Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Η ταραγμένη περίοδος που ακολούθησε μετά την Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 σημαδεύτηκε από έντονες πολιτικές αναταραχές και διαμάχες στο εσωτερικό της χώρας. Τα οδυνηρά αυτά γεγονότα διηγείται στο τελευταίο του βιβλίο Χωρίς στέμμα: Η αβασίλευτη του Μεσοπολέμου. Ανατομία ενός ιστορικοπολιτικού ατυχήματος ο καταξιωμένος καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος. Το πόνημά του βγήκε στην επιφάνεια από τις Εκδόσεις Πατάκη τον Δεκέμβριο του 2023.
Ο Θανάσης Διαμαντόπουλος ξεκίνησε τις σπουδές του από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη συνέχεια ακολούθησε σπουδές Φιλοσοφίας, Ψυχολογίας και Παιδαγωγικών στη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ. Οι υποτροφίες που ακολούθησαν από τη Γαλλική Κυβέρνηση και το Ίδρυμα Στασινόπουλου τον οδήγησαν σε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, με τον καθηγητή Maurice Duverger. Ο συγγραφέας είναι Διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης από το 1ο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, ενώ έχει πραγματοποιήσει μεταδιδακτορική έρευνα στην Οξφόρδη, ενώ διδάσκει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Το συγκεκριμένο έργο δίνει στους αναγνώστες μια νέα οπτική αναφορικά με την Αβασίλευτη Δημοκρατία του Μεσοπολέμου, την άνοδο και την πτώση της. Ο συγγραφέας, υιοθετώντας μια ψύχραιμη και αποστασιοποιημένη ματιά, επιτυγχάνει στο να κάνει τον αναγνώστη να κατανοήσει όχι μόνο τα ίδια τα ιστορικά γεγονότα που οδήγησαν στην Αβασίλευτη Δημοκρατία του 1924 και την πτώση της, αλλά και τις πολιτικές ιδεολογίες και τα διακυβεύματα που πλαισίωσαν την περίοδο, καθώς διάφορες ομάδες του πληθυσμού, με αντιμαχόμενες ιδεολογίες, ως αποτέλεσμα και του Εθνικού Διχασμού, συγκρούονταν συνεχώς ακόμη και ένοπλα. Η τήρηση αυτών των αποστάσεων είναι αναμφίβολα ένα στοίχημα που κερδίζει ο συγγραφέας, καθώς οι ενδιαφερόμενοι για ιστορικά θέματα θα βρεθούν μπροστά σε έναν γνώστη του θέματος, ο οποίος κάνει μια συνεπή και επιτυχημένη προσπάθεια να προσεγγίσει το ζήτημα αμερόληπτα και σφαιρικά.
Πράγματι, το 1924 ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του νέου ελληνικού κράτους που η Ελληνική Δημοκρατία έμεινε αβασίλευτη. Το ιστορικό πλαίσιο που έφερε αυτήν την εξέλιξη πηγάζει, σύμφωνα με τον Διαμαντόπουλο, από τον Εθνικό Διχασμό, ο οποίος όμως, μέσα από τα μίση και τα πάθη των αντίπαλων παρατάξεων, οδήγησε εν τέλει και στην πτώση αυτού του βραχύβιου πολιτεύματος. Στα λάθη περιλαμβάνονται η χωρίς όρια επιρροή των συμφερόντων των αξιωματικών του Βενιζέλου, οι οποίοι, θέλοντας να χρησιμοποιούσαν το κίνημα των Γαργαλίδη – Λεοναρδόπουλου, κρατούσαν την πλειοψηφία των ανώτατων βαθμίδων από τα τέλη του 1923· Ο Βενιζέλος εξεναγκάζεται σε παραίτηση το 1924· η παρέμβαση των αξιωματικών, αμέσως μετά, εναντίον του διαδόχου του, Γεωργίου Καφαντάρη, ο οποίος κατά κοινή ομολογία ακολουθούσε μετριοπαθή πολιτική, οδήγησε στην παραίτηση και του ιδίου.
Η ανακήρυξη της Αβασίλευτης Δημοκρατίας από την πλειοψηφία της Βουλής οδήγησε στη δημιουργία τετελεσμένου, το οποίο αποπειράθηκαν να νομιμοποιήσουν μέσω του λαού, μέσα από ένα θολό δημοψήφισμα, αμφίβολης γνησιότητας. Επιπροσθέτως, διεξοδική αναφορά γίνεται στο «κατοχυρωτικό» διάταγμα του πολιτεύματος, το οποίο ακολούθησε έναν μήνα μετά, και για το οποίο εφαρμόστηκε πολιτική με διώξεις, οι οποίες δεν αφορούσαν μόνο τα άτομα που αποσκοπούσαν στην ανατροπή του πολιτεύματος, αλλά τον οποιονδήποτε τυχόν τολμούσε να εκφραστεί «με συμπάθεια» προς την εκπεσούσα βασιλική οικογένεια.
Στο βιβλίο τονίζεται, επιπλέον, ότι, παρά το γεγονός ότι έγιναν προσπάθειες για να συνεννοηθούν μεταξύ τους οι πολιτικές δυνάμεις μετά τη Δικτατορία του Θ. Πάγκαλου, η συγκυρία της αναζωπύρωσης του Εθνικού Διχασμού μετά το 1932 είχε τελικά ως αποτέλεσμα την πτώση αυτού του ήδη εύθραυστου πολιτεύματος. Παρατηρείται ότι, όπως ακριβώς ακραίες μερίδες των βενιζελικών έφεραν την Αβασίλευτη Δημοκρατία, παρά τις αντιρρήσεις του μετριοπαθέστερου Βενιζέλου, έτσι και η τελική πτώση της αβασίλευτης ήταν αποτέλεσμα του στρατιωτικού κινήματος ακραίων αντιβενιζελικών, παρά τις αντιρρήσεις του Τσαλδάρη.
Ο συγγραφέας του βιβλίου κάνει σαφές ότι ο φανατισμός και οι ακρότητες που επικράτησαν την περίοδο εκείνη ήταν σαφές ότι δεν μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα σταθερό πολίτευμα. Πρόκειται, συνεπώς, για ένα έργο που δίνει ένα σημαντικό μήνυμα και για τη σύγχρονη εποχή, με όλους τους νέους διχασμούς που χαρακτηρίζουν την πολιτική ζωή. Αξίζει να το προμηθευτούν τόσο φοιτητές και ερευνητές που ασχολούνται με τη σύγχρονη ιστορία, όσο και ο οποιοσδήποτε ενδιαφέρεται να μελετήσει τα συγκεκριμένα γεγονότα.
