Της Ελένης Αβραμίδου,
Ως μεταμόσχευση ορίζεται η διαδικασία κατά την οποία ένα όργανο ή ιστός μεταφέρεται από έναν δωρητή σε έναν ασθενή δότη, ο οποίος βρίσκεται σε τελική ανεπάρκεια του εν λόγω οργάνου. Παρότι σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικές μέθοδοι παράτασης της ζωής των ανθρώπων με τελική ανεπάρκεια ενός οργάνου, καμία από αυτές δεν εμφανίζεται ως αποτελεσματική όσο η μεταμόσχευση οργάνου. Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί πως η μεταμόσχευση οργάνου είναι η βέλτιστη επιλογή αναφορικά και με το κόστος, με, ενδεικτικά, τη μεταμόσχευση νεφρού να κοστίζει κατά 70% λιγότερο στο σύστημα υγείας συγκριτικά με την εναλλακτική της αιμοκάθαρσης.
Παρότι τα πλεονεκτήματα και η σημασία της μεταμόσχευσης είναι εμφανή, η πραγματικότητα δεν ανταποκρίνεται στο βέλτιστο θεωρητικό αυτό πλαίσιο. Έτσι, στην Ελλάδα περισσότεροι από 1.300 συνάνθρωποί μας βρίσκονται στη λίστα αναμονής για μεταμόσχευση, με τον χρόνο αναμονής πολλές φορές να ξεπερνά τα 8 χρόνια! Όπως γίνεται φανερό, αυτή η μακροχρόνια αναμονή επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στην υγεία των ασθενών που βρίσκονται στην λίστα αναμονής, αλλά και είναι κοστολογικά ασύμφορη για ένα ήδη επιβαρυμμένο σύστημα υγείας, όπως το Ε.Σ.Υ.
Το 2023 ήταν ένα πολύ σημαντικό και ελπιδοφόρο έτος για τη χώρα μας αναφορικά με τις εξελίξεις στον τομέα των μεταμοσχεύσεων. Από την πραγματοποίηση του πανευρωπαϊκού συνεδρίου μεταμοσχεύσεων ESOT στην Αθήνα, την ίδρυση του Κέντρου Έρευνας και Καινοτομίας στη Μεταμόσχευση Συμπαγών Οργάνων του Α.Π.Θ, έως την κατάθεση και ψήφιση του νέου εκσυγχρονισμένου νομοσχεδίου για τις μεταμοσχεύσεις, η χώρα μας έλαβε βήματα προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της παροχής υγείας στον ασθενή υπό μεταμόσχευση.
Το νέο νομοσχέδιο είναι βασισμένο σε ένα διετές ερευνητικό έργο πολλών Ελλήνων και ξένων επιστημόνων, με επικεφαλής τους κυρίους Ηλία Μόσιαλο (London School of Economics) και Βασίλη Παπαλόη (Imperial College London). Με αφορμή τον 1 χρόνο από την κατάθεση και ψήφιση του εν λόγω νομοσχεδίου, παρακάτω παρατίθενται μερικά ενδεικτικά άρθρα, καθώς και το επί του πρακτέου αποτέλεσμα, το οποίο μπορούν δυνητικά να επιφέρουν.
Άρθρο 27: Προϋποθέσεις αφαίρεσης οργάνων από αποβιώσαντα δότη
Το εν λόγω άρθρο επαναδιατυπώνει τις προϋποθέσεις λήψης οργάνων από αποβιώσαντα δότη, οι οποίες περιλαμβάνουν την εν ζωή του δότη εγγραφή του στο μητρώο δωρητών, την έκφραση της επιθυμίας δωρεάς, της απόφασης για δωρεά οργάνων εκ μέρους της οικογένειάς του, αλλά και μια νέα προσθήκη, αυτή της λήψης οργάνου από έναν αποβιώσαντα δότη, ο οποίος δεν έχει αναζητηθεί από οικεία μέλη. Αυτή η απόφαση βασίζεται στη θέσπιση πρόβλεψης προς όφελος του συλλογικού συμφέροντος, της φιλαλληλίας και της κοινωνικής αλληλεγγύης, ενώ, ταυτόχρονα, σέβεται την ιδιωτική αυτονομία, θεσπίζοντας κατάλληλες δικλείδες ασφαλείας προς αποτροπή της κατάχρησης του εν λόγω άρθρου.
