον την κυριαρχία των θαλασσών για να τους μεταφέρει, πόσο μάλλον να τους υποστηρίξει όσο βρίσκονταν εκεί. Έτσι, ο Αννίβας τόλμησε κάτι που, από μόνο του, θα τον έκανε διάσημο μέχρι και στην εποχή μας.
Ξεκινώντας με έναν τεράστιο στρατό (90.000 άτομα κατά τον Πολύβιο, ο οποίος, όμως, μάλλον υπερβάλλει), θα έφτανε στη Ρώμη από τη ξηρά. Χρειάστηκε, οπότε, να υποτάξει την υπόλοιπη Ιβηρία, να οδηγήσει τους στρατιώτες του πέρα από τα Πυρηναία, να χειριστεί διπλωματικά τις διάφορες φυλές ανάμεσα σε εκείνα και την Ιταλική Χερσόνησο, να διασχίσει τις Άλπεις μαζί με τα άλογα, γαϊδούρια, τρόφιμα, λάφυρα και τους ελέφαντες που είχε για την εκστρατεία του και να στρατολογήσει πολεμιστές από τις γαλατικές φυλές που είχε πρόσφατα κατακτήσει η Ρώμη στα βόρεια της χερσονήσου και με τις οποίες είχε άτυπα συμμαχήσει ο ίδιος, ώστε, μετά από αυτό το ταξίδι, να κατατροπώσει τους Ρωμαίους στη μάχη.
Σαν να μην έφτανε αυτό, θα έπρεπε να φτάσει στη νότια Ιταλία για να στρέψει τους ρωμαϊκούς συμμάχους εκεί εναντίον της Ρώμης. Για να το καταφέρει αυτό χρειάστηκε να περάσει τον στρατό του από μια μεγάλη έκταση βάλτων, όπου έχασε και ένα μάτι από μόλυνση, να ξανακερδίσει τους Ρωμαίους στη μάχη, να αντέξει τη Φαβιανή στρατηγική για 6 μήνες και να εξολοθρεύσει ένα ρωμαϊκό στρατό διπλάσιο σε μέγεθος από το δικό του στη Μάχη των Καννών. Αν εγώ κουράστηκα οριακά να τα γράφω, δε μπορώ να φανταστώ πόσο χαρισματικό και ικανό χαρακτήρα είχε ο Αννίβας για να τα καταφέρει στην πραγματικότητα.
Δυστυχώς, όμως, ακόμα κι εκείνος υποτίμησε τη Ρώμη. Σε αντίθεση με οποιοδήποτε άλλο κράτος, δεν παραδόθηκε μετά από τόσες συντριπτικές ήττες, προδοσίες από συμμάχους και δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, χιλιάδες νεκρούς. Προσαρμόστηκε, άλλαξε τακτική. Πλέον οι Ρωμαίοι θα απέφευγαν να πολεμούν άμεσα τον Αννίβα και θα επικεντρώνονταν στους συμμάχους του, καθώς ο ίδιος έμοιαζε αδύνατο να ηττηθεί. Η στρατηγική αυτή, καθώς και η ανικανότητα των
ενισχύσεων από την Ιβηρία στις οποίες βασιζόταν ο Αννίβας να τον φτάσουν, τον ανάγκασε να επιβραδύνει τις επιχειρήσεις του στην Ιταλία. Επιπλέον, οι νέοι του σύμμαχοι δε συνείσφεραν παρά ελάχιστα στρατιωτικά, ενώ περίμεναν πως ο Αννίβας θα τους προστάτευε. Ως αποτέλεσμα, σταμάτησε πλέον να είναι άμεσος κίνδυνος για τη Ρώμη.
Με την πάροδο του χρόνου, η κατάσταση άλλαζε. Η σύντομη συμμαχία των Συρακουσών με την Καρχηδόνα έληξε όταν οι Ρωμαίοι πολιόρκησαν και κατέκτησαν πρώτα τις Συρακούσες και μετά επανάκτησαν την υπόλοιπη Σικελία. Στην Ιταλία, η δύναμη του Αννίβα μειωνόταν συνεχώς και δεν υπήρχε τρόπος να την αυξήσει, καμία κίνηση για να απειλήσει τη Ρώμη. Ο πόλεμος που κήρυξε η Μακεδονία προς υποστήριξη του Αννίβα δεν οδήγησε πουθενά. Σχεδόν ολόκληρη την Ιβηρική Χερσόνησο κατέκτησε για τη Ρώμη ο Πόπλιος Κορνήλιος Σκιπίων, ίσως ο πιο ικανός στρατηγός στον κόσμο μετά τον Αννίβα. Έτσι, όταν ο τελευταίος έλαβε άδεια να στρατολογήσει από τη Σικελία για μια εκστρατεία με στόχο την ίδια την Καρχηδόνα, ο πόλεμος έφτανε προς το τέλος του.
Εκμεταλλευόμενος μια εμφύλια διαμάχη ανάμεσα στις νουμιδικές φυλές, ο Σκιπίων κατάφερε να εξασφαλίσει ένα σύμμαχο στην Αφρική, ο οποίος του προσέφερε και αρκετό νουμιδικό ιππικό, διάσημο στους αρχαίους χρόνους για τις ικανότητες του στη μάχη. Μέσα στην κρίση αυτή, η Καρχηδόνα αναγκάστηκε να ανακαλέσει τον Αννίβα και όλα τα στρατεύματά της από την Ιταλία για να προστατεύσουν την πόλη τους. Στην τελευταία μάχη του πολέμου, τη μάχη της Ζάμας, για πρώτη φορά είχαν οι Ρωμαίοι την υπεροχή στο ιππικό, με αποτέλεσμα οι στρατηγικές του Αννίβα να μην είναι αποτελεσματικές και να ηττηθεί.
Οι όροι της συνθήκης ειρήνης ήταν ακόμα πιο σκληροί αυτή τη φορά. 10.000 τάλαντα, ποσό ασύλληπτο, θα έπρεπε να πληρωθούν μέσα σε 50 χρόνια, ενώ η Καρχηδόνα θα έχανε όλες τις περιοχές που είχε κατακτήσει εκτός Αφρικής, μαζί με πολλές εντός της Αφρικής. Επιπλέον, δε θα τους επιτρεπόταν πλέον να έχουν ελέφαντες πολέμου ή σοβαρό πολεμικό ναυτικό και δε θα μπορούσαν να κηρύξουν πόλεμο χωρίς την άδεια της Ρώμης. Έτσι, μέσα σε 2 γενιές, η Καρχηδόνα μετατράπηκε από αδιαμφισβήτητη υπερδύναμη σε μικρό, αδύναμο κρατίδιο υπό την επίβλεψη της Ρώμης και δε θα ξαναέπαιζε ποτέ κάποιο σοβαρό ρόλο στην ιστορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- “The Second Punic War – OverSimplified (Part 1)”, youtube.com, Διαθέσιμο εδώ
- “Punic Wars from the Carthaginian Perspective | Animated History”, youtube.com, Διαθέσιμο εδώ
- Lieutenant-Colonel Daniel R. Stepaniuk, “STRATEGIES OF THE SECOND PUNIC WAR”, cfc.forces.gc.ca, Διαθέσιμο εδώ
