Της Ναταλίας Ατζέμογλου,
Η ψυχιατρική αποτελεί έναν πολύ ιδιαίτερο κλάδο της Ιατρικής, καθώς ασχολείται με ένα όργανο για το οποίο ήταν ανέκαθεν δύσκολο να δοθεί ορισμός σχετικά με το πώς λειτουργεί. Το όργανο αυτό δεν είναι άλλο από τον εγκέφαλο. Από τον 19ο αιώνα, η έννοια της ψυχής έγινε αντικείμενο επιστημονικής έρευνας και ο ψυχολόγος Wilhelm Wundt στη Γερμανία ίδρυσε ένα εργαστήριο, στο οποίο μελέτησε τις ψυχικές ιδιότητες με ενδοσκόπηση, προσπαθώντας να καταλάβει τον εαυτό του και το πώς σκέφτεται ο άνθρωπος.
Ο δεύτερος που προσπάθησε να μελετήσει την ψυχή ήταν ο Freud, στον οποίο οφείλουμε τη μεγάλη διάκριση των συνειδητών και μη συνειδητών διαδικασιών. Με βάση τον Freud, το ψυχικό όργανο αποτελείται από δύο κομμάτια: ένα συνειδητό και ένα ασυνείδητο. Εντυπωσιακή παρατήρηση αποτελεί, μάλιστα, η αλληλεπίδραση και επικοινωνία συνειδητού και ασυνείδητου που μοιάζουν σαν δύο δοχεία. Με βάση τον Freud γεμίζει το ένα και αδειάζει το άλλο δοχείο. Σήμερα, οι νευροεπιστήμες, που ασχολούνται με τις ψυχικές ιδιότητες, θεωρούν πως οι ψυχικές λειτουργίες ρυθμίζονται από συγκεκριμένα τμήματα του εγκεφάλου.
Η εξέταση των βασικών ψυχιατρικών λειτουργιών από εξειδικευμένο ψυχίατρο μπορεί να οδηγήσει στη διάγνωση ψυχικών διαταραχών. Ως ψυχική διαταραχή ορίζεται ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων και εμπειριών που επηρεάζουν την ψυχική υγεία, προκαλούν προβλήματα στη σκέψη, στο συναίσθημα και στη συμπεριφορά του ανθρώπου, αλλά και στην επικοινωνία του με τον συνάνθρωπο. Αξίζει να τονιστεί ότι ο όρος ψυχική διαταραχή μπορεί να αναφέρεται σε καταστάσεις πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, από την κατάθλιψη και τις αγχώδεις διαταραχές ή τις φοβίες μέχρι την πιο σοβαρή που είναι η σχιζοφρένεια.
Ως προς τον επιπολασμό τους, οι ψυχικές διαταραχές προσβάλουν άτομα κάθε ηλικίας και μπορούν να παρουσιαστούν σε κάθε οικογένεια. Τέλος, δύνανται να επηρεάσουν την ψυχοσυναισθηματική και κοινωνική ζωή τόσο του ατόμου όσο και της οικογένειάς του και να απειλήσουν όχι μόνο την ποιότητα της ζωής, αλλά και την ίδια την ανθρώπινη ζωή.
Με βάση τη βιβλιογραφία Saxena et al, Lancet, 2007, υπάρχει κενό στη θεραπευτική κάλυψη και στη θεραπευτική στόχευση των ψυχικών διαταραχών. Η ανασκόπηση 37 μελετών από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 2005 έδειξε ότι το 56% ατόμων με κατάθλιψη, το 50% ατόμων με διπολική διαταραχή, το 50,2% ατόμων με διαταραχή πανικού και το 32% ατόμων με σχιζοφρένεια δεν έλαβαν κατάλληλη θεραπεία για παράγοντες που σχετίζονται με το στίγμα που συνοδεύει λανθασμένα τις ψυχικές νόσους σε ποσοστό 83,6%.
Τι είναι, όμως, το στίγμα και πώς επηρεάζει τα άτομα που πάσχουν από ψυχική νόσο; Το στίγμα αποτελεί έναν έντονα μειωτικό χαρακτηρισμό που αποδίδεται σε κάποιον και από τον οποίο είναι πολύ δύσκολο να απαλλαγεί. Αποτελεί μια ανεπιθύμητη, δυσφημιστική ιδιότητα που στερεί από κάποιον το δικαίωμα της πλήρους κοινωνικής αποδοχής και τον αναγκάζει να κρύψει την αιτία που προκαλεί αυτήν την αντιμετώπιση. Το Στίγμα της Ψυχικής Νόσου αποτελεί μια πρόκληση για αλλαγή, καθώς αποστερεί στους πάσχοντες σωστή προσέγγιση και θεραπεία.
Από το 2004 έως σήμερα, στην Ελλάδα υπάρχει η καμπάνια «αντι-στίγμα». Κύριοι στόχοι της είναι η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση της κοινής γνώμης για τις ψυχικές διαταραχές, η βελτίωση των αντιλήψεων και στάσεων του κοινού και η ανάπτυξη δράσεων για τη μείωση των προκαταλήψεων και των διακρίσεων. Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι τα λόγια του Goffman περί στίγματος: «Το στίγμα είναι μια κοινωνική κατασκευή, είναι η αντανάκλαση του ιδίου του πολιτισμού μιας κοινωνίας και όχι μια ιδιότητα των ατόμων». Συνεπώς, η ψυχική ασθένεια πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν οποιαδήποτε άλλη ασθένεια, χωρίς την περιθωριοποίηση του πάσχοντος από τα κοινωνικά δρώμενα και χωρίς την αποστέρηση θεραπείας και σωστής διαχείρισης από φόβο της απομόνωσης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Best Practices: Strategic Stigma Change (SSC): Five Principles for Social Marketing Campaigns to Reduce Stigma, ps.psychiatryonline.org. Διαθέσιμο εδώ
- An Attribution Model of Public Discrimination Towards Persons with Mental Illness, jstor.org. Διαθέσιμο εδώ
- Ψυχική Ασθένεια και Κοινωνικό Στίγμα: Το Πρόγραμμα «ΑΝΤΙ-ΣΤΙΓΜΑ» του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής, healthview.gr. Διαθέσιμο εδώ