Άρθρο 28: Πιστοποίηση θανάτου
Η διαπίστωση του εγκεφαλικού θανάτου από την τριμελή επιτροπή ιατρών, ανεξάρτητων του εθνικού οργανισμού μεταμοσχεύσεων, είναι κάτι γνωστό και θεσμοθετημένο προ πολλών ετών. Οι δότες αυτοί αποτελούσαν, μέχρι και σήμερα, τη βασική πηγή μοσχευμάτων. Η νέα εισαγωγή του νομοσχεδίου είναι η προσθήκη στη φαρέτρα των πιθανών δοτών: δότες με μη πάλλουσα καρδιά, δηλαδή η εισαγωγή της δωρεάς μετά από καρδιακό θάνατο. Αυτή η μεταρρύθμιση συμβαδίζει με τα παγκόσμια δεδομένα, οπού οι δότες με μη πάλλουσα καρδιά και οι δότες εκτεταμένων κριτηρίων αποτελούν πηγή μοσχευμάτων εδώ και πολλά χρόνια. Όπως γίνεται κατανοητό, μια τέτοια προσθήκη δύναται να αυξήσει σημαντικά τον αριθμό μοσχευμάτων. Ωστόσο, λόγω της κατάστασης απουσίας καρδιακού σφυγμού και άρα και αιμάτωσης, τα όργανα αυτά έχουν υποστεί παρατεταμένους χρόνους ψυχρής ισχαιμίας και, επομένως, χρειάζονται ειδική φροντίδα και μεταχείριση με σκοπό την επιτυχή μεταμόσχευσή τους. Για αυτό και κατάλληλες μηχανές-αντλίες συντήρησης, καθώς και γρήγορες, ιδανικά μη επεμβατικές, τεχνικές εκτίμησης μοσχευμάτων πρέπει να ενταχθούν στην καθ’ ημέρα κλινική πράξη.
Άρθρο 133: Συντονιστές μεταμοσχεύσεων
Ο θεσμός του Συντονιστή μεταμοσχεύσεων εφαρμόστηκε ήδη σε «πειραματικό» επίπεδο μέσω δωρεάς του Ιδρύματος Ωνάση. Μετά την τεράστια επιτυχία του θεσμού, πλέον κατοχυρώνονται αυτοί νομικά, αλλά και αυξάνονται σε αριθμό. Ο ρόλος τους, ουσιαστικά, περιλαμβάνει τον συντονισμό της διαδικασίας μεταμόσχευσης, διαδικασία η οποία περιλαμβάνει την ενημέρωση της δυνατότητας δωρεάς σε πιθανούς δότες, αλλά και στους συγγενείς τους, μετακίνηση του μοσχεύματος και διευκόλυνση όλων των διαδικασιών που υπάγονται στην επιτυχία της μεταμόσχευσης. Δεδομένου ότι αυτός ο ρόλος είναι νέος στα ελληνικά δεδομένα, αν και απαιτεί εξειδικευμένο προσωπικό, δεν υπάρχουν ακόμη οι κατάλληλες υποδομές εκπαίδευσης του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού που αιτούνται αυτής της θέσης.
Όπως διακρίνεται, το παραπάνω εκσυγχρονιστικό νομοσχέδιο είναι δυνατόν να καταστήσει τη μεταμοσχευτική διαδικασία στη χώρα μας αντάξια των ευρωπαϊκών προτύπων. Ωστόσο, για την αύξηση του αριθμού των μοσχευμάτων και μείωση του χρόνου αναμονής που είναι και ουσιαστικά οι απώτεροι στόχοι του νομοσχεδίου, απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες. Αυτές περιλαμβάνουν την ευαισθητοποίηση και ορθή ενημέρωση του γενικού πληθυσμού για την αξία της μεταμόσχευσης, αλλά και τη διεύρυνση των προσυμπτωματικών ελέγχων screening προς αντιμετώπιση παθολογιών έγκαιρα, πριν αυτές μεταπείσουν σε τελική ανεπάρκεια οργάνων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The National Organ Donation and Transplantation Program in Greece: Gap Analysis and Recommendations for Change. Transplant international : official journal of the European Society for Organ Transplantation, Transplant International. Διαθέσιμο εδώ
- Νομοσχέδιο για τις μεταμοσχεύσεις, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Διαθέσιμο εδώ
