Της Δανάης Γαζή,
Αρχικά, θα πρέπει να αναφέρει κανείς ότι το φορολογικό δίκαιο αποτελεί ένα κλάδο του δικαίου που έχει καθημερινή εφαρμογή στις ζωές των ανθρώπων, καθώς μια βασική παράμετρος, όπως είναι η εργασία, διέπεται από φορολογικούς κανόνες. Στο πλαίσιο, λοιπόν, της παγκοσμιοποίησης αλλά και της γενικότερης πρακτικής των ανθρώπων να καταφεύγουν σε άλλες, κατά κύριο λόγο, ευρωπαϊκές χώρες δυνάμει του αρ.3 ΣΛΕΕ, κρίνεται αναγκαία η θέσπιση κανόνων διεθνούς φορολογικού δικαίου. Η δημιουργία ενός τέτοιου νομικού συστήματος αποτελεί άλλωστε απόρροια και της φορολογικής εξουσίας που φέρουν τα κράτη απέναντι στους πολίτες και όχι μόνο, καθώς υποκείμενο φορολόγησης αποτελούν και τα νομικά πρόσωπα και όχι μόνο τα φυσικά.
Σε μια πρώτη αναφορά, σχετικά με το παραπάνω νομικό φαινόμενο κρίνεται απαραίτητο να αναφερθεί το γεγονός ότι τα κράτη φορολογούν κατά κανόνα λαμβάνοντας υπόψη δύο συνδέσμους. Ο πρώτος σχετίζεται με την αρχή της προσωπικότητας, όπου το κράτος φορολογεί με βάση τον τόπο κατοικίας ή την ιθαγένεια του προσώπου. Από την άλλη, ο δεύτερος αφορά την αρχή της εδαφικότητας, βάσει της οποίας κριτήριο φορολόγησης αποτελεί η τοποθεσία που φέρουν τα περιουσιακά αγαθά ή η πηγή προέλευσης των εισοδημάτων. Ο τρόπος αυτός φορολόγησης έχει ως άμεση απόρροια την εμφάνιση του φαινομένου της διπλής φορολόγησης. Ένα φυσικό πρόσωπο, για παράδειγμα ισπανικής καταγωγής με τόπο κατοικίας την Ελλάδα, μπορεί να φορολογείται και από τα δύο αυτά κράτη.
Το φαινόμενο, λοιπόν, αυτό της διπλής φορολόγησης εμφανίζεται, όταν δύο ή περισσότερα κράτη φορολογούν το ίδιο περιουσιακό αγαθό του προσώπου με τον ίδιο φόρο και την ίδια χρονική περίοδο. Βέβαια, η διπλή φορολόγηση μπορεί να παρουσιαστεί και σε ένα μόνο κράτος, όταν το περιουσιακό αντικείμενο του φορολογουμένου φορολογηθεί περισσότερες φορές την ίδια στιγμή. Καθίσταται σαφές, δηλαδή, ότι το πρόβλημα της διπλής φορολόγησης εντοπίζεται κυρίως, όταν περισσότερα κράτη χρησιμοποιούν διαφορετικό φορολογικό σύνδεσμο, χωρίς, όμως, να λείπουν και οι περιπτώσεις που περισσότερα κράτη χρησιμοποιώντας τον ίδιο σύνδεσμο επιβάλλουν διπλή φορολόγηση.
Σε συνέχεια, κατανοεί κανείς ότι η πρακτική της διπλής φορολόγησης έρχεται σε προφανή αντίθεση με τη θεμελιώδη αρχή της φορολογικής ισότητας. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι το πρόσωπο υφίσταται ξεχωριστή φορολογική επιβάρυνση χωρίς να συντρέχει κάποιος λόγος και με αποτέλεσμα να χάνει ένα μέρος του εισοδήματος του. Παράλληλα, η διπλή φορολόγηση συνιστά έναν ανασταλτικό παράγοντα όσον αφορά τόσο τις μετακινήσεις εργαζομένων και εν γένει πολιτών όσο και τα ζητήματα διεθνούς εμπορίου. Για παράδειγμα, η διακίνηση αγαθών μεταξύ των χωρών καθίσταται ιδιαίτερα ακριβή όσον αφορά τη φορολόγηση του προϊόντος με αποτέλεσμα να ελαττώνεται. Για αυτούς, λοιπόν, τους λόγους η δημιουργία διεθνών κανόνων φορολόγησης κρίνεται απαραίτητη.
Βέβαια, οι νέες αυτές ρυθμίσεις μπορούν να εφαρμοστούν και στο εσωτερικό ενός μόνου κράτους, ενώ ταυτόχρονα, θα πρέπει να αναγνωρίσει κανείς τη δυσκολία του όλου εγχειρήματος όσον αφορά τον αυτοπεριορισμό των κρατών σε περίπτωση που αυτός κριθεί αναγκαίος. Έτσι, λοιπόν, ήδη τα κράτη έχουν προχωρήσει είτε σε σύναψη διεθνών συμφωνιών είτε διμερών συμβάσεων, με πιο γνωστό να εμφανίζεται, υπό τον ΟΗΕ, το Σχέδιο Σύμβασης του ΟΟΣΑ. Πρόκειται για ένα σχέδιο που συνεχώς λαμβάνει τροποποιήσεις με πιο πρόσφατη να εμφανίζεται εκείνη του 2017 σχετικά με τα μέτρα αντιμετώπισης του φαινομένου της φοροαποφυγής. Πάντως, επιδιώκεται μέσω των διεθνών συμβάσεων η κατανομή της φορολογικής αρμοδιότητας σε ένα μόνο κράτος.
Ανακεφαλαιώνοντας, συνάγεται εύκολα το συμπέρασμα ότι το φαινόμενο της διπλής φορολόγησης συνιστά ένα γεγονός που εμφανίζεται ιδιαίτερα συχνά και φέρει δυσανάλογες συνέπειες στους φορολογούμενους. Οι ίδιοι επιβαρύνονται χωρίς κάποιον ουσιαστικό λόγο, πρακτική που φέρει και άλλες συνέπειες όσον αφορά γενικότερα τις συναλλαγές τόσο σε εθνικό, αλλά κυρίως σε διεθνές επίπεδο. Κρίνεται, λοιπόν, απαραίτητη η δημιουργία κανόνων διεθνούς φορολογικού δικαίου προκειμένου να εξαφανιστεί το φαινόμενο αυτό. Πρόκειται, βέβαια, για μια μακροπρόθεσμη και δύσκολη λύση, όμως στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, είναι απαραίτητη η συνδρομή των κρατών μέσω της διεθνούς συνεργασίας προκειμένου να επιτευχθεί η επίλυση του παραπάνω φαινομένου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Φινοκαλιώτης Δ. Κωνσταντίνος, Φορολογικό Δίκαιο, ΣΤ΄ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα, 2020
