Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Ενώ τους προηγούμενους μήνες είχε διαμορφωθεί ένα αισιόδοξο κλίμα σχετικά με την πορεία του πληθωρισμού, το οποίο, όμως, πήγαζε κυρίως από την πτώση στις τιμές ενέργειας και τροφίμων, το τοπίο σήμερα έχει αλλάξει και έχει γίνει αισθητά πιο επιφυλακτικό. Καιρό τώρα οι υπεύθυνοι χάραξης νομισματικής πολιτικής προσπαθούν να συγκρατήσουν την (υπερβολικά ίσως) θετική προοπτική της αγοράς στο μέτωπο της επιτοκιακής πολιτικής των Κεντρικών Τραπεζών, καθώς είχαν αρχίσει από το προηγούμενο έτος να προεξοφλούν μειώσεις επιτοκίων, νωρίτερα από το «ρευστό» σήμα των κεντρικών τραπεζιτών για το σχετικό χρονοδιάγραμμα των επικείμενων μειώσεών τους κατά το 2024.
Λίγο τα σημάδια σταθεροποίησης του πληθωρισμού, λίγο κάποιοι παράγοντες που δεν έχουν μεταβληθεί «όσο θα έπρεπε» για να ευνοήσουν μια πιο ήπια στάση των Κεντρικών Τραπεζών, τα δεδομένα, ως έναν βαθμό, άλλαξαν στην αγορά, σχετικά με τις προβλέψεις στις μειώσεις των επιτοκίων.
Χθες, ωστόσο, το ηθικό των επενδυτών αναπτερώθηκε στην Ευρώπη, έπειτα από τις ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τις αναθεωρημένες της προβλέψεις για την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ και την Ένωση κατά το 2024. Ειδικότερα, η Επιτροπή προβλέπει πως το Α.E.Π. φέτος θα ενισχυθεί κατά 0,8% στην Ευρωζώνη και κατά 0,9% στην Ε.Ε., ενώ οι προηγούμενες εκτιμήσεις (του περασμένου φθινοπώρου) ανέρχονταν σε 1,2% και 1,3%, αντίστοιχα. Ο ετήσιος πληθωρισμός στην Ευρωζώνη αναμένεται να διαμορφωθεί, επίσης, χαμηλότερα από τις προηγούμενες εκτιμήσεις και, συγκεκριμένα, στο 2,7% αντί για 3,2%. Η Επιτροπή, επιπλέον, ανέφερε ότι η ανάπτυξη αναμένεται να επιταχυνθεί το 2025, φτάνοντας στο 1,5% στην Ευρωζώνη και στο 1,7% στην Ε.Ε. Αναθεώρησε, επίσης, την παραγωγή για το 2023 στο 0,5% και στους δύο τομείς, μετά τη στασιμότητα το τελευταίο τρίμηνο. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό της Ευρωζώνης για το 2025 παραμένουν αμετάβλητες και ελαφρώς πάνω από τον στόχο στο 2,2%. Αξίζει, επιπρόσθετα, να αναφερθεί πως, καθώς η χρηματοοικονομική στήριξη της εποχής της πανδημίας ξετυλίχθηκε σε πολλές χώρες, ο αριθμός των πτωχεύσεων αυξήθηκε κατά 0,6% το τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους, σύμφωνα με τη Eurostat. Ωστόσο, ο αριθμός των νέων επιχειρήσεων αυξήθηκε κατά 0,1% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, σημειώνοντας την τέταρτη συνεχόμενη τριμηνιαία αύξηση.
Βλέπουμε υποβάθμιση των εκτιμήσεων τόσο για την ανάπτυξη όσο και για τον πληθωρισμό, καθώς οι τιμές της ενέργειας και άλλων βασικών εμπορευμάτων έχουν μειωθεί ταχύτερα από το αναμενόμενο, γεγονός αρκετά ενθαρρυντικό, καθώς κάνει ευνοϊκότερο το μακροοικονομικό περιβάλλον για μειώσεις των επιτοκίων φέτος. Οι αγορές αναμένουν ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αρχίσει να μειώνει τα επιτόκια φέτος, πιθανώς τον Απρίλιο, από το τρέχον υψηλό ρεκόρ του 4% (επιτόκιο διευκόλυνσης καταθέσεων). Ωστόσο, την Πέμπτη η Πρόεδρος της Ε.Κ.Τ., Christine Lagarde, προειδοποίησε ότι «πρέπει να είμαστε πιο σίγουροι» ότι ο πληθωρισμός θα συνεχίσει την έως τώρα πτωτική του πορεία προς τον στόχο του 2% πριν εξεταστεί το ενδεχόμενο των μειώσεων, ώστε να μην παρθεί λανθασμένη απόφαση και έχουμε ξανά αλλαγή πολιτικής, με περιοριστική τάση.
