Του Φωκίωνα Δανιηλίδη,
Ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας δολοφονήθηκε στις 15 Μαρτίου του 44 π.Χ., βυθίζοντας την Ρώμη σε μία περίοδο συνεχών συγκρούσεων. Η πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους, πλέον ήταν διχασμένη σε καισαρικούς και δημοκρατικούς που αδυνατούσαν να συμφωνήσουν ως προς το μέλλον του κράτους τους. Ως δικτάτορας, ο Καίσαρας είχε προδώσει την Res Publica με κάθε τρόπο, όμως ένα μεγάλο μέρος του λαού τον υποστήριζε. Σε αυτήν την κληρονομιά βασίστηκε ο Οκταβιανός, ο ανιψιός και υιοθετημένος ιός του χαρισματικού ηγέτη, για να ξεκινήσει την άνοδό του στην εξουσία. Σκοπός του ήταν να εξυμνήσει τον θετό πατέρα του με κάθε τρόπο, ακόμη και εάν αυτός ήταν να τον ανυψήσει στο επίπεδο των θεών. Ο ίδιος, αν και είχε ξεκάθαρες μοναρχικές τάσεις, δεν θεοποίησε ποτέ τον εαυτό του, όμως ο Οκταβιανός είχε άλλα σχέδια.
Γνώριζε ότι η συγγένεια μαζί του, αν και όχι εξ αίματος, αποτελούσε το μοναδικό του προτέρημα. Ο Ιούλιος Καίσαρας είχε δώσει στον Οκταβιανό το όνομά του στην διαθήκη του, και το γεγονός αυτό τον καθιστούσε επικρατέστερο διάδοχο της κληρονομιάς του από τους αντιπάλους του, με κυριότερο να συνιστά ο Μάρκος Αντώνιος. Ο ίδιος ήταν ταπεινής καταγωγής και μπορούσε μονάχα να βασιστεί στο όνομά του για να κερδίσει την εμπιστοσύνη του λαού και δεν χρησιμοποίησε ποτέ το πραγματικό του όνομα μέχρι λάβει τον τίτλο του Αυγούστου το 27 π.Χ.
Όταν έφτασε στην Ιταλία, μόλις είχε δολοφονηθεί ο Καίσαρας, ο Οκταβιανός εκμεταλλεύτηκε την δημοτικότητα του θετού του πατέρα και κέρδισε την εύνοια των πολλών καισαρικών. Εξυμνώντας τον και τιμώντας την μνήμη του, ήξερε ότι, παράλληλα, δοξαζόταν και ο ίδιος. Ο πρώτος λόγος ήταν επειδή, με αυτόν τον τρόπο, υποστήριζε τον ισχυρισμό του πως σκοπός του ήταν να εκδικηθεί τον Καίσαρα και να εκπληρώσει την pietas το καθήκον του ιού προς τον νεκρό του πατέρα. Ο δεύτερος ήταν η ευκαιρία του να αποκτήσει θεϊκή φύση. Ο Ιούλιος θεωρούταν απόγονος του θρυλικού πατέρα της Ρώμης, του Αινεία, και της μητέρας του, της θεάς Αφροδίτης. Αυτός ήταν ο λόγος που στα νομίσματά του απεικονίζονται οι δύο μυθικές μορφές, παράλληλα με τον ίδιο.
Η αφορμή για τον Οκταβιανό να επικυρώσει την κληρονομιά αυτή, ήταν η εμφάνιση του Ιουλίου Άστρου. Κατά την διάρκεια ενός από τους αγώνες που είχε διοργανώσει προς τιμήν του Καίσαρα, εμφανίστηκε ένας μετεωρίτης στον ουρανό και παρουσιάστηκε ως θείο σημάδι πως ο θετός πατέρας του έπρεπε να θεοποιηθεί. Βαδίζοντας, λοιπόν, στα βήματα του θετού πατέρα του, ο νεαρός Καίσαρας ξεκίνησε να απεικονίζεται και ο ίδιος ως απόγονος της Αφροδίτης, ενώ το Ιούλιο Άστρο προστέθηκε σε αγάλματα του Καίσαρα από τον ίδιο. Από εκείνη την στιγμή και έπειτα, ο Οκταβιανός άρχισε να χρησιμοποιεί τον τίτλο Divi Fillius (ο ιός του θεοποιημένου), χαράζοντάς τον και στα νομίσματά του.
Για τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια, τα νομίσματα αυτά συνέχισαν να διαδίδονται και κατέληξαν να αποτελούν ξεχωριστή κατηγορία προπαγάνδας. Στις απεικονίσεις του, ο Οκταβιανός παρουσιάζει παρόμοια χαρακτηριστικά με εκείνες του Σύλλα, του Πομπηίου και του Καίσαρα, όμως κανένας από αυτούς δεν τις είχε χρησιμοποιήσει για να δηλώσει ιός ενός θεοποιημένου προσώπου. Ο Μάρκος Αντώνιος δεν είχε κανένα τέτοιο πλεονέκτημα και βασιζόταν κυρίως στην συνεργασία του με τον Ιούλιο για να γίνει αρεστός στον λαό και αυτός ήταν, μεταξύ άλλων, ο λόγος που τελικά ηττήθηκε. Παρά το νεαρό της ηλικίας του, ο Οκταβιανός ήταν δεινότερος προπαγανδιστής από τους πολιτικούς του αντιπάλους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Mary Beard (2017), SPQR: Ιστορία της αρχαίας Ρώμης (μετάφραση Κώστας Κουρεμένος), Αθήνα, εκδ. Αλεξάνδρεια.
- W. Eck (2014), Η εποχή του Αυγούστου (επιμέλεια-μετάφραση Ανδρέας Ν. Μιχαλόπουλος), Αθήνα, εκδ. Πεδίο.
- Paul Zanker (1988), The power of images in the Age of Augustus (μετάφραση Alan Shapiro), Μίσιγκαν, εκδ. The University of Michigan Press.