Σε προηγούμενο άρθρο, αναλύσαμε και εξηγήσαμε την επίδραση και τη σημασία που έχει η εκτίμηση του ουδέτερου επιτοκίου στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής, καθώς πρόσφατα υπήρξαν δηλώσεις οικονομολόγων πως πιθανότατα αυξήθηκε το τελευταίο διάστημα και βρίσκεται στο τραπέζι της συζήτησης η πιθανή του επίδραση στις επόμενες αποφάσεις των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής. Ωστόσο, πιο καίρια θέση, από όσο φαίνεται, αυτήν τη στιγμή έχουν οι μεταβολές στην απασχόληση, τους μισθούς και τις τιμές των υπηρεσιών. Αυτοί οι παράγοντες καιρό τώρα προβληματίζουν τους κεντρικούς τραπεζίτες, καθώς μπορούν να καθιστούν ασταθή τον πληθωρισμό και αβέβαιες τις προβλέψεις τους.
Σε Ευρώπη και Η.Π.Α. η αγορά εργασίας βρίσκεται σε «υπερθέρμανση», διότι τα επίπεδα ανεργίας βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, που με βάση της παραγωγικές ικανότητες των οικονομιών αυτών, η αγορά βρίσκεται σε πλήρη απασχόληση. Αυτό ενισχύει τη διαπραγματευτική ισχύ των εργαζομένων, με αποτέλεσμα να δίνεται ώθηση στους μισθούς. Η αύξησή τους ενέχει τον κίνδυνο να ανατροφοδοτήσει τον πληθωρισμό και να επέλθει νέο κύμα ακρίβειας, επηρεαζόμενο από την πλευρά της ζήτησης. Τουλάχιστον για τις Η.Π.Α., η μεγάλη αύξηση των μισθών υποστηρίζεται πως οφείλεται στην ισχυρή αύξηση των παραγωγικότητας. Στην Ευρώπη, η ασθενής οικονομική ζήτηση θα πρέπει να οδηγήσει σε «συνεχή συγκράτηση».
Άλλοι σημειώνουν ότι η κατάσταση που αντιμετωπίζει η Fed είναι πολύ διαφορετική από την επίφοβη σπείρα μισθών-τιμών που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και των αρχών της δεκαετίας του 1980. Αρκετοί οικονομολόγοι, ουσιαστικά, υποστηρίζουν πως η κύρια πηγή και ο βασικός κίνδυνος αστάθειας του πληθωρισμού βρίσκεται στην πλευρά της προσφοράς και δεν παρακινείται τόσο από τη ζήτηση. Βέβαια, αν εστιάσουμε παραπάνω στην ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος (velocity), παράμετρος που δηλώνει, εν μέρει, τα επίπεδα της ζήτησης, εύκολα μπορούμε να παρατηρήσουμε μια πληθωριστική επίδραση που συντηρείται ακόμη. Βέβαια, αυτός ο παράγοντας και τα ελλείμματα στους δημοσιονομικούς πληθωρισμούς είναι οι μοναδικοί που ωθούν σε άνοδο τις τιμές, όλοι οι άλλοι σημαντική παράμετροι που επηρεάζουν το επίπεδο τιμών (σε Η.Π.Α. και Ευρώπη) ασκούν αντιπληθωριστική επίδραση. Ακόμα και η αύξηση των μισθών, που αποτελεί παράγοντα πληθωριστικού κινδύνου, το 2023 αυξήθηκαν με (αρκετά) μικρότερο ρυθμό από τον ετήσιο πληθωρισμό και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, συνεπώς ο κίνδυνος της εμφάνισης σπείρας μισθών-τιμών και κατ’ επέκταση στασιμοπληθωρισμού έχει αποφευχθεί προς το παρόν.
Ενδεχομένως, με την τόσο συντηρητική στάση των κεντρικών τραπεζιτών, ενδεχομένως να χαθεί προσεχώς το σενάριο της πρώτης μείωσης των επιτοκίων των Απρίλιο. Για πολλούς μπορεί να θεωρείται λάθος αυτή η καθυστέρηση (;), ωστόσο μην ξεχνάμε πως με τις μειώσεις των επιτοκίων θα συνεχιστεί από τη Fed και την Ε.Κ.Τ. η περιοριστική πολιτική. Η λεγόμενη ποσοτική «σύσφιξη» έχει ξεκινήσει διστακτικά, με τις δύο μεγάλες Κεντρικές Τράπεζες, για αρχή, απλά να διακόπτουν την αναχρηματοδότηση των προγραμμάτων ρευστότητας που λήγουν, χωρίς να έχουν ακόμη προχωρήσει σε πωλήσεις τίτλων από τον ισολογισμό τους, όπως πράττει ήδη η Τράπεζα της Αγγλίας. Ουσιαστικά, αν η ποσοτική «σύσφιξη» ξεκινήσει κανονικά, εφόσον ξεκινήσουν να μειώνονται τα επιτόκια, οι πιστωτικές συνθήκες δεν θα επιδεινωθούν τόσο απότομα, η πτωτική πορεία της οικονομικής δραστηριότητας θα είναι ελεγχόμενη, με αποτέλεσμα να αποφευχθεί η ύφεση, καθώς τα περιθώρια για άμεσες «ενέσεις» ρευστότητας στην οικονομία σε περίπτωση απρόσμενης ύφεσης είναι μηδαμινά…
